Starzejące się społeczeństwo – nowe wyzwania ekonomiczne, społeczne i zdrowotne

W latach 50-tych przeciętna długość życia wynosiła 47 lat, natomiast dziś – już 65, z perspektywą wzrostu do 75 lat ok. roku 2050. Od roku 1950 liczba osób w wieku 60+ wzrosła na Ziemi z 200 mln do 500 mln, z wizją dalszego postępu do 1,2 mld w roku 2025.

Polacy są od lat społeczeństwem starzejącym się, w 2016 roku odsetek osób w wieku 65 lat+  stanowił ponad 20% populacji, z tendencją wzrostową do 34,8%  ok. roku 2050. Co ciekawe, w roku 2008 na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało 41 osób w wieku emerytalnym, a w 2060 roku – będzie ich aż 91, co jest założeniem optymistycznym, uwzględniającym wzrost w Polsce stopy urodzeń. Wg dzisiejszych estymacji, do 2030 liczba emerytów wzrośnie o blisko 50%, a to oznacza pewny wzrost wydatków budżetowych o ok. 89 mld na świadczenia emerytalne oraz o 50 mld na służbę zdrowia. Ten krytycznie ważny proces społeczny będzie przebiegał w sytuacji jednoczesnego spadku liczby ludności w wieku produkcyjnym o blisko 5 mln osób, a do roku 2050 – o dalszych 5,5 mln.

W konsekwencji, przebieg i następstwa starzenia się Polaków będą wymagać w najbliższych latach większej uwagi eksperckiej i społecznej, w tym również intensyfikacji działań o charakterze edukacyjnym na temat zdrowia (rozumianego jako styl życia, ze szczególnym uwzględnieniem żywienia i aktywności fizycznej) – podstawowego obszaru działań związanych z procesem starzenia się społeczeństwa.

Wychodząc naprzeciw potrzebom intensyfikacji działań środowiska ekspertów i edukacji społecznej w zakresie tzw. „successful ageing” („pomyślne starzenie się”), Instytut Żywności i Żywienia dedykował tegoroczny Narodowy Kongres Żywieniowy problematyce żywienia i aktywności fizycznej osób starszych.

Kongres IŻŻ – platforma wiedzy eksperckiej i źródło kompleksowej edukacji

Pierwszy dzień Kongresu IŻŻ to pięć tematycznych sesji wykładowo-dyskusyjnych, prezentujących kluczowe aspekty obszaru żywienia i aktywności fizycznej osób starszych. Prelekcje obejmą zagadnienia takie jak wchłanianie i metabolizm składników pokarmowych, żywienie i aktywność fizyczna pacjentów w starszym wieku w wybranych chorobach przewlekłych, suplementacja diety czy rola psychologa i dietetyka w opiece nad osobami starszymi. Nie zabraknie także wykładów poświęconych podstawom tzw. długowieczności (genetyka i czynniki środowiskowe), biochemicznym markerom starzenia, witaminie D jako pożądanemu „eliksirowi” młodości oraz perspektywie dożycia stu lat bez Alzheimera.

Drugi dzień Kongresu to edukacja w praktyce. Dla uczestniczących w nim osób starszych przewidziano: porady eksperckie (lekarze, dietetycy, rehabilitacji, psycholodzy), badania składu ciała, pokazy rekomendowanych form aktywności oraz pokaz kulinarny, a także sześć debat tematycznych (profilaktyka „przyjaznego starzenia się”, żywienie w chorobach przewlekłych, żywność a suplementy i leki, „zdrowe” zakupy, dobór właściwej aktywności fizycznej oraz aspekty psychologiczne powiązane z żywieniem).

Elementem merytorycznym, prezentowanym i propagowanym przez Instytut Żywności i Żywienia w trakcie obu dni Kongresu, będzie Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla osób w wieku starszym – opracowane po raz pierwszy zestawienie zaleceń i porad, uwzględniające specyficzne potrzeby osób w starszym wieku.

Pionierska Piramida dla osób w wieku starszym

Jednym z najważniejszych i najtańszych działań prewencyjnych – umożliwiających ludziom w starszym wieku bycie aktywnym i zdrowym, w miarę możliwości bez obciążeń chorobowych i inwalidztwa – jest powszechna edukacja w zakresie stylu życia (w tym żywieniowa) osób starszych. Wielu seniorów w konsekwencji niewłaściwego żywienia i braku aktywności fizycznej wycofuje się z aktywnego życia, nie podejmuje działań zawodowych, alienuje się mocno z życia rodzinnego i społecznego. Słabną fizycznie, umysłowo i emocjonalnie, choć mogliby funkcjonować bardziej aktywnie i bardziej twórczo.

W odpowiedzi na potrzebę intensyfikacji działań edukacyjnych seniorów w zakresie stylu życia, Instytut Żywności i Żywienia opracował Piramidę Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla osób w wieku starszym jako proste wyjaśnienie kompleksowej idei żywienia, której realizacja daje większe szanse na aktywne, zdrowe i pogodne starzenie.

„Piramida to pionierskie zestawienie zaleceń zdrowego żywienia i aktywności fizycznej, będące rozwinięciem dwóch poprzednich piramid, lecz z uwzględnieniem specyficznych potrzeb osób starszych. Oczywiście, w przypadku pacjentów z chorobami przewlekłymi – jak otyłość, cukrzyca typu 2, choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie czy osteoporoza – należy piramidę zmodyfikować w konsultacji z lekarzem i dietetykiem” – informuje prof. dr hab. Mirosław Jarosz, Dyrektor Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie.

Opracowana przez ekspertów IŻŻ Piramida to zestawienie rekomendacji żywieniowej oraz aktywności fizycznej, na którą osoby starsze powinny przeznaczyć przynajmniej 150 minut tygodniowo. W towarzyszących Piramidzie zaleceniach (10 Zasad Zdrowego Żywienia) podkreślono potrzebę regularnego spożywania pełnowartościowych posiłków oraz częstego spożywania warzyw i owoców, zawarto także wskazania dotyczące suplementacji. Materiał uzupełniono o 10 dodatkowych praktycznych zaleceń na temat żywienia i stylu życia – są to porady m. in. dotyczące unikania interakcji żywności i suplementów z lekami, dbałości o aktywność fizyczną oraz utrzymywania możliwie aktywnych relacji rodzinnych i społecznych.