Rozwój ekonomiczny w Japonii w ciągu ostatnich 50 lat spowodował wzrost zachorowalności na kamicę z 2,8% do 6,7% całej populacji, podczas gdy niektóre szczepy w Afryce nie zapadają na tę chorobę.

Na podstawie badań retrospektywnych (analiza dostępnych danych medycznych z przeszłości) oceniano rozpowszechnienie kamicy żółciowej wśród mieszkańców Meksyku w latach 1953-1988, a także zachorowalność na kamicę wśród Amerykanów pochodzących z Meksyku. Okazało się, że w latach 50. kamica żółciowa występowała u 12,2% populacji meksykańskiej, w latach 80., gdy poziom życia ludności poprawił się, kamica występowała u 15,8%, a wśród Meksykanów mieszkających kilkadziesiąt lat w Stanach Zjednoczonych 23,3% chorowało na kamicę żółciową.

Kamica żółciowa – im więcej kalorii, tym większe ryzyko

Istnieje prosta zależność między ilością spożywanych kalorii, a skłonnością do tworzenia się złogów cholesterolowych w pęcherzyku żółciowym, czyli kamicy. Im obfitsze i bardziej kaloryczne posiłki, tym większe prawdopodobieństwo wytworzenia się kamicy. Spożywanie w nadmiernej ilości takich pokarmów, jak np. cukry proste, czekolada, miody, lub w zbyt małej ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych, olejów roślinnych, oliwy powoduje zmniejszenie ilości jednego ze składników żółci – lecytyny, a jej niedobór wpływa na przesycenie żółci cholesterolem.

Zawarte w naszej diecie produkty, coraz bardziej oczyszczone, pozbawione błonnika pokarmowego, wpływają na upośledzenie perystaltyki przewodu pokarmowego, upośledzają prawidłowe ruchy robaczkowe jelit i utrudniają sprawne przechodzenie zawartości jelitowej, co sprzyja nadmiernemu rozwojowi flory bakteryjnej w jelicie. Dieta uboga w błonnik pokarmowy upośledza także sprawne obkurczanie się pęcherzyka żółciowego powodując zaleganie w nim żółci.

Zaburzenia kurczliwości i opróżniania się pęcherzyka żółciowego związane z przesyceniem żółci cholesterolem i powstawanie jego kryształków obserwowano u zwierząt otrzymujących dietę kamieniotwórczą. Badania na zwierzętach wykazały, że dieta z dużą ilością rafinowanych węglowodanów i pozbawiona błonnika pokarmowego wywołuje u nich kamicę. Dodanie do diety pektyn lub ligniny, stanowiących 5% racji pokarmowej, powoduje hamowanie tworzenia się złogów. U chomików podanie celulozy hamuje powstawanie złogów, a podanie pektyn powoduje nawet ich rozpuszczenie.

Błonnik pokarmowy wpływa na metabolizm kwasów żółciowych poprzez skrócenie czasu pasażu (przechodzenia) pokarmu przez jelita i zmniejszenie kontaktu pokarmu z bakteriami jelitowymi. To zaś z kolei ma wpływ na zmniejszenie się ilości wtórnych kwasów żółciowych powstających w jelicie, przede wszystkim kwasu dezoksycholowego. Mniejsza ilość tego kwasu powraca więc do wątroby w krążeniu wątrobowo-jelitowym, a przez to  zwiększa się synteza pierwszorzędowych kwasów żółciowych w wątrobie – zwłaszcza kwasu chenodezoksycholowego, którego litolityczne (rozpuszczające złogi) działanie zostało udowodnione.

Kamica żółciowa – choroba osób otyłych

Obserwacje kliniczne wykazują, że kamica żółciowa częściej występuje u osób otyłych, zwłaszcza, jeśli jest to otyłość wieloletnia, występująca już w młodości. Otyłość, która występuje u osób przed 25 rokiem życia, jest czynnikiem ryzyka kamicy żółciowej zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Niewątpliwe znaczenie ma stopień otyłości: jeśli masa ciała przekracza o 10 do 20% masę prawidłową, a zwłaszcza gdy występuje już w okresie od 14 do 20 roku życia, wówczas ryzyko powstania kamicy u takiej osoby w późniejszym wieku wzrasta kilkakrotnie.

