Ostre i przewlekłe urazy tkanek

Najczęściej dochodzi do urazów tkanek miękkich: skóry, mięśni, ścięgien, więzadeł i torebek stawowych. Najczęstszym mechanizmem powstawania urazów podczas aktywności fizycznej są stłuczenia, naciągnięcia, skręcenia, zespoły przeciążeniowe (zmęczeniowe) tkanek. Rzadziej zdarzają się urazy powodujące zwichnięcie stawu lub złamanie kości.

Uszkodzenia tkanek mogą mieć postać ostrą lub przewlekłą. Przykładem ostrego urazu jest stłuczenie mięśnia z powstaniem krwiaka czy też skręcenie stawu skokowego. Natomiast uszkodzenia przewlekłe powstają w wyniku powtarzających się mikrourazów, których niekorzystny wpływ na tkanki sumuje się, a przebieg choroby ma charakter skryty i przewlekły.

Urazy i uszkodzenia tkanek miękkich często są lekceważone, nie zawsze są właściwie diagnozowane i leczone. Trzeba pokreślić, że sumujące się mikrourazy zwykle nie goją się bez śladu, pozostawiając zwłóknienia tkanek, upośledzenie kurczliwości mięśnia czy też elastyczności więzadła. Aby zapobiegać urazom tkanek u osób rozpoczynających ćwiczenia rekreacyjne, zaleca się program przygotowawczy zawierający ćwiczenia rozciągające, aktywujące mięśnie, stabilizujące równowagę i poprawiające koordynację ruchów.

Nagła śmierć sercowa

Podczas wysiłków fizycznych może dochodzić do nagłej śmierci sercowej (NSS). Przypadki NSS u ludzi młodych są sporadyczne. Większość zgonów sercowych młodych osób jest następstwem niewykrytych wcześniej chorób lub wad układu krążenia. Najczęstszą przyczyną NSS młodych sportowców jest patologiczny przerost mięśnia lewej komory serca, określany jako kardiomiopatia przerostowa. U osób po 35.-40. roku życia najczęstszą przyczyną nagłej śmierci sercowej jest choroba wieńcowa i jej powikłania (ostra niewydolność wieńcowa, zawał serca) prowadzące do śmiertelnej arytmii.

Profilaktyka zapobiegania nagłej śmierci sercowej opiera się przede wszystkim na badaniach kwalifikacyjnych osób przystępujących do aktywności fizycznej rekreacyjnej, a następnie na okresowych badaniach lekarskich osób uprawiających aktywność fizyczną sportową i rekreacyjną. Wskazania do badań lekarskich i kwalifikacji medycznej do ćwiczeń fizycznych zależą od wielu czynników, takich jak wiek, występowanie czynników ryzyka kardiologicznego, intensywności i rodzaju planowanych ćwiczeń.

Badania lekarskie osób rozpoczynających aktywność fizyczną

Zarówno w przypadku sportu amatorskiego, jak i zajęć wychowania fizycznego oraz aktywnych form wypoczynku osoby w różnym wieku (dzieci, młodzież, dorośli) powinny podlegać badaniom przesiewowym oraz kontrolnym wykonywanym przez lekarza pierwszego kontaktu. Osoby rozpoczynające trening sportowy, np. w klubach sportowych, są kwalifikowane i badane okresowo przez lekarza specjalistę medycyny sportowej.

Zdrowe dzieci i młodzież oraz młodzi dorośli (mężczyźni poniżej 45. roku życia, kobiety przed menopauzą), którzy chcą rozpocząć ćwiczenia fizyczne o małej i umiarkowanej intensywności o charakterze rekreacyjnym, generalnie nie potrzebują formalnego badania medycznego.

Klasyfikacja ryzyka kardiologicznego związanego z ćwiczeniami fizycznymi, opracowana przez Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne (AHA) oraz Polskie Towarzystwo Kardiologiczne (PTK), jest szacowana na podstawie wieku i występowania czynników ryzyka chorób układu krążenia (ChUK). Kobietom po menopauzie i mężczyznom od 45. roku życia, którzy nie mają objawów chorobowych ani znanych chorób serca i występują u nich dwa lub więcej główne czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego (np. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, hipercholesterolemia, palenie papierosów), zaleca się przeprowadzenie badań medycznych przed przystąpieniem do programu ćwiczeń fizycznych.

Osoby ze znanymi chorobami układu krążenia, takimi jak choroba wieńcowa, przebyty epizod niedokrwienia mózgu, zaburzenia rytmu i/lub przewodzenia w sercu, powinny być klasyfikowane do aktywności fizycznej na podstawie indywidualnej oceny kardiologicznej.

Zdjęcie: Clem Onojeghuo on Unsplash