Informacje dotyczące alergenów mają istotny wpływ na bezpieczne stosowanie przez konsumentów środków spożywczych. Zgodnie z przepisami unijnymi przedsiębiorstwa spożywcze są zobowiązane do przekazywania lub udostępniania konsumentom informacji o obecności tych substancji, w każdego rodzaju żywności, również w tej, która jest sprzedawana w postaci nieopakowanej, oferowana w zakładach żywienia zbiorowego lub sprzedawana na odległość (Internet, katalogi wysyłkowe, itp.).

Alergeny pokarmowe i składniki wywołujące reakcje nietolerancji muszą być oznaczane w wykazie składników oferowanych środków spożywczych z dokładnym odniesieniem do ich nazwy.

Przykład:

– mąka z pszenicy, orzechy makadamia, ocet ze słodu jęczmiennego

Nazwa alergenu, substancji wywołującej reakcję nietolerancji oraz środków spożywczych zawierających składniki złożone musi być podkreślona w wykazie składników środka spożywczego za pomocą pisma wyraźnie odróżniającego ją od reszty wykazu składników, np. za pomocą innej czcionki, stylu pisma lub koloru tła.

Przykład:

Składniki: pomidory, cukier, przecier z selera, skrobia modyfikowana, sól, zioła.

Składniki: marchew, kapusta, ogórek, pomidory, sos majonezowy (woda, olej rzepakowy, żółtka JAJ, sól, pieprz).

Obowiązek odniesienia do nazwy alergenu lub substancji wywołującej reakcję nietolerancji jest wymagany nawet w przypadku złożonych środków spożywczych, zawierających składniki, które zgodnie z przepisami unijnymi są zwolnione z podawania wykazu składników. Wówczas w etykietowaniu złożonego środka spożywczego, przy nazwie takiego składnika stosuje się słowo „zawiera”, po którym podawana jest nazwa określonego alergenu. Wyjątkiem są składniki, których nazwa wyraźnie odnosi się do danej substancji alergennej lub wywołującej nietolerancję pokarmową (ser, mleko, śmietana).

Przykład:

Składniki: Sok z czarnej porzeczki, wino musujące (zawiera siarczyny)

Obowiązek wyróżnienia składnika z wyraźnym odniesieniem do substancji alergennej dotyczy nie tylko produktów lub ich przetworów skatalogowanych, ale również substancji, które zostały z nich wytworzone. Są to: dodatki i substancji pomocniczych w przetwórstwie, jak również składniki żywności niebędące dodatkami, ale pełniące funkcje technologiczne w danej żywności.

Przykład:

– lecytyna z soi, dekstryna z pszenicy, aromat (zawiera migdały)

W sytuacji, kiedy mamy do czynienia z kilkoma składnikami będącymi częścią danego środka spożywczego, które pochodzą od jednej substancji alergennej, w etykietowaniu wymagane jest odniesienie do tego alergenu przy każdym takim składniku. Wielokrotne powtarzanie odniesienia do tego samego składnika alergennego mogłoby w pewnych przypadkach być problematyczne np. ze względu na ograniczoną powierzchnię etykiety. W takich przypadkach zgodnie z zawiadomieniem Komisji Europejskiej z 2017 r. (w sprawie przekazywania informacji o substancjach lub produktach powodujących alergie lub reakcje nietolerancji), dopuszczalne jest niepowtarzanie substancji alergennej przy każdym składniku, który ją zawiera, pod warunkiem, że odniesienie do nazwy składnika alergennego będzie wyraźnie wskazane w bezpośrednim sąsiedztwie wykazu składników.

Przykład:

Składniki: (…), substancja zagęszczająca¹⁾, (…), substancja przeciwzbrylająca¹⁾, (…), aromat¹⁾.

1) – z pszenicy

Informowanie o składnikach alergennych jest również obowiązkowe w odniesieniu do żywności nieopakowanej, pakowanej w pomieszczeniu sprzedaży oraz oferowanej w zakładach żywienia zbiorowego. W przypadkach, o których mowa powyżej informacje te przekazuje się na życzenie konsumenta, a sposoby realizacji tego obowiązku mogą być różne zależnie od charakteru działalności.

Na etykietach żywności można niekiedy spotkać informacje o zawartości składników alergennych, które prezentowane są poza wykazem składników. Należy podkreślić, że tego typu praktyki są uznawane za niezgodne z obowiązującymi przepisami. Rozporządzenie 1169/2011 w sposób szczegółowy określa zasady przekazywania konsumentom informacji na temat alergenów i nie przewiduje możliwości dobrowolnego powtórzenia tych informacji poza wykazem składników. Problematyczne mogą być również oświadczenia dotyczące niezamierzonej obecności składników alergennych w żywności, np.: „może zawierać…” lub „zawiera śladowe ilości…”.

Zasady podawania informacji dotyczących możliwej i niezamierzonej obecności substancji lub produktów powodujących alergie lub reakcje nietolerancji dopiero zostaną w sposób szczegółowy uregulowane w przepisach. Do tego czasu przedsiębiorcy podejmując decyzję o umieszczeniu tego typu komunikatów, muszą mieć na uwadze ogólne zasady dotyczące przekazywania dobrowolnych informacji na temat żywności. Tego typu oświadczenia nie mogą bowiem być niejednoznaczne, dezorientujące lub wprowadzające konsumenta w błąd, a ponadto powinny być należycie uzasadnione poprzez odpowiednie dane naukowe lub techniczne.

14 substancji alergennych lub wywołujących reakcje nietolerancji, o których obecności w żywności należy poinformować konsumenta