Czym jest trądzik pospolity

Trądzik pospolity to choroba związana z przewlekłym stanem zapalnym skóry. Na rozwój trądziku wpływają m.in. czynniki genetyczne, zmiany hormonalne, nadmierne wydzielanie łoju czy rozwój bakterii Propionibacterium acnes. Na stan cery trądzikowej wpływają także stosowane na co dzień leki i kosmetyki. Trądzik najczęściej dotyka nastolatków, ale jego występowanie może dotyczyć również osób dorosłych, a nawet dzieci. Podstawą leczenia powinna być właściwie dobrana przez dermatologa terapia, ale znaczenie wydają się mieć także pielęgnacja skóry oraz sposób odżywiania.

Konieczna jest eliminacja cukru i słodyczy.

TAK. Badania wykazują korzystny wpływ diety z ograniczoną ilością cukrów prostych na zmiany trądzikowe. Produkty takie jak słodycze, słodkie napoje, a także produkty zbożowe o wysokim stopniu oczyszczenia (np. mąka pszenna, jasne pieczywo, płatki błyskawiczne) charakteryzują się wysokim indeksem glikemicznym (IG). W badaniach wykazano, że dieta z wysokim IG wywołuje całą kaskadę zmian metabolicznych jak hiperglikemia, hiperinsulinemia, zwiększona produkcja insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-1) czy zwiększona insulinooporność tkanek. Zmiany te wpływają negatywnie m.in. na produkcję łoju sprawiając, że jest on gęstszy, co prowadzi do zapychania porów i zaostrzenia zmian trądzikowych. Wybieranie produktów z niskim IG jest w zasadzie jedyną interwencją żywieniową zalecaną przez Polskie Towarzystwo Dermatologiczne w leczeniu trądziku. Dodatkowo warto zauważyć, że słodycze oprócz cukru często zawierają także utwardzone tłuszcze roślinne, czy olej palmowy, będące źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych i izomerów trans kwasów tłuszczowych, które mają działanie prozapalne. Ograniczenie spożycia słodyczy i innych produktów z wysoką zawartością cukru może przynieść realne korzyści osobom z cerą trądzikową, zwłaszcza jeśli do tej pory produkty te pojawiały się regularnie w ich diecie.

Ograniczenie spożycia produktów mlecznych może pomóc.

TO ZALEŻY. Wiele badań obserwacyjnych wykazało zależność między spożyciem mleka i niektórych produktów mlecznych, a nasileniem zmian trądzikowych. Prawdopodobnie dzieje się tak ponieważ w mleku występują m.in. kazeina, białka serwatkowe, IGF-1 i wiele innych bioaktywnych związków, które mogą wpływać na zwiększenie stężenia insuliny i IGF-1 w organizmie. Przewlekle podwyższone stężenia tych hormonów zdają się odgrywać istotną rolę w nasileniu zmian trądzikowych poprzez wpływ na zwiększoną produkcję łoju. Hipotezę tę mogą potwierdzać badania wskazujące na zwiększone stężenie IGF-1 u osób z trądzikiem w porównaniu do osób zdrowych oraz o zmniejszeniu poziomu tego hormonu, a jednocześnie złagodzeniu zmian trądzikowych, u osób leczonych izotretynoiną. Najsilniejszy związek wykazano w przypadku osób spożywających mleko i produkty mleczne codziennie. Zależność była także silniejsza w przypadku mleka odtłuszczonego niż pełnotłustego, co może być związane z wyższym indeksem glikemicznym i zwiększoną zawartością białka w produktach odtłuszczonych. Jednak dane dotyczące produktów fermentowanych, takich jak jogurty i kefiry są niejednoznaczne. Ze względu na obecność w nich bakterii Lactobacillus mogą one wywierać korzystny wpływ na stan skóry. Biorąc pod uwagę obecnie dostępne dane naukowe osoby chorujące na trądzik mogą odnieść korzyści z ograniczenia spożycia lub rezygnacji z nabiału (zwłaszcza mleka oraz produktów mlecznych z dodatkiem cukru). Jeśli nie chcesz całkowicie rezygnować z produktów mlecznych lub ich eliminacja nie przynosi oczekiwanych korzyści wprowadzaj je do diety w ograniczonych ilościach i wybieraj produkty fermentowane bez dodatku cukru.

Najlepiej wykluczyć gluten.

