Definicja i wskazania do stosowania diety lekkostrawnej

Dieta lekkostrawna jest sposobem żywienia uwzględniającym odpowiednie produkty spożywcze oraz techniki kulinarne nieobciążające układu pokarmowego. Stosowanie tej diety ma na celu ułatwienie trawienia i wchłaniania składników odżywczych. Wskazaniem do stosowania są między innymi choroby układu pokarmowego np. choroby zapalne żołądka i jelit, choroba wrzodowa, a także w trakcie leczenia onkologicznego czy rekonwalescencji pooperacyjnej.

Dieta lekkostrawna powinna dostarczać odpowiednią ilość energii, składników odżywczych i mineralnych oraz witamin. Podaż błonnika pokarmowego powinna stanowić około 25 g na dobę, co jest minimalną ilością rekomendowaną także dla osób zdrowych. Głównym założeniem i modyfikacją diety jest dobór odpowiednich produktów i potraw delikatnych, odpowiednio przygotowanych, nieostrych i o kontrolowanej zawartości tłuszczu.

Pobierz zalecenia w diecie lekkostrawnej opracowane przez ekspertów NCEŻ.  

Lekkostrawnie ≠ monotonnie

Niekiedy pacjenci błędnie rozumieją zasady diety lekkostrawnej.  Występujący lęk przed nasileniem dolegliwości czy też brak wystarczającej wiedzy może być powodem unikania większości produktów spożywczych, nawet tych dozwolonych. W ten sposób dieta lekkostrawna może stać się monotonna, a długotrwale stosowana może stwarzać ryzyko wystąpienia niedoborów pokarmowych. Przykładami nieprawidłowo zbilansowanych lekkostrawnych posiłków są te całkowicie pozbawione warzyw i owoców, ze znikomą ilością białka czy całkowicie pozbawione tłuszczu. Poza wartością odżywczą istotne znaczenie ma także atrakcyjne podanie lekkostrawnych potraw oraz wykorzystanie zalecanych przypraw. Pomijanie tych ważnych elementów przygotowania lekkostrawnych posiłków powoduje, że dieta ta najczęściej kojarzona jest z jałowymi, niesmacznymi i mało różnorodnymi potrawami. Zasadne jest zatem by przed rozpoczęciem diety lekkostrawnej skonsultować się z doświadczonym dietetykiem. W tym celu możesz skorzystać z bezpłatnych konsultacji edukacyjnych online z dietetykiem w Centrum Dietetycznym Online: cdo.pzh.gov.pl.

Pełnowartościowo i lekkostrawnie 

Stosując dietę lekkostrawną warto odnieść się do zasady komponowania pełnowartościowych posiłków według Talerza Zdrowego Żywienia. Należy zadbać o odpowiednie proporcje na talerzu między poszczególnymi grupami produktów spożywczych by dostarczyć odpowiednią ilość makroskładników, witamin i składników mineralnych. Główne posiłki w diecie lekkostrawnej powinny być kompletne, a więc zawierać źródło białka, węglowodanów, dodatek tłuszczu roślinnego na zimno oraz warzywa i owoce w dobrze tolerowanej formie. Objętość posiłków powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb. Poleca się jeść mniejsze porcje, a z większą częstotliwością. Potrawy powinny być przygotowywane z zastosowaniem odpowiedniej obróbki technologicznej, przede wszystkim: gotowaniem, gotowaniem na parze czy pieczeniem bez dodatku tłuszczu.

Warzywa i owoce należy odpowiednio podać by stały się lżej strawne. Na lepszą tolerancję ma wpływ: usuwanie twardych skórek i pestek, a także twardych i zwłókniałych części np. łodyg, liści, korzeni. Warzywa i owoce warto gotować do miękkości. Pomocne w trawieniu może okazać się także rozdrabnianie czy przecieranie przez sito np. malin lub truskawek.

Wymienione produkty z tabeli z zaleceń w diecie lekkostrawnej  są dobrze tolerowane przez większość osób, jednak zalecenia mogą się różnić w zależności od indywidualnej tolerancji pacjenta na dany produkt. Produkty niezalecane są powszechnie uważane za ciężkostrawne, jednak te, które mają wysoką wartość odżywczą i są dobrze tolerowane warto, aby zostały w diecie np. warzywa, owoce, produkty zbożowe pełnoziarniste, orzechy, pestki, nasiona.

