Rodzaj wyłonionej stomii często warunkuje sposób żywienia. To oznacza, że na przykład po wyłonieniu ileostomii sposób żywienia znacząco różni się od żywienia po wyłonieniu kolostomii.

Kolostomia

Kolostomia jest chirurgicznie wyprowadzonym światłem jelita grubego na powierzchnię brzucha. Zabieg ten wykonuje się kiedy niemożliwe jest wydalanie kału w sposób naturalny.

Wskazaniem do wyłonienia kolostomii są m.in. nowotwory jelita grubego i odbytu, w tym powikłania po radioterapii w postaci przetok np. odbytniczo-pęcherzowej lub odbytniczo-pochwowej, ale także choroby zapalne jelit, choroba uchyłkowa jelita grubego czy wady wrodzone dolnego odcinka jelita grubego.

Kolostomia, podobnie jak inne rodzaje stomii, może być wyłoniona czasowo lub na stałe. W przypadku całkowitego usunięcia odbytnicy i odbytu konieczne jest wyłonienie stałej kolostomii.

Zlecenia żywieniowe bezpośrednio po wyłonieniu kolostomii

Bezpośrednio po zabiegu wyłonienia kolostomii należy krótkotrwale stosować dietę łatwostrawną. W praktyce zaleca się spożywanie 5 posiłków dziennie, eliminację surowych warzyw i owoców oraz produktów wysokobłonnikowych takich jak pełnoziarniste produkty zbożowe. Niewskazana jest obróbka termiczna z dodatkiem tłuszczu. Zaleca się, aby tłuszcze, głównie roślinne (olej rzepakowy, oliwa z oliwek, olej lniany) dodawać w ograniczonej ilości i na zimno. Wśród tłuszczów zwierzęcych, jedynym zalecanym, również jako dodatek na zimno, jest masło.

Owoce i warzywa powinny być elementem każdego posiłku, jednak na początku wyłącznie gotowane lub pieczone, bez skóry. Z diety należy wyeliminować wzdymające i ciężkostrawne warzywa takie jak kapusta, brukselka, kalafior, cebula, fasola, papryka itp.  Ze względu na dużą zawartość błonnika z diety należy wyeliminować również owoce zawierające drobne pestki takie jak truskawki, maliny, kiwi, porzeczki, czy agrest.

Na początku po wyłonieniu kolostomii zaleca się spożywanie oczyszczonych produktów zbożowych. Pieczywo najlepiej wybierać pszenne, bez dodatku ziaren i czerstwe. W diecie mogą pojawić się drobne płatki tj. ryżowe, kukurydziane i owsiane błyskawiczne. Do obiadu najlepiej spożywać drobne kasze (jaglana, jęczmienna, kuskus), biały ryż, pszenne makarony, ziemniaki z wody (np. z dodatkiem masła na zimno) oraz wszelkiego rodzaju przetwory z ziemniaków (gotowane kluski, kopytka, pyzy, śląskie itp.). Należy unikać ziemniaków pieczonych i smażonych (frytki, placki ziemniaczane).

W każdym posiłku powinno się znaleźć pełnowartościowe źródło białka zawarte w takich produktach jak chude mięso, ryby, jaja, mleko i jego przetwory. Bezpośrednio po wyłonieniu kolostomii nie zaleca się spożywania białka w postaci nasion roślin strączkowych, ponieważ są to produkty ciężkostrawne i wzdymające, co mogłoby spowodować dolegliwości trawienne i utrudnić adaptację organizmu po zabiegu.

Rozszerzanie diety po wyłonieniu kolostomii

Zazwyczaj po około 1-2 tygodniach po operacji dietę można zacząć rozszerzać. Należy zachować zasadę, że nowe produkty należy wprowadzać do diety pojedynczo i w niewielkiej ilości, aby w razie pojawienia się dolegliwości, wiedzieć, co je spowodowało i ponownie wyeliminować produkt z diety. Taka eliminacja może okazać się tylko czasowa i po kilku tygodniach produkt ponownie można spróbować włączyć do jadłospisu z zachowaniem ostrożności.

Rozszerzając dietę można zacząć wprowadzać surowe warzywa, zaczynając od sparzonego pomidora, startej marchewki, a także surowe owoce, zaczynając od jabłek startych, banana, brzoskwini, melona, mango, biorąc pod uwagę tolerancję poszczególnych produktów. Tak samo w przypadku produktów zbożowych należy zacząć wprowadzać produkty pełnoziarniste np. zaczynając od pieczywa typu graham lub pszenno-żytniego, a także grubszych kasz.

Zazwyczaj po kilku tygodniach pacjenci z wyłonioną kolostomią nie podlegają już rygorom dietetycznym. Dieta powinna być dobrze zbilansowana i urozmaicona. Istotą diety jest taki dobór produktów, aby rytm wypróżnień był uregulowany, czyli aby nie było ani biegunek, ani zaparć. Z czasem, na podstawie własnych obserwacji, pacjent potrafi sam dobrać produkty, które są dobrze tolerowane i wyeliminować te, które powodują dolegliwości. W przypadku braku wypróżnienia lub pojawienia się biegunek trwających dłużej niż 3-4 dni pacjent powinien skontaktować się z lekarzem.

Najczęstsze problemy po wyłonieniu kolostomii

Po wyłonieniu kolostomii często pojawia się problem nieprzyjemnych zapachów stolca oraz nadmiernego oddawania gazów. W takiej sytuacji zaleca się spokojne i wolniejsze spożywanie posiłków oraz dokładne rozgryzanie kęsów pokarmowych. Dodatkowo nie zaleca się rozmawiania w trakcie spożywania posiłków, ponieważ zwiększa to ilość połykanego powietrza i może przyczynić się do nadmiernego powstawania gazów. Ponadto należy zmniejszyć spożycie produktów gazotwórczych oraz zwiększyć spożycie produktów zmniejszających ilość gazów w jelitach.

W przypadku nieprzyjemnych zapachów stolca oraz nadmiernego oddawania gazów zaleca się eliminację:

– warzyw wzdymających (cebula, czosnek, kalafior, kapusta, brukselka, fasola, groch, por, szparagi, brokuły)
– serów pleśniowych
– grzybów
– tłustego mięsa
– produktów smażonych
– napojów gazowanych
– alkoholu (szczególnie piwa)
– kawy

W celu redukcji nieprzyjemnych zapachów stolca oraz nadmiernego oddawania gazów zaleca się dodatek do diety:

– wody z olejkiem miętowym
– naparu z mięty
– naparu z kopru włoskiego
– soku żurawinowego i żurawiny
– świeżej pietruszki
– naturalnych przyprawy takich jak cynamon, kardamon, szałwia, liść laurowy, lubczyk

Piśmiennictwo:

1. Potemski P., Polkowski W. i wsp. (red.): Nowotwory układu pokarmowego. Aktualizacja na dzień 02.12.2015. W: Krzakowski M., Warzocha K. (red.): Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych 2013 rok. T.1.[online]. Gdańsk: Via Medica; 2013 [dostęp: 18.01.2023]: 180-206. Dostępny w: http://onkologia.zalecenia.med.pl/pdf/zalecenia_PTOK_tom1_04_Nowotwory_ukladu_pokarmowego_20151202.pdf
2. Jankowski M., Kłęk S.(red.): Biblioteka Chirurga Onkologa Tom 15. Terapia żywieniowa u chorych operowanych z powodu nowotworów złośliwych. Via Medica, Warszawa, 2020.
3. Szawłowski A. W., Gromadzka-Ostrowska J.(red.): Dietetyka w chorobach nowotworowych. PZWL, Warszawa, 2022.