TO ZALEŻY. Gluten to mieszanina białek roślinnych naturalnie występująca w ziarnach zbóż, tj. pszenicy, jęczmieniu i życie. Diety bezglutenowej powinny bezwzględnie przestrzegać osoby z celiakią. Jej zastosowanie może być również wskazane w przypadku wystąpienia nietolerancji glutenu, czy nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten. Nie zaleca się eliminacji glutenu przed postawieniem diagnozy. Związek między spożyciem glutenu, a chorobami skóry był wielokrotnie badany ze względu na potencjalne działanie alergizujące glutenu. Jednak wyłącznie w przypadku kilku chorób skórnych (np. opryszczkowego zapalenia skóry) dowody są wystarczająco silne by rekomendować pacjentom dietę bezglutenową. W niektórych badaniach obserwacyjnych 50% osób z trądzikiem, które stosowały dietę bezglutenową nie zgłaszało żadnego wpływu na występujące u nich objawy choroby. Niektórzy uważali nawet, że dieta bezglutenowa doprowadziła do nasilenia objawów. Badawcze zwracają uwagę, że korzystny wpływ zastosowania diety bezglutenowej u części osób może ogólnie wiązać się ze zmianą nawyków żywieniowych i poprawą jakości dotychczasowej diety. Dowody naukowe nie są wystarczająco silne by zalecać dietę bezglutenową wszystkim osobom z trądzikiem, a wyłącznie określonej grupie pacjentów u których są ku temu wskazania (czyli współwystępuje u nich celiakia, nietolerancja glutenu, alergia na pszenicę czy nieceliakalna nadwrażliwości na gluten).

Należy ograniczyć spożycie ostrych przypraw i soli.

TO ZALEŻY. Ograniczenie stosowania ostrych przypraw to jedno z częściej pojawiających się zaleceń żywieniowych dla osób chorujących na trądzik. Dostępne badania obserwacyjne nie wykazują jednak by pikantne potrawy mogły wpływać na nasilenie zmian trądzikowych. Dodatkowo nieznany jest potencjalny mechanizm takiego działania ani nie istnieje lista konkretnych przypraw, na które należało by uważać. Jeśli lubisz dodatek ostrych przypraw prawdopodobnie nie musisz z nich rezygnować. Należy jednak zwrócić uwagę na ilość soli w posiłkach. Jej nadmierne spożycie może prowadzić do zwiększenia stanu zapalnego czy zaburzeń retencji wody w skórze, co może skutkować nasileniem zmian trądzikowych. Zgodnie z rekomendacjami Światowej Organizacji Zdrowia i wielu innych towarzystw naukowych spożycie soli nie powinno przekraczać 5-6 g/dobę (1 płaska łyżeczka). Z tego względu warto ograniczyć dosalanie potraw oraz spożycie wysokoprzetworzonych produktów jak słone przekąski (np. chipsy), gotowe dania, czy dania typu fast food.

Konieczna jest suplementacja kwasów omega-3.

TO ZALEŻY. Kwasy omega-3 wpływają na zmniejszenie stężenia IGF-1 w organizmie, który jak wcześniej omówiono ma związek m.in. z produkcją sebum. Dodatkowo kwasy omega-3 wykazują także działanie przeciwzapalne, co przekłada się na redukcję zmian zapalnych w przebiegu trądziku. Dobrym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych  (w tym omega-3) są produkty takie jak: oleje roślinne (olej rzepakowy, olej lniany), orzechy, nasiona, awokado, a także tłuste ryby (np. śledź, makrela). Codziennie spożywanie tych produktów jest rekomendowane zgodnie z zaleceniami zawartymi m.in. w Talerzu Zdrowego Żywienia, czy niektórych dietach uznanych za mające korzystny wpływ na zdrowie jak dieta śródziemnomorska. Z kolei charakterystyczny dla diety zachodniej jest niewielki udział tego typu produktów, a zwiększone spożycie żywności wysokoprzetworzonej zawierającej nasycone kwasy tłuszczowe (w tym kwasy tłuszczone trans) jak słodycze, czy dania fast food. Niektóre badania obserwacyjne wykazały większe nasilenie trądziku u osób nie spożywających ryb, czy nasilone zmiany zapalne w wyniku spożycia kwasów tłuszczowych trans. Natomiast wprowadzenie suplementacji kwasami omega-3 skutkowało znaczącym zmniejszeniem zarówno zapalnych jak i niezapalnych zmian trądzikowych. W świetle dostępnych danych naukowych warto zatem zwrócić szczególną uwagę na obecność w diecie produktów bogatych w kwasy omega-3. Dopiero w przypadku braku możliwości realizacji tego składnika z dietą należy rozważyć wprowadzenie odpowiedniej suplementacji, najlepiej w porozumieniu z lekarzem.