Jak uatrakcyjnić lekkostrawną kuchnię?

Stawiaj na różnorodność. Wybieraj różnokolorowe warzywa i owoce. Planując posiłki postaraj się zaplanować kilka przepisów tygodniowo, dzięki czemu Twoja dieta będzie bardziej urozmaicona. Smak potraw podkreślaj poprzez dodatek delikatnych przypraw, takich jak np. suszone i świeże zioła, cynamon, kardamon, wanilia, papryka słodka, sok z cytryny i limonki.

Korzystaj z różnych polecanych rodzajów obróbki technologicznej. Wykorzystuj nie tylko gotowanie, ale także pieczenie czy grillowanie bez dodatku tłuszczu. Staraj się nie opierać swojej kuchni na jednym sposobie obróbki, by potrawy nie znudziły Ci się zbyt szybko.

Przykładowe propozycje lekkostrawnych posiłków

Poniżej znajdziesz przykładowe propozycje posiłków na diecie lekkostrawnej. Pamiętaj, że dieta ta wymaga indywidualnego podejścia. Produkty z grupy produktów zalecanych powinny być dobrze tolerowane. Jednak w przypadku wystąpienia dolegliwości po ich spożyciu, niektóre z tej listy należy również wyeliminować z diety.

Zainspiruj się przykładowymi lekkostrawnymi propozycjami posiłków:

Ryżanka na mleku z duszonymi owocami i cynamonem

Składniki na 1 porcję:

• 4 łyżki płatków ryżowych
• 1 szklanka mleka 1,5 %
• 3 morele
• 1 garść borówek
• ½ łyżeczki cynamonu
• 1 łyżka płatków migdałowych

Sposób przygotowania: Owoce umyć pod bieżącą wodą i pokroić na kawałki. Płatki ryżowe gotować na mleku w rondelku z dodatkiem owoców i cynamonu przez 10 minut. Podawać na ciepło z płatkami migdałowymi.

Kanapka z pastą i warzywami

Składniki na 1 porcję:

• 1 bułka grahamka
• 2 plastry twarogu chudego
• ½ awokado
• 1 łyżka jogurtu naturalnego
• ½ łyżeczki ziół prowansalskich
• ½ łyżeczki papryki słodkiej
• 1/3 łyżeczki soli
• ¼ łyżeczki pieprzu czarnego
• 1/3 cukinii
• ½ marchewki
• ½ papryki
• ½ łyżeczki oliwy z oliwek

Sposób przygotowania: Warzywa umyć pod bieżącą wodą. Marchew obrać ze skóry i pokroić na ćwiartki. Cukinię i paprykę pokroić na mniejsze części. Na blaszce wyłożonej papierem do pieczenia wyłożyć cząstki warzyw i piec przez 20 minut w piekarniku nagrzanym do 180 stopni. W miseczce połączyć twaróg, awokado, jogurt naturalny i przyprawy, a następnie wymieszać. Warzywa wyjąć z piekarnika i podzielić na 2 porcje, z czego jedną wykorzystać na drugi dzień jako dodatek warzywny do innego dania. Bułkę przekroić na pół, posmarować pastą i podawać z porcją pieczonych warzyw. Pieczoną paprykę warto obrać ze skórki.

Risotto z dorszem

Składniki na 1 porcję:

• ½ torebki ryżu białego
• 150 g dorsza
• 1 szklanka bulionu warzywnego
• 1 garść młodej fasolki szparagowej
• 1 garść liści szpinaku
• 1/3 cukinii
• ½ kulki mozzarelli light
• 1 łyżka oliwy z oliwek
• ½ marchwi
• ½  korzenia pietruszki
• 1 łyżeczka soku z cytryny
• 1/3 łyżeczki soli
• 1/3 łyżeczki pieprzu czarnego
• 1 łyżeczka estragonu
• 1 łyżeczka tymianku
• 1/3 pęczka świeżego koperku

Sposób przygotowania: Dorsza oczyścić, oprószyć solą, pieprzem i gotować na parze przez około 20 minut. Warzywa umyć pod bieżącą wodą. Marchew i pietruszkę obrać ze skórki, a fasolkę odszypułkować. Warzywa pokroić na mniejsze części. Na patelnię dodać pokrojone warzywa, ryż, bulion, oliwę i gotować przez 20 minut. Na koniec dodać kawałki ugotowanego dorsza, przyprawy, sok z cytryny, oliwę z oliwek i wymieszać. Podawać z plastrami mozzarelli i posiekanym koperkiem.

