Stres oksydacyjny – co to takiego?

To stan  zaburzonej równowagi między utleniaczami, czyli wolnymi rodnikami, a przeciwutleniaczami w organizmie. Zarówno wolne rodniki, jak i przeciwutleniacze, czyli antyoksydanty, naturalnie występują w naszym organizmie i są niezbędne do jego prawidłowego funkcjonowania. Utleniacze powstają w organizmie w wyniku wielu przemian przy udziale tlenu i posiadają niesparowany elektron. Odbierając go innej komórce powodują uszkodzenie i zaburzenie jej funkcjonowania.

Stres oksydacyjny – przyczyny

Nadmiernej produkcji wolnych rodników sprzyja palenie papierosów, picie alkoholu, spożywanie przetworzonych produktów, niektóre leki oraz pestycydy zawarte w żywności. Do czynników zwiększających ryzyko wystąpienia stresu oksydacyjnego możemy zaliczyć także zanieczyszczenia powietrza, promieniowanie UV,  długotrwały stres, a także nadmierny wysiłek fizyczny. Nie bez znaczenia jest również wiek, bowiem z upływem lat mechanizmy chroniące organizm przed działaniem wolnych rodników ulegają osłabieniu.

Skutki stresu oksydacyjnego

Stan ten może prowadzić do szybszego starzenia się organizmu oraz do rozwoju wielu chorób takich jak: nowotwory, miażdżyca, udar mózgu, choroba Parkinsona, czy Alzheimera.

Stres oksydacyjny a aktywność fizyczna

Przemiany, jakie zachodzą podczas aktywności fizycznej w organizmie, prowadzą do zwiększonej produkcji wolnych rodników, a ich nadprodukcja wywołuje stres oksydacyjny. Jest to związane z zwiększonym zużyciem tlenu mającym miejsce podczas wysiłku fizycznego. Utleniacze prowadzą miedzy innymi do uszkodzenia mięśni, serca oraz wielu narządów. Mogą być również przyczyną przewlekłego zmęczenia, obniżenia odporności oraz spadku zdolności do wykonywania wysiłku. Warto podkreślić, że powstawanie wolnych rodników podczas wysiłku fizycznego, uzależnione będzie od rodzaju, intensywności, czasu trwania, a także częstotliwości jego podejmowania. Nie bez znaczenia będą  również indywidualne  możliwości antyoksydacyjne organizmu. Trening fizyczny może wywoływać bowiem wystąpienie stresu oksydacyjnego nawet u sportowców wyczynowych.

Czy zatem w kwestii stresu oksydacyjnego należy postrzegać aktywność fizyczną jedynie jako zagrożenie?

Odpowiedź brzmi: Zdecydowanie nie!

Co prawda każda podejmowana aktywność fizyczna będzie odpowiedzialna za powstawanie wolnych rodników, dowiedziono jednak, że wysiłek o umiarkowanej intensywności i długim czasie trwania, wywołuje jednocześnie wzrost potencjału antyoksydacyjnego organizmu, czyli możliwości radzenia sobie z utleniaczami. Wykazano, że możliwości obronne organizmu przed wolnymi rodnikami są dużo bardziej sprawne u osób uprawiających sport w porównaniu z nieaktywnymi. A stres oksydacyjny wywołany wysiłkiem jest znacząco mniejszy u osób aktywnych fizycznie w porównaniu z prowadzącymi siedzący tryb życia rówieśnikami.

Tak więc wraz ze wzrostem produkcji utleniaczy podczas wysiłku fizycznego, odpowiedzią organizmu jest zwiększona produkcja i aktywność przeciwutleniaczy, a organizm osoby trenującej adoptując się do efektów wywieranych przez wolne rodniki, sprawniej przeciwdziała ich negatywnym konsekwencjom. Aktywność fizyczna sprzyja zatem utrzymaniu równowagi pomiędzy szybkością powstających wolnych rodników, a możliwościami antyoksydacyjnymi organizmu.

Profilaktyka stresu oksydacyjny, czyli o czym jeszcze należy pamiętać?

Oprócz regularnie podejmowanego wysiłku, niezwykle ważne jest dbanie o urozmaiconą dietę. Antyoksydanty wprawdzie występują naturalnie w komórkach organizmu człowieka, jednak bardzo ważne jest codzienne ich dostarczanie z dietą. Powinna być ona bogata zwłaszcza w warzywa i owoce, będące źródłem cennych przeciwutleniaczy. Większość z nich najlepiej spożywać na surowo, a poza sezonem w postaci mrożonek. Ponadto powinna zawierać mleko i jego przetwory, orzechy oraz oleje roślinne. Do diety poleca się także włączyć przyprawy bogate w antyoksydanty takie, jak: imbir, kukrumę, cynamon, kardamon, goździki, czy oregano. Nie powinno w niej również zabraknąć siemienia lnianego, kakao zielonej herbaty oraz czerwonego wina.