Dieta dla osób chorujących na dnę moczanową powinna eliminować produkty o wysokiej zawartości puryn. Związane jest to z wpływem puryn na poziom kwasu moczowego we krwi, który w przypadku jego nadmiaru może się odkładać w postaci kryształów w stawach i ścięgnach, co powoduje dolegliwości bólowe i obrzęk. Właściwie wszystkie ryby i owoce morza należą do grupy produktów o średniej lub wysokiej zwartości związków purynowych. Choć w badaniach naukowych wykazano dużą zmienność w zależności od gatunku ryby, jej świeżości, czy sposobu przygotowania.

Zawartość związków purynowych w rybach

Wśród świeżych ryb ok. 90% zawiera ponad 100 mg puryn na 100 g produktu. Największa ich ilość (ponad 200 mg) występuje w sardynkach oraz tuńczyku pasiastym (bonito).  Powyżej 150 mg związków purynowych znajduje się także w większości owoców morza (np. krewetki, małże, homary) oraz rybach suszonych (anchois) i wędzonych, konserwach rybnych czy ikrze.

Osobom chorującym na dnę moczanową zaleca się ograniczenie spożycia puryn do 300 mg/d. Mały, mieszczący się na dłoni filet może dostarczyć połowę (a nawet więcej!) tej ilości. W związku z tym zasadne wydaje się zmniejszenie spożycia ryb u osób z dną moczanową i wybór tych o jak najniższej zawartości puryn.

Jakie ryby wybierać?

Znaczenie przy wyborze ryby będzie miało kilka czynników m.in. gatunek, sposób przygotowania, wielkość porcji czy częstotliwość spożycia. Zalecane jest przede wszystkim spożywanie ryb o chudym, białym mięsie takich jak: dorsz, sola czy sandacz. Ponadto wykazano, że największą zawartością związków purynowych charakteryzują się ryby surowe oraz pieczone, a najmniejszą gotowane w wodzie, gdzie część związków purynowych przechodzi do wody. Ze względu na większą zawartość puryn, a także soli, której spożycie również należy ograniczać, nie zaleca się również ryb wędzonych oraz konserw rybnych.

Spożycie ryb a poziom kwasu moczowego

Zwiększone spożycie ryb, a przede wszystkim owoców morza, wpływa na podwyższenie poziomu kwasu moczowego we krwi. Każda porcja ryb może przyczyniać się do zwiększenia ryzyka wystąpienia dny moczanowej o 7%. Dla porównania efektu spożywania ryb i ryzyka dny moczanowej  w stosunku do innych grup produktów, każda porcja mięsa przekłada się na zwiększenie ryzyka dny moczanowej o 21%. Warto jednak zaznaczyć, że stężenie kwasu moczowego i ryzyko dny moczanowej zależne jest od wpływu różnorodnych grup produktów, wpływu diety w ujęciu całościowym i stylu życia nie tylko jednej grupy produktów.

Wykazano, że w przypadku stosowania diety śródziemnomorskiej obfitującej w ryby i owoce morza (powyżej 3 razy w tygodniu) zmniejsza się ryzyko wystąpienia dny moczanowej, a także zwiększa się szansa na poprawę wyników w przypadku już występującej choroby. Dieta śródziemnomorska poza znacznym udziałem ryb i owoców morza, charakteryzuje się bogactwem świeżych warzyw i owoców, olejów roślinnych i orzechów, a przy tym ogranicza się spożycie mięsa (zwłaszcza czerwonego), wysokoprzetworzonych produktów takich jak słodycze i pieczywo cukiernicze. Podwyższony poziom kwasu moczowego wiąże się także ze zwiększonymi stężeniami markerów zapalnych, podczas gdy dieta śródziemnomorska wykazuje działanie przeciwzapalne.

Podsumowanie

Stosowanie diety śródziemnomorskiej, w tym niskie spożycie mięsa oraz przetworów mięsnych, duża ilość warzyw w diecie, pełnoziarniste produkty zbożowe, odpowiednia ilość wypijanych płynów, ograniczenie spożycia alkoholu jest zalecanym sposobem żywienia zarówno w profilaktyce jak i leczeniu dny moczanowej. Ryby w diecie osób chorujących na dnę moczanową ze względu na  wiele cennych składników odżywczych (m.in. pełnowartościowe białko, nienasycone kwasy tłuszczowe, jod) oraz ogólny korzystny wpływ na zdrowie m.in. na zmniejszenie ryzyka chorób układu krążenia czy zespołu metabolicznego, nie powinny być całkowicie eliminowane z jadłospisu. Jednocześnie dla osób z dną moczanową bardzo istotny jest gatunek ryby, forma obróbki kulinarnej i częstotliwość spożycia.

Tabela 1. Zawartość związków purynowych w wybranych rybach i owocach morza.

Źródło: Kozłowska L. (2015): Hiperurykemia i dna mocznowa [w:] Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D.: Dietoterapia, Warszawa, PZWL.