Cynamonowe wafle ryżowe

Składniki na 1 porcję:

• 1 wafel ryżowy
• ½ banana
• 1 łyżeczka pasty orzechowej 100% z orzeszków ziemnych całkowicie zmielonych
• szczypta cynamonu

Sposób przygotowania: Banana obrać ze skórki i pokroić w plastry. Wafel ryżowy posmarować masłem orzechowym i położyć pokrojonego banana. Posypać cynamonem.

Pita z piersią z kurczaka z sosem jogurtowym       

Składniki na 1 porcję:

• 1 chlebek pita z mąki pszennej oczyszczonej
• 120 g piersi z kurczaka
• 1 łyżeczka oliwy z oliwek
• 1/4 bakłażana
• 1 pomidor
• 1/3 cukinii
• 1 łyżeczka czarnych oliwek
• 1 garść roszponki
• ½ jogurtu naturalnego
• 1 łyżka soku z limonki
• 1 garść listków świeżej bazylii
• ½ łyżeczki czerwonej papryki słodkiej
• ½ łyżeczki kminu rzymskiego
• ½ łyżeczki gałki muszkatołowej
• 1/3 łyżeczki startego imbiru
• ½ łyżeczki miodu

Sposób przygotowania: Pierś z kurczaka oczyścić z błony i pokroić na mniejsze kawałki. Warzywa umyć pod bieżącą wodą i pokroić na mniejsze części. Tak przygotowane składniki (pomidor, bakłażan, cukinia, kawałki kurczaka) umieścić w parowarze i gotować przez około 25-30 minut. W międzyczasie połączyć w miseczce jogurt z sokiem z limonki, posiekanymi listkami bazylii, miodem, przyprawami i dokładnie wymieszać. Chlebek pita podgrzać w piekarniku lub mikrofali. Do środka chlebka nałożyć oliwę z oliwek, sos jogurtowy, upieczone składniki, pokrojone oliwki i roszponkę.

Kluski dyniowe z jogurtem i musem borówkowym

Składniki na 4 porcje:

• 4 sztuki ugotowanych średnich ziemniaków
• 1 opakowanie twarogu chudego
• 1,5 szklanki puree z pieczonej dyni
• 1 jajko
• 2 szklanki mąki pszennej
• 1 opakowanie jogurtu naturalnego
• 1 łyżeczka miodu
• 1 łyżeczka cynamonu
• 2 szklanki borówek
• 2 łyżki wody
• szczypta wanilii
• szczypta soli

Sposób przygotowania: Wystudzone ziemniaki zblendować z twarogiem i miąższem z upieczonej dyni. Do masy dodać jajko, przesianą mąkę i połączyć w jednolitą całość. Jeżeli ciasto będzie bardzo kleiste można dodać więcej mąki aż masa stanie się bardziej zwarta. Stolnicę posypać mąką i uformować na niej kilka wałków z ciasta. Pociąć je na 4-5 cm kluski. W garnku zagotować wrzątek ze szczyptą soli. Na wrzątek wrzucić kluski i gotować 2-3 minuty do wypłynięcia na wierzch. Do rondelka wrzucić borówki świeże lub mrożone, dodać wodę i dusić przez 5 minut stale mieszając owoce. Jogurt połączyć z wanilią, miodem i cynamonem. Kluski dyniowe podawać z musem z borówek i kleksem z jogurtu. 

Dietę lekkostrawną warto komponować w oparciu o dobrze tolerowane różnorodne produkty stosując się do zaleceń bilansowania pełnowartościowych posiłków według Talerza Zdrowego Żywienia. Nie należy zapominać o stosowaniu odpowiednich przypraw i sposobów obróbki technologicznej. W celu doboru odpowiednich potraw i produktów na diecie lekkostrawnej połącz się na bezpłatną konsultację edukacyjną w Centrum Dietetycznym Online.

Piśmiennictwo:

1. Ciborowska H, Rudnicka A.: Dietetyka. Żywienie Zdrowego i Chorego Człowieka. PZWL, Warszawa, 2021.
2. Grzymisławski M.: Dietetyka Kliniczna. PZWL, Warszawa, 2021.