Dowiedz się więcej: Żółciowa kamica cholesterolowa – cz. 1. Znaczenie żywienia w powstawaniu tej choroby

Patomechanizmy prowadzące do powstawania złogów cholesterolowych są dobrze poznane. Poznanie kaskady (złożonego procesu) krystalizacji cholesterolu pozwala zrozumieć powstawanie i przyczyny tej choroby i szukać coraz bardziej skutecznych metod leczenia. Usuwając pęcherzyk żółciowy ze złogami, usuwamy skutek zaburzeń metabolizmu kwasów żółciowych i cholesterolu, nie zaś samą chorobę. Ciągle bowiem nie zostało wyjaśnione, dlaczego u jednych osób dochodzi do powstania w wątrobie żółci litogennej (o zbyt dużej zawartości cholesterolu), a u drugich nie, oraz co przyspiesza proces krystalizacji cholesterolu.

Kamica żółciowa – choroba wieku średniego

Dlatego tak duże znaczenie przypisuje się poznaniu czynników usposabiających do powstawania żółci litogennej, tworzenia się złogów w pęcherzyku żółciowym – czynników ryzyka kamicy, zwłaszcza tych, które można eliminować. Na ryzyko kamicy żółciowej narażone są dużej mierze kobiety. Do czynników ryzyka zalicza się także: wiek, sposób odżywiania się, otyłość, dyslipidemię, cukrzycę.

Wiek średni i początek starzenia się organizmu to okres, w którym dołączenie się jeszcze innych czynników zwiększa ryzyko powstania kamicy cholesterolowej. U dzieci i osób przed 20 rokiem życia kamica występuje rzadko. Częstość zachorowań szybko zwiększa się po 35 roku życia, szczególnie wśród kobiet, i osiąga maksimum w piątej i szóstej dekadzie życia. Wydaje się jednak, że po 70 roku życia kamica żółciowa występuje jednakowo często u osób obu płci. Niektóre doniesienia oparte na badaniach autopsyjnych sugerują, że połowa osób po 75 roku życia (niezależnie od płci) ma złogi w pęcherzyku żółciowym. Za korelację między zapadalnością na kamicę żółciową a wiekiem odpowiada wzrastające z upływem lat nasycenie żółci cholesterolem, czemu towarzyszy zmniejszenie syntezy kwasów żółciowych.

Kamica żółciowa – częściej chorują kobiety

Uznanym czynnikiem ryzyka, potwierdzonym dla wielu grup etnicznych, jest płeć. Kobiety chorują 2-3 razy częściej niż mężczyźni, szczególnie zaś te, które wielokrotnie rodziły. Jak się wydaje, ta różnica wynika z wpływu hormonów płciowych, a zwłaszcza progesteronu na zwiększenie wydzielania cholesterolu do żółci oraz na motorykę pęcherzyka żółciowego, powodując zaleganie w nim żółci. Wpływa to na powstawanie żółci litogennej, sprzyjającej tworzeniu się złogów cholesterolowych. Kobiety podlegają działaniu hormonów w fazach cyklu miesięcznego, w czasie stosowania doustnej antykoncepcji, w drugim i trzecim trymestrze ciąży a także w czasie stosowania hormonalnej terapii zastępczej w okresie postmenopauzalnym. Jak wynika z wieloletnich badań prowadzonych wśród kobiet w Szwecji, antykoncepcja hormonalna, zwłaszcza stosowana krótko i nieregularnie, a rozpoczęta wcześnie, w 14-19 roku życia, wybitnie zwiększa ryzyko wystąpienia kamicy żółciowej u tych kobiet w czwartej i piątej dekadzie życia.

Kamica żółciowa – uwarunkowania genetyczne

Wiele prac naukowych sugeruje możliwość występowania uwarunkowań genetycznych (dziedzicznej skłonności) do występowania kamicy żółciowej, co mają potwierdzać obserwacje częstszej zapadalności na kamicę wśród bliskich krewnych pacjentów z tą chorobą. Przykładem dziedziczenia w obrębie grupy etnicznej skłonności do występowania kamicy żółciowej są kobiety ze szczepu Pima, żyjącego w Ameryce Północnej, u których  hepatocyty syntetyzują cholesterol w nadmiarze – po 30 roku życia 70% kobiet z tego szczepu ma kamicę żółciową.

Kamica żółciowa – inne czynniki ryzyka

Wśród czynników sprzyjających powstawaniu żółci litogennej wymienia się obniżenie puli kwasów żółciowych. Może być to skutek przerwania ich krążenia wątrobowo-jelitowego z powodu upośledzenia ich wchłaniania lub zwiększonej utraty. Zjawisko to obserwuje się w chorobie Crohna, po resekcji odcinkowej jelita krętego zwłaszcza jelita końcowego, w czasie przewlekłej terapii cholestyraminą, u osób z zespołem złego wchłaniania w przebiegu różnych chorób organicznych jelit. Także pacjenci po wagotomii (zabiegu przecięcia włókien nerwu błędnego), zwłaszcza pniowej; długo żywieni parenteralnie (pozajelitowo); po urazach kręgosłupa, których skutkiem są porażenia – częściej mają kamicę pęcherzyka żółciowego. Nie stwierdza się u nich najczęściej przesycenia żółci cholesterolem, natomiast występują zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, co manifestuje się także zmniejszeniem sprawności i siły skurczu pęcherzyka żółciowego. W efekcie daje to upośledzenie jego opróżniania się i zaleganie żółci. Pacjenci z marskością wątroby, bez względu na jej etiologię, dwukrotnie częściej mają złogi w pęcherzyku żółciowym, natomiast u chorych z pierwotną żółciową marskością wątroby kamica żółciowa występuje trzykrotnie częściej.

Kamica żółciowa – czynniki, na które mamy wpływ

Spośród wielu czynników wpływających na powstawanie kamicy żółciowej należy zwrócić uwagę na te, na które zależą od pacjenta, a leczący go lekarz powinien mu je uświadomić. Jest to otyłość, sposób odżywiania się oraz prawidłowe leczenie współistniejących chorób metabolicznych – dyslipidemii, cukrzycy. Obserwacje kliniczne wykazują, że kamica żółciowa częściej występuje u osób otyłych, zwłaszcza jeśli jest to otyłość wieloletnia, występująca już w młodości.  Istotnym elementem jest też rozmieszczenie tkanki tłuszczowej – ryzyko zachorowalności na kamicę żółciową wzrasta przy otyłości brzusznej czyli wisceralnej. Częste występowanie kamicy żółciowej u kobiet otyłych wiąże się z równoczesnym działaniem kilku czynników: otyłości i wpływu hormonów płciowych.

 Jak więc widzimy, jest wiele czynników, które mogą wywierać wpływ na powstawanie złogów w pęcherzyku żółciowym lub sprzyjać ujawnieniu się tego schorzenia. Na ile są one rzeczywiście czynnikami związanymi z mechanizmami prowadzącymi do powstania żółci litogennej, czynnikami sprzyjającymi formowaniu się złogów cholesterolowych, jest to w dalszym ciągu przedmiot licznych analiz.