Dieta FODMAP (i inne rodzaje diet eliminacyjnych o specyficznych zasadach)  jest dobra na trądzik.

NIE. Każda dieta o określonych zasadach ma również założony cel jej stosowania. Przykładowo dieta FODMAP znajduje obecnie zastosowanie przede wszystkim w chorobach przewodu pokarmowego takich jak zespół jelita drażliwego, czy w przypadku SIBO/IMO. Wprowadzenie diety z ograniczeniem produktów bogatych w szybko fermentujące węglowodany ma za zadanie zmniejszenie dolegliwości takich jak wzdęcia, nadmierne gazy, uczucie przelewania, odbijanie, czy biegunki. Stosowanie diety FODMAP w przypadku trądziku nie ma więc uzasadnienia, o ile jednocześnie nie występuje któraś z wcześniej wymienionych chorób przewodu pokarmowego. Niestety obecnie nie istnieje konkretna dieta „anty trądzikowa”.

Sposób żywienia nie ma znaczenia.

NIE. Do tej pory nie ustalono zasad diety „anty trądzikowej” ale wiele badań wskazuje na zależność między spożyciem poszczególnych składników pokarmowych, a stanem skóry. Czym się zatem kierować przy doborze diety? Przede wszystkim zasadami prawidłowego żywienia zawartymi m.in. w Talerzu Zdrowego Żywienia. W pierwszej kolejności skup się na poprawie jakości swoich posiłków. Możesz to zrobić poprzez zwiększenie ilości warzyw i owoców, czy ograniczenie żywności wysoko przetworzonej jak słodycze i dania typu fast food. Możesz także wykorzystać elementy niektórych diet np. śródziemnomorskiej lub przeciwzapalnej, które oprócz warzyw i owoców opierają się o produkty bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe jak ryby, owoce morza, oleje roślinne czy orzechy i nasiona. Więcej o składnikach odżywczych istotnych dla stanu skóry oraz ich źródłach w żywności znajdziesz w artykule naszego eksperta.

Piśmiennictwo:

1. Szepietowski J. i wsp.: Trądzik zwyczajny: patogeneza i leczenie. Konsensus Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Przegl Dermatol 2012, 99, 649–673,
2. Reynolds R. i wsp.: Guidelines of care for the management of acne vulgaris, J Am Acad Dermatol 2024; 90(5): 1006e1-1006e30, DOI: 1016/j.jaad.2023.12.017
3. Dawidziak J., Balcerkiewicz M.: Dieta jako uzupełnienie leczenia trądziku pospolitego (Acne vulgaris). Część I. Witaminy i minerały, Farmacja Współczesna 2016; 9: 1-5
4. Dawidziak J., Balcerkiewicz M.: Dieta jako uzupełnienie leczenia trądziku pospolitego (Acne vulgaris). Część II. Kwasy tłuszczowe, indeks glikemiczny, przetwory mleczne, Farmacja Współczesna 2016; 9: 67-72
5. Podgórska A. i wsp.: Acne Vulgaris and Intake of Selected Dietary Nutrients—A Summary of Information, Healthcare 2021, 9, 668. DOI: https://doi.org/10.3390/healthcare9060668
6. Baldwin H., Tan J.: Efects of Diet on Acne and Its Response to Treatment , Am J Clin Dermatol 2021; 22:55–65, DOI: https://doi.org/10.1007/s40257-020-00542-y

1. Mohadeseh A. i wsp.: Dairy intake and acne development: A meta-analysis of observational studies, Clinical Nutrition 2018; 38(3): 1067 – 1075, DOI: 10.1016/j.clnu.2018.04.015
2. Chakraborty A.: A Critical Appraisal of Gluten in Skin Disorders, the Evidence So Far, and Updated Recommendations, Indian J Dermatol. 2024; 69(2):152–158. DOI: 10.4103/ijd.ijd_815_22
3. Kayıran M.A. i wsp.: Use of Complementary and Alternative Medicine among Patients with Acne Vulgaris and Factors Perceived to Trigger the Disease: A Multicentre Cross-Sectional Study with 1571 Patients, Indian J Dermatol. 2022; 67(3): 311. DOI: 10.4103/ijd.ijd_745_21
4. El Darouti M.A. i wsp.: Salty and spicy food; are they involved in the pathogenesis of acne vulgaris? A case controlled study. J. Cosmet. Dermatol. 2016; 15(2): 145–149. doi:10.1111/jocd.12200