Istotnym elementem jest też rozmieszczenie tkanki tłuszczowej u osób otyłych – ryzyko występowania kamicy wzrasta przy otyłości brzusznej, czyli trzewnej. Żółć osób otyłych, zwłaszcza z otyłością trzewną, jest bardziej przesycona cholesterolem, niż żółć osób z prawidłową masą ciała, gdyż występuje u nich wzrost syntezy wątrobowej cholesterolu, a obniżenie syntezy kwasów żółciowych.

O tym, jak w etiopatogenezie (powstawaniu i przyczynach) kamicy żółciowej ważne jest prawidłowe żywienie, dostosowane do rzeczywistych potrzeb organizmu, świadczy fakt, iż złogi cholesterolowe powstają również u osób gwałtownie odchudzających się. Uwzględnienie tego czynnika jest szczególnie ważne w kontekście publikacji dokumentujących powstawanie kamieni żółciowych u osób otyłych, u których redukcja masy ciała przekracza 3 kg tygodniowo.

Kamica żółciowa a schorzenia metaboliczne

Są również schorzenia metaboliczne sprzyjające powstawaniu złogów. Przy prawidłowym sposobie odżywiania można by tych chorób uniknąć. U osób otyłych występują zaburzenia gospodarki węglowodanowej, cukrzyca typu II. Wieloletnia cukrzyca prowadzi do powstawania neuropatii cukrzycowej, która powoduje upośledzenie kurczliwości pęcherzyka żółciowego. Łatwiej dochodzi wówczas do wytrącania się mikrokryształków cholesterolu, ich sedymentacji (osadzania się), a więc do powstawania złogu widocznego makroskopowo, czyli bez przyrządów powiększających.

U osób z nadwagą, otyłością, zwłaszcza brzuszną, spożywających pokarmy zawierające dużą ilość tłuszczów zwierzęcych (masło, tłuste mleko i przetwory mleczne, wędliny i mięso wieprzowe itp.) występują zaburzenia gospodarki lipidowej. Niski poziom cholesterolu HDL w surowicy krwi wpływa na częstsze pojawienie się objawów kamicy żółciowej zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. U osób mających podwyższony poziom trójglicerydów w surowicy krwi częściej dochodzi do powstania żółci litogennej (o zwiększonej zawartości cholesterolu lub zmniejszonej ilości kwasów żółciowych), a także częściej pojawiają się objawy kamicy, która uprzednio miała charakter bezobjawowy.

Kamica żółciowa – efekt błędnego odżywiania

Mówiąc o znaczeniu żywienia w etiopatogenezie kamicy żółciowej należy podkreślić, że głównym zagadnieniem jest nadmierne żywienie, zwłaszcza spożywanie zbyt dużej całkowitej ilości kalorii oraz tłuszczów, szczególnie pochodzenia zwierzęcego, rafinowanych węglowodanów oraz mięsa i jego przetworów, przy jednoczesnym mniejszym spożyciu produktów skrobiowych oraz włókna roślinnego, czyli błonnika pokarmowego.

Wiadomo, że 55-60% przypadków kamicy żółciowej ma charakter bezobjawowy. Ale rocznie 0,5-4% przechodzi w objawową, wymagającą leczenia. Jest rzeczą niewątpliwą, że wystąpienie objawów klinicznych kamicy żółciowej, progresja tego schorzenia zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, wiąże się przede wszystkim ze sposobem odżywiania się, z błędnymi nawykami żywieniowymi.

Współczesna fizjologia żywienia kieruje się zasadą zapewnienia człowiekowi energii oraz niezbędnych składników pokarmowych w ilościach i proporcjach odpowiadających fizjologicznym potrzebom organizmu. Dieta musi uwzględniać podstawowe zapotrzebowanie organizmu, aktywność fizyczną, wiek, płeć i ogólny stan zdrowia.

Zobacz także wideo: Kamica pęcherzyka żółciowego – żywienie w prewencji i leczeniu