Długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe (ang. long chain poliunsaturated fatty acids, LC-PUFA), a szczególnie ich dwie rodziny: omega 3 (n-3) oraz omega 6 (n-6), są niezbędnymi składnikami diety. Wpływają na prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka w każdym wieku. Podstawowym ich źródłem są ryby morskie (m.in. śledź, łosoś, pstrąg, sardynka, makrela, tuńczyk, dorsz), oleje rybne oraz owoce morza.

Dowiedz się więcej: Czy ryby słodkowodne są źródłem cennych kwasów omega 3?

Rodziny kwasów omega 3 i omega 6

Do najważniejszych z LC-PUFA należą kwas linolowy (LA, C18:2 n-6) zbudowany z 18 atomów węgla i mający dwa podwójne wiązania oraz kwas α-linolenowy (ALA, C18:3 n-3) – 18-węglowy związek z trzema wiązaniami podwójnymi. Kwasy te dają początek rodzinom kwasów odpowiednio omega 3 oraz omega 6. W wyniku działania odpowiednich enzymów, LA ulega przemianie do kwasu γ-linolenowego (GLA, 18:3 n-6), dihomo-γ-linolenowego (DGLA, 20:3 n-6) oraz arachidonowego (ARA, C20:4 n-6). Z kolei w torze przemian ALA znajdują się kwasy: eikozapentaenowy (EPA, C20:5 n-3), dokozapentaenowy (DPA, C22:5 n-3) oraz dokozaheksaenowy (DHA, C22:6 n-3).

Ze względu na brak w organizmie człowieka układów enzymatycznych zdolnych do wprowadzenia wiązań podwójnych w pozycji n-6 i n-3 łańcucha węglowego, kwasy linolowy i α-linolenowy nie mogą być syntetyzowane de novo. Mogą jedynie ulegać przebudowie poprzez wydłużanie łańcucha węglowego i wprowadzanie dodatkowych wiązań podwójnych. Ponieważ organizm nie wytwarza tych kwasów tłuszczowych muszą one być dostarczane z dietą i dlatego określane są jako niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT).

Funkcje kwasów omega 3 i omega 6 w organizmie człowieka

Długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe są składnikami strukturalnymi fosfolipidów błon komórek nerwowych, biorą udział w regulacji czynności układu nerwowego oraz w komórkowych procesach energetycznych, stanowią substraty (związki chemiczne ulegające przemianie) i produkty licznych przemian metabolicznych oraz są prekursorami syntezy wielu aktywnych składników komórkowych, m.in. prostaglandyn i innych eikozanoidów pełniących funkcje regulacyjne. Odgrywają ważną rolę w utrzymaniu prawidłowej struktury oraz funkcji błon komórkowych.

Kwasy omega 3 i omega 6 wspomagają leczenie nowotworów

Podkreśla się również, że obecne w żywności LC-PUFA mogą modyfikować ryzyko wystąpienia nowotworów, szczególnie piersi, okrężnicy i prostaty.

Wyniki badań prowadzonych na zwierzętach potwierdziły, że długołańcuchowe kwasy tłuszczowe z rodziny n-3 są dobrze wchłaniane do szybko rosnących komórek, gdzie mogą wpływać na fizykochemiczne właściwości błon komórkowych. Kwasy te, szczególnie DHA, poprzez wzrost płynności i przepuszczalności błon w istotny sposób zmieniają ich strukturę i funkcję. Błony komórkowe nowotworów stają się wówczas bardziej przepuszczalne dla niektórych leków przeciwnowotworowych (m.in. doksorubicyny, metotreksatu czy mitoksantronu). Wydaje się to wskazywać na możliwość wykorzystania LC-PUFA n-3 we wspomaganiu terapii tymi lekami.

Również liczne eksperymenty z udziałem zwierząt wykazały, że należące do rodziny omega 3 kwasy eikozapentaenowy i dokozaheksaenowy oraz γ-linolenowy i dihromo-γ-linolenowy z rodziny omega 6, a także skoniugowany kwas linolowy (ang. conjugated linoleic acid, CLA) odznaczają się potencjalnymi właściwościami przeciwnowotworowymi – mogą hamować rozwój guzów nowotworowych, namnażanie tkanki nowotworowej i jej rozprzestrzenianie.

Szczególnie duże zainteresowanie budzi należący do rodziny n-6 kwas γ-linolenowy (GLA), którego bogate źródła stanowią m.in. nasiona ogórecznika, czarnej porzeczki czy wiesiołka. W badaniach in vitro wykazano, że kwas ten charakteryzuje się największą cytotoksycznością względem komórek nowotworowych. Ponadto podawanie GLA chorym na nowotwory kości, wątroby czy mózgu we wlewie bezpośrednio do tkanki lub w jej pobliżu skutkowało całkowitym zamknięciem naczyń krwionośnych odżywiających nowotwór. Zdaniem autorów badań zastosowana terapia przedłużyła życie chorym, natomiast kwas γ-linolenowy może być bezpiecznym środkiem przeciwnowotworowym.

Potrzeba dalszych badań nad rolą kwasów omega 3 i omega 6

W świetle dostępnych danych i wyników badań naukowych istnieje potencjalny korzystny wpływ kwasów tłuszczowych z rodziny n-3 na procesy nowotworowe. Z drugiej strony zdaniem ekspertów Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) brak jest wystarczających dowodów potwierdzających wyraźny związek pomiędzy spożyciem określonych kwasów tłuszczowych a rozwojem nowotworów i/lub hamowaniem procesu kancerogenezy. Istnieje więc konieczność prowadzenia dalszych badań, dotyczących zwłaszcza mechanizmów przeciwnowotworowego działania LC-PUFA.

Dowiedz się więcej: Jak wybierać łososia w sklepie?