W artykule z 2018 roku Andrew M. Freeman i współautorzy piszą: „Spożycie kawy często szybko podwyższa ciśnienie krwi u osób sporadycznie pijących kawę, ale na ogół nie u osób pijących ją regularnie. Duże metaanalizy wykazały brak istotnego klinicznego wpływu długoterminowego picia kawy na ciśnienie oraz na ryzyko nadciśnienia. Brytyjska Narodowa Służba Zdrowia (National Health Service, NHS) wskazuje na brak związku między piciem kawy i rozwojem nadciśnienia”.

Zatem w najnowszych rekomendacjach polskich, europejskich czy amerykańskich, kawa nie jest wymieniana jako czynnik ryzyka rozwoju nadciśnienia. Jako główne, związane ze stylem życia czynniki ryzyka nadciśnienia, eksperci jednoznacznie wymieniają zbyt dużą zawartość soli w diecie, otyłość oraz siedzący tryb życia. Z kolei w leczeniu nadciśnienia wszystkie towarzystwa naukowe wskazują na doniosłą rolę leczenia niefarmakologicznego, w szczególności diety, nie podając szczegółowych zaleceń dotyczących spożycia kawy.

Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego (PTNT) w Zaleceniach z 2015 roku podkreśla, że postępowanie niefarmakologiczne – czyli właściwa dieta oraz zdrowy styl życia – stanowi nieodzowny element terapii nadciśnienia tętniczego i powinno zostać wdrożone na pierwszej wizycie lekarskiej u wszystkich chorych z podejrzeniem nadciśnienia tętniczego, w tym również u osób z wysokim prawidłowym ciśnieniem. Specjaliści zwracają szczególną uwagę, że „dołączenie leczenia farmakologicznego nie zwalnia pacjenta od dalszego przestrzegania zasad zmian stylu życia.”

We wspomnianych Zaleceniach PTNT wskazuje na korzystną rolę diety DASH jako elementu rekomendowanego postępowania niefarmakologicznego.

Jeśli chodzi o rolę kawy, PTNT tłumaczy, że „dostępne dowody z badań, głównie o charakterze obserwacyjnym, nie wskazują na wyższe ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego lub wyższe wartości ciśnienia u osób regularnie pijących kawę”.

Wspólne stanowisko European Society of Cardiology (ESC) i European Society of Hypertension (ESH):

• W Zalecenia ESC/ESH z 2013 napisano: „jeżeli chodzi o kawę, to w niedawnym przeglądzie systematycznym stwierdzono, że większość dostępnych badań (10 randomizowanych badań klinicznych i 5 badań kohortowych) była niewystarczającej jakości, aby można było sformułować jednoznaczne zalecenia i opowiedzieć się za spożywaniem lub przeciwko spożywaniu kawy w odniesieniu do nadciśnienia tętniczego”. Zaleca się dietę DASH.

• W najnowszych Zaleceniach ESC/ESH z 2018 podano: „jeśli chodzi o picie kawy wykazano, że kofeina rzeczywiście ma efekt podwyższający ciśnienie krwi, jednakże jednocześnie picie kawy daje duże korzyści zdrowotne w odniesieniu do układu sercowo-naczyniowego, co wykazano w ostatnio przeprowadzonym systematycznym przeglądzie prospektywnych badań kohortowych obejmujących ponad 1 milion uczestników”.

Zalecane interwencje dotyczące stylu życia u osób z nadciśnieniem tętniczym przedstawiają się następująco:

1. Zmniejszenie spożycia soli do maksymalnie 5g/dzień.
2. Ograniczenie spożycia alkoholu oraz unikanie nawet jednorazowego spożycia alkoholu w dużej ilości.
3. Dieta o zwiększonej zawartości warzyw (w tym strączkowych), świeżych owoców, niskotłuszczowych produktów mlecznych, pełnoziarnistych produktów zbożowych, ryb, orzechów, nienasyconych kwasów tłuszczowych (oleje roślinne). Zaleca się małe spożycie czerwonego mięsa i nasyconych kwasów tłuszczowych.
4. Kontrola masy ciała, unikanie otyłości, szczególnie brzusznej.
5. Regularne ćwiczenia fizyczne.
6. Rezygnacja z palenia tytoniu.

Jak widać w zalecanych interwencjach eksperci nie odnieśli się do spożywania kawy.

We wspólnych Zaleceniach American College of Cardiology (ACC) oraz American Heart Association (AHA) z 2017 roku, dotyczących niefarmakologicznego leczenia osób z nadciśnieniem oraz osób bez nadciśnienia, ale z podwyższonym ciśnieniem, również nie ma zalecenia rezygnacji ze spożywania kawy.

Kawa a dieta DASH (najzdrowsza dieta na świecie)

Dieta DASH jest wzorcową dietą w leczeniu nadciśnienia, co wykazano w badaniu DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension, Dieta w Zapobieganiu i Leczeniu Nadciśnienia). W praktyce dieta ta jest bogata w warzywa i owoce oraz niskotłuszczowe produkty mleczne, preferuje się w niej pełnoziarniste produkty zbożowe, uwzględnia ryby i drób oraz orzechy, natomiast ogranicza sól, czerwone mięso, słodycze i napoje zawierające cukier. Brak w niej zalecenia dotyczącego rezygnacji ze spożywania kawy.

Warto podkreślić, że w czasie samego badania DASH oceniającego wpływ diety na ciśnienie, dopuszczano picie 3 porcji napojów bezalkoholowych (w tym właśnie kawy), oprócz posiłków, które pacjenci otrzymywali w ośrodku badawczym.

O znaczeniu diety DASH w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych i redukcji ciśnienia tętniczego świadczy fakt, że już od 7 lat właśnie DASH zajmuje pierwsze miejsce jako najzdrowsza dieta świata (złoty standard) w rankingu przygotowywanym przez wybitnych ekspertów medycyny i dietetyki (na platformie internetowej U. S. News & World). W roku 2018 znalazła się natomiast na pierwszym miejscu ex aequo

z dietą śródziemnomorską, do której jest bardzo zbliżona. Warto przypomnieć, że Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej opracowana przez ekspertów z Instytutu Żywności i Żywienia, jest zgodna ze standardami diety DASH, gwiazdy najzdrowszych dla człowieka diet świata.

Czytaj więcej:

Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej

Kawa – wschodząca gwiazda prewencji chorób, prof. dr hab. n. med. Jarosław Jarosz

Kawa w praktyce lekarza, dr Agnieszka Jarosz

Czy można zastąpić kawę?, mgr inż. Iwona Sajór

Jakie kawy pijemy?, dr Regina Wierzejska