Jak wiadomo, zwalnia się ona od 18 roku życia o około 2% w ciągu każdych kolejnych dziesięciu lat życia. W powstawaniu tego zjawiska ma znaczenie zmniejszająca się wraz z wiekiem tzw. beztłuszczowa masa ciała, czyli masa mięśniowa.

U kobiet w okresie menopauzy występuje także upośledzona utrata ciepła z organizmu, co wiąże się ze zmianą w wydzielaniu hormonów wytwarzanych przez tarczycę i jajniki. Sytuację pogarsza z roku na rok mniejsza aktywność fizyczna.

Ponadto w tym okresie życia, nierzadko pojawia się depresja, która wiąże się z niechęcią do aktywności ruchowej i dość często z nadmiernym apetytem, co oczywiście pogłębia istniejącą otyłość.

Cechą charakterystyczną otyłości rozwijającej się w okresie menopauzy jest gromadzenie się tłuszczu wewnątrz jamy brzusznej. U tych kobiet stwierdza się o 7% mniej tłuszczu w okolicy pośladkowo-udowej i o 10% więcej tłuszczu wewnątrz jamy brzusznej w porównaniu z kobietami przed menopauzą. Dla wielu kobiet jest to problem natury kosmetycznej, bowiem „duży brzuch” i brak talii deformują sylwetkę. Jednak warto podkreślić, że otyłość brzuszna to przede wszystkim problem zdrowotny. Jak wiadomo kojarzy się ona z tzw. hiperinsulinemią, czyli nadmiernym wydzielaniem insuliny przez trzustkę, co następuje w wyniku istniejącej oporności tkanek na działanie tego hormonu. W rezultacie w przyspieszonym tempie rozwija się szereg chorób, z których przede wszystkim trzeba wymienić cukrzycę typu 2, hiperlipemię (podwyższony we krwi poziom cholesterolu i triglicerydów), nadciśnienie i szereg innych zaburzeń metabolicznych, które prowadzą do rozwoju miażdżycy, a to prędzej czy później jest przyczyną zawału serca lub wylewu krwi do mózgu.

Otyłość w okresie okołomenopauzalnym stwarza zagrożenie wystąpienia tzw. hormonalnie zależnych nowotworów, tj. raka błony śluzowej macicy i raka piersi. Jak wykazano, otyłość brzuszna zwiększa ryzyko wystąpienia raka błony śluzowej macicy 15 razy. Wzrost masy ciała o 10-20 kg zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi 3 razy i aż 10 razy, gdy nadwaga przekroczy 20 kg. Za główną przyczynę zwiększonej zachorowalności na raka błony śluzowej macicy, wymienia się nadprodukcję estrogenów w tkance tłuszczowej u kobiet po menopauzie.

Z kolei za główne przyczyny powstawania raka piersi uważa się zarówno czynniki genetyczne, jak i hormonalne w postaci nadprodukcji estrogenów.

Wykazano, że u kobiet przed menopauzą zarówno szczupłych, jak i otyłych częstość występowania raka piersi jest podobna. Natomiast u otyłych kobiet po menopauzie rak piersi występuje znacznie częściej w porównaniu z kobietami szczupłymi. Również wskazuje się na związek spożycia tłuszczu z powstawaniem tego nowotworu.

Okres menopauzy kojarzy się z przyspieszonym rozwojem osteoporozy. Choroba ta atakuje przede wszystkim kobiety szczupłe, o małej aktywności fizycznej, palące papierosy i pijące duże ilości kawy. U kobiet otyłych osteoporoza występuje znacznie rzadziej. Nadmierne obciążenie tkanki kostnej, związane z nadmierną ilością tłuszczu w ciele sprzyja zachowaniu dotychczasowej struktury kości. Również znaczenie mają produkowane w tkance tłuszczowej estrogeny, bowiem chronią kości przed utratą wapnia. Nie oznacza to, że osteoporoza nie grozi kobietom otyłym. Narażone na jej wystąpienie są kobiety, które w przeszłości często stosowały różne „cudaczne” diety odchudzające, a także osoby o małej aktywności fizycznej i nałogowe palaczki.

Szczególnie otyłość w okresie okołomenopauzalnym stanowi zagrożenie dla zdrowia i wymaga zdecydowanych poczynań profilaktycznych, jak i terapeutycznych. Podstawę leczenia stanowi racjonalna dieta niskoenergetyczna skojarzona ze wzmożoną aktywnością fizyczną. U tych kobiet oba elementy terapii powinny być ustalone indywidualnie.

Najczęściej zaleca się dietę 1200 kcal opracowana w Instytucie Żywności i Żywienia. Z punktu widzenia profilaktyki miażdżycy jest to dieta z wyboru, bowiem ma obniżoną zawartość tłuszczu przede wszystkim zwierzęcego, cholesterolu, cukru i soli.

Natomiast nie zawiera odpowiedniej ilości wapnia. Realizuje normę zalecanego spożycia na wapń w 85%. Tak więc w wielu przypadkach istnieje potrzeba suplementacji diety w ten pierwiastek, najczęściej w połączeniu z witaminą D. Dawki przyjmowanego wapnia jak i witaminy D powinien ustalić lekarz.

Kobiety otyłe w okresie menopauzy, z racji licznych potencjalnych zagrożeń zdrowotnych powinny pozostawać pod opieką lekarza rodzinnego, co zapewni prawidłowe prowadzenie działań profilaktycznych, wczesne wykrycie powikłań otyłości i właściwe ich leczenie.

Praktyczne wskazówki dla otyłych kobiet w okresie menopauzy

• codzienne raporty spożycia, okresowo omawiane z dietetykiem

• żywienie wg przygotowanych na piśmie jadłospisów

• zakupy według listy, nigdy z pustym żołądkiem

• pij wodę niegazowaną w ilości 1,5 – 2 litry dziennie

• wybieraj produkty o małej zawartości tłuszczu

• wybieraj produkty o dużej zawartości wapnia i obniżonej zawartości tłuszczu (mleko, jogurt, kefir)

• kupuj warzywa i owoce nie rzadziej niż 2 razy w tygodniu

• zaczynaj posiłek od wody, sałaty lub innych warzyw

• jedz powoli

• produkty wysokotłuszczowe wyłącz z jadłospisu, okazjonalnie dozwolone w ilości nie większej niż pudełko od zapałek

• nie smaruj pieczywa

• przekąski: warzywa, woda

• czytaj etykiety, szczególnie zwracaj uwagę na kalorie, tłuszcze i sól.

Kobiety w okresie menopauzy zagrożone są wystąpieniem zarówno otyłości, jak i jej powikłań i dlatego nie powinny dopuszczać, aby powiększanie masy ciała rujnowało ich zdrowie, a także urodę.