Diagnostyka w kierunku SIBO/IMO

Badania diagnostyczne w kierunku zespołu rozrostu bakteryjnego obejmują następujące metody:

• bezpośrednie pobranie treści jelita cienkiego w celu identyfikacji i ilościowego oznaczenia bakterii,
• wykonanie testu oddechowego.

Badanie treści jelita uznawane jest za najlepsze pod kątem diagnozowania SIBO/IMO, jednak równocześnie jest to badanie inwazyjne, kosztowne, czasochłonne, a także nie posiada wystandaryzowanych metod, dlatego nie zaleca się go jako rutynowego badania.

Nieinwazyjny test oddechowy jest łatwo dostępnym, rekomendowanym i stosunkowo mało kosztownym sposobem na wykrycie SIBO/IMO, a także innych schorzeń układu pokarmowego.

Co to jest test oddechowy?

To badanie diagnostyczne polegające na pomiarze stężenia gazów wytwarzanych w jelitach. Gazy produkowane w organizmie trafiają do krwioobiegu, płuc, a następnie są wydalane wraz z wydychanym powietrzem. Podczas wydechu z organizmu usuwane są gazy, takie jak np. dwutlenek węgla, wodór, metan, azot, tlen, siarkowodór i inne. Jednak spośród nich to właśnie wodór i metan są wytwarzane z udziałem bakterii i archeonów poprzez fermentację mikrobiologiczną w jelitach, dlatego pomiar stężenia tych gazów w wydechu jest podstawą przeprowadzenia testów oddechowych w kierunku określonych schorzeń gastroenterologicznych.

Fermentacja mikrobiologiczna w jelitach zachodzi z udziałem bakterii, dla których substratem są węglowodany.  W celu zbadania nieprawidłowości w mikrobiomie, test oddechowy poprzedzony jest przyjęciem określonej dawki węglowodanów w postaci przygotowanego roztworu (np. roztworu glukozy, laktulozy, fruktozy, sorbitolu, sacharozy itp.). Testy oddechowe umożliwiają ocenę czy procesy trawienia oraz wchłaniania węglowodanów w jelitach przebiegają prawidłowo.

Test oddechowy wodorowo-metanowy trwa zazwyczaj około 180 minut, podczas których pomiary przeprowadzane są co 15-20 minut. Materiałem do badania jest wydychane powietrze pozyskiwane przy pomocy jednorazowego zestawu (woreczka z ustnikiem, strzykawki lub innych przyrządów). Do badania oddechu w kierunku diagnozy SIBO/IMO wykorzystuje się roztwory np. laktulozy lub glukozy. Pierwsza próbka pobierana jest na czczo, a kolejne po wypiciu roztworu węglowodanowego. Próbki pobierane podczas testu badane są za pomocą specjalnych urządzeń mierzących stężenia gazów w wydechu: wodoru, metanu oraz dwutlenku węgla.

Według wytycznych the American College of Gastroenterology kryteria diagnostyczne testu oddechowego w kierunku SIBO obejmują zaobserwowanie wzrostu stężenia wodoru o 20 p.p.m. w stosunku do wartości wyjściowej w ciągu 90-120 minut. Za wynik pozytywny testu oddechowego w kierunku IMO uznaje się wzrost stężenia metanu o 10 p.p.m. w dowolnym punkcie podczas trwania badania.

Przygotowanie do testu oddechowego

Według rekomendacji zaleca się odpowiednie przygotowanie do testu oddechowego, które jest warunkiem koniecznym do wykonania tego badania w kierunku SIBO/IMO. Pierwsze działania, które należy podjąć planowane są już na 4 tygodnie przed badaniem. Wtedy zaleca się, aby pod kontrolą lekarza zaprzestać antybiotykoterapii oraz stosowania prokinetyków, a także nie należy wykonywać badań jelit: kolonoskopii, ileoskopii. Na dwa tygodnie przed badaniem zaleca się zaprzestanie stosowania probiotyków, środków przeczyszczających czy lewatyw. Dodatkowo jeśli w tym czasie wystąpiła biegunka infekcyjna badanie należy przesunąć na późniejszy termin. Na tydzień przed badaniem należy unikać suplementów diety z m.in. błonnikiem pokarmowym. Dodatkowo sugeruje się, aby zaprzestać stosowania środków przeciwgrzybiczych oraz ziół o działaniu bakteriobójczym. Niekiedy pod kontrolą lekarza sugeruje się zaprzestanie stosowania wybranych leków i suplementów.

W dniu poprzedzającym badanie należy unikać składników w pożywieniu, które fermentują w jelitach, takich jak na przykład węglowodany złożone. Osobom z zaparciami zaleca się przestrzeganie tych zaleceń na 48 godzin przed wykonaniem testu. Na 12 godzin przed wykonaniem badania oddechu należy wstrzymać się od przyjmowania jakichkolwiek pokarmów.  Przed wykonaniem badania należy zachować co najmniej godzinny odstęp od wysiłku fizycznego oraz snu.

Tabela 1. Produkty zalecane i przeciwwskazane w diecie przed testem oddechowym w kierunku SIBO/IMO na 48 godzin przed badaniem u osób z zaparciami oraz na 24 godziny u pozostałych osób

W dniu przygotowywania się do badania należy wybierać produkty niskoprzetworzone np. filet z kurczaka zamiast gotowej kiełbasy drobiowej. Nie należy spożywać żadnego z dozwolonych pokarmów, jeśli z różnych przyczyn nie są one wskazane dla danej osoby. W takiej sytuacji należy dostosować dietę indywidualnie i skonsultować się w tym celu się z dietetykiem.

W przypadku uzyskania pozytywnego wyniku powinno zostać wdrożone odpowiednie leczenie pod opieką lekarza specjalisty. Leczenie SIBO i IMO powinno obejmować odpowiednio dobraną antybiotykoterapię oraz znalezienie przyczyny występujących zaburzeń i leczenie choroby podstawowej odpowiadającej za rozwój rozrostu bakteryjnego. Istotna jest również odpowiednio dobrana dieta i suplementacja.

Podstawą do zidentyfikowania zaburzeń mikrobiomu jelit jest odpowiednia diagnostyka w kierunku SIBO oraz IMO, która obejmuje wykonanie standaryzowanych testów oddechowych. Odpowiednie przygotowanie do badania jest warunkiem prawidłowego przeprowadzenia testu i uzyskania wiarygodnego wyniku.

Piśmiennictwo:

1. Pimentel M., Saad R., Long M., Rao S.: ACG Clinical Guideline: Small Intestinal Bacterial Overgrowth. Am J Gastroenterol. 2020;115:165–178. https://doi.org/10.14309/ajg.0000000000000501;
2. Bohm M., Siwiec R., Wo J.: Diagnosis and Management of Small Intestinal Bacterial Overgrowth. Nutr Clin Pract. 2013; 28: 289. doi: 10.1177/0884533613485882
3. Rezaie A., Buresi M., Lembo A. i wsp.: Hydrogen and Methane-Based Breath Testing in Gastrointestinal Disorders: The North American Consensus. Am J Gastroenterol 2017. doi: 10.1038/ajg.2017.46