Przez wiele lat uważało się, że choroba wrzodowa powstaje wskutek złego stylu życia i stresu. Z pewnością nie są one obojętne dla zdrowia, ale za cykliczne występowanie w błonie śluzowej żołądka i/lub dwunastnicy wrzodów trawiennych odpowiada przede wszystkim bakteria Helicobacter pylori. Dlatego podstawową rolę w leczeniu zakażenia tą bakterią odgrywa stosowanie odpowiednich leków. Mogą one jednak u części osób powodować zaburzenia smaku, bóle brzucha, nudności, biegunkę. Dolegliwości te złagodzimy, odpowiednio dobierając potrawy i jedząc je bez pośpiechu.

Ważne zalecenia dla osoby z chorobą wrzodową

• Stosowanie diety łatwo strawnej z ograniczeniem spożycia produktów zawierających dużo błonnika, tłuszczu zwierzęcego, soli, ostrych przypraw.
• Unikanie jedzenia produktów smażonych i działających wzdymająco.
• Gotowanie (w wodzie, na parze), pieczenie bez dodatku tłuszczu.
• Częste (5–6 razy) spożywanie posiłków, niewielkich objętościowo.
• Rezygnacja z picia kawy, alkoholu.
• Rezygnacja z palenia tytoniu.

Co to znaczy dieta łatwo strawna?

Kiedyś zadano takie pytanie grupie pacjentów i padły różne odpowiedzi, w tym: „suchary i woda”. Choć suchary i wodę nasz przewód pokarmowy faktycznie łatwo strawi, nie o taką dietę tu chodzi. Pomimo pewnych ograniczeń nadal trzeba jeść normalnie, czyli w urozmaicony sposób.

Produkty łatwo strawne to m.in. chude mięsa gotowane na parze lub w wodzie, gotowane warzywa, posiłki przygotowywane bez wielu przypraw i z ograniczeniem soli.

Produkty/potrawy ciężko strawne zawierają dużo tłuszczu, mają właściwości wzdymające, zawierają dużo błonnika, ostrych przypraw, soli.  

Ponieważ nie należy całkiem rezygnować z tłuszczu czy błonnika, należy odpowiednio dobierać produkty będące ich źródłem. Wybierajmy więc tłuszcze roślinne (oleje i oliwa) oraz tłuszcz pochodzący z mleka (masło, mleko, sery).

Ilość błonnika w diecie powinna być jedynie ograniczona. Dopuszczalny jest błonnik, którego źródłem są młode i delikatne warzywa, dojrzałe owoce oraz drobno- i średniomielone produkty zbożowe. Lepiej jednak zrezygnować na pewien czas z pieczywa razowego, grubych kasz (np. gryczanej czy pęczaku), nasion roślin strączkowych, warzyw kapustnych, surowych warzyw i owoców.

Zamiast surowych warzyw i owoców wybrać można soki warzywne i owocowe (rozcieńczone wodą), aby nie doprowadzić do zbyt małej ilości witaminy C w diecie. Należy jednak uważać na sok pomidorowy i soki cytrusowe – u niektórych osób mogą podrażniać żołądek.

Pomimo wykluczenia z diety niektórych produktów, nadal powinna ona dostarczać wysokiej wartości białka (dobrym źródłem są jaja, chude gatunki mięs, mleko i niektóre produkty mleczne), witamin (zwłaszcza witaminy C) oraz składników mineralnych.

Zalecane techniki kulinarne to gotowanie i duszenie w wodzie lub na parze, pieczenie w pergaminie, folii aluminiowej, specjalnym rękawie lub woreczkach foliowych, rozdrabnianie, przecieranie (nie tylko owoców i warzyw, lecz także potraw z mięsa, ryb, ryżu czy makaronu). Przez okres stosowania diety lepiej zrezygnować ze smażenia tradycyjnego (na tłuszczu).

Potrawy mogą być spulchniane lub zmiękczane poprzez dodanie ubitej piany z białek do ciast, budyniów mięsnych, warzywnych czy namoczonej bułki do potraw z mięsa mielonego. Do zaprawiania, zagęszczania zup i sosów można stosować zawiesinę mąki i mleka, niewielki dodatek oleju/masła/margaryny lub mleka.

Ważną cechą diety łatwo strawnej jest częste spożywanie małych objętościowo posiłków.

Specyfika diety w chorobie wrzodowej

Oprócz powyższych, ogólnych zaleceń, dobrze jest jeść takie potrawy, które nie będą pobudzać wydzielania soku żołądkowego. Oznacza to rezygnację z takich produktów, jak mocne wywary mięsne (lub z kości), aromatyczne wywary warzywne, galarety mięsne i rybne, kawa naturalna, mocna herbata, alkohol. Lekarz bezwzględnie zakaże na czas stosowania diety potraw smażonych na tłuszczu, zaprawiania sosów i zup zasmażkami.

Dieta,  w zależności od stopnia zaostrzenia choroby, może być bardziej lub mniej rygorystyczna. W okresach ostrych może istnieć potrzeba bardzo znacznych ograniczeń: spożywania przez pacjenta jedynie kleików. To jednak sprzyja niedoborom składników pokarmowych, dlatego taka dieta powinna być stosowana możliwie najkrócej.

Uwaga na sól i ostre przyprawy

Warto ograniczać dodatek soli do przygotowywanych potraw oraz częściej wybierać produkty świeże zamiast przetworzonych. Aby poprawić aromat i smak potraw, zaleca się stosowanie łagodnych przypraw ziołowych, zarówno suszonych, jak i świeżych. Niektóre mieszanki przypraw zawierają sól i/lub ostre przyprawy, które mogą podrażniać przewód pokarmowy. Lepiej więc nie kupować przypraw tego typu. W przypadku choroby wrzodowej ograniczenie spożycia soli ma znaczenie  profilaktyczne – duża ilość soli zwiększa ryzyko rozwoju wrzodu na podłożu zakażenia Helicobacter pylori.

Posiłki

Zaleca się spożywanie nawet sześciu posiłków dziennie, ale o małej objętości. W ten sposób nasz żołądek będzie łagodnie pracował. Ważne, żeby jeść w spokoju i bez pośpiechu. Lepiej jeść potrawy o temperaturze pokojowej lub ciepłe, ale nie gorące. Pewien łagodzący wpływ na błonę śluzową żołądka może też mieć wypijanie mlecznych napojów fermentowanych, np. jogurtu czy kefiru.

Palenie tytoniu

Nałóg ten sprzyja zachorowaniu na chorobę wrzodową, nawrotom choroby, a ponadto utrudnia jej leczenie. Palacze leczą się dłużej! Częściej też dochodzi u nich do powikłań choroby wrzodowej, np. krwawień z przewodu pokarmowego.

Jak zapobiegać nawrotom choroby wrzodowej?

Nawrót choroby wrzodowej może wystąpić u osób, u których nie doszło do całkowitego wyleczenia zakażenia Helicobacter pylori, lub na skutek ponownego, co zdarza się jednak bardzo rzadko, zakażenia. U osób, które wcześniej przeszły zakażenie, ponowne zakażenie bakterią może być związane z infekcją, np. z płytki nazębnej.

Aby zmniejszyć prawdopodobieństwo ponownego zakażenia bakterią Helicobacter pylori, pamiętajmy o kilku zasadach:

• podstawowych zasadach higieny – mycie rąk, usuwanie kamienia z zębów,
• nie palmy!
• ograniczmy sól,
• jedzmy więcej warzyw i owoców (dobre źródło witaminy C).