Klamra metaboliczna

Bezpośrednią metodą, którą uznaje się za złoty standard oznaczania wrażliwości tkanek na insulinę, jest tzw. klamra metaboliczna. Zazwyczaj stosuje się ją do celów naukowych. Klamra metaboliczna polega na pomiarze ilości glukozy potrzebnej do utrzymania stałej glikemii (tzn. stałego stężenia glukozy we krwi) przy podawaniu pacjentowi przez 120 minut insuliny dożylnie. W trakcie badania insulinę podaje się ze stałą szybkością, tak aby utrzymać jej stężenie we krwi wynoszące ok. 100 µj./ml, tj. powyżej podstawowego stężenia na czczo.

Po osiągnięciu stanu równowagi, w warunkach tak uzyskanej doświadczalnie hiperinsulinemii, wytwarzanie insuliny przez komórki β trzustki jest zablokowane, zużycie glukozy w tkance mięśniowej i tłuszczowej zwiększone, a jej wątrobowe wytwarzanie – zahamowane. Jednocześnie pacjent otrzymuje dożylny wlew roztworu glukozy ze zmienną szybkością, przy wykonywanych co 5 minut oznaczeniach glikemii, tak aby utrzymać prawidłowe stężenie glukozy we krwi.

W stanie równowagi, przy zahamowaniu wątrobowego wytwarzania glukozy i braku wahań glikemii, szybkość wlewu glukozy jest równa szybkości jej wychwytu przez tkanki, co odzwierciedla wrażliwość tkanek na insulinę. Im mniejsze jest zużycie glukozy w tkankach, tym większa insulinooporność tkanek. Szybkość wlewu glukozy i jej tkankowego zużycia wyrażona jest w mg/min na kg masy ciała lub m² powierzchni ciała  i – jak już wspomniano – jest wskaźnikiem wrażliwości tkanek na insulinę. Przyjmuje się, iż insulinooporność należy rozpoznać przy wartości poniżej 4,7–4,9 mg/min/kg. 

Test tolerancji insuliny

Do metod bezpośrednich należy również test tolerancji insuliny. Jednorazowo podaje się dożylnie insulinę w dawce 0,1 j./kg mc., a następnie dokonuje się pomiarów stężeń glukozy w surowicy krwi. U osób z insulinoopornością spadek stężenia glukozy we krwi jest nieznaczny, w przeciwieństwie do osób insulinowrażliwych, u których stężenie glukozy spada do wartości 50% glikemii wyjściowej.

Badanie stężenia insuliny lub C-peptydu

W praktyce klinicznej stosuje się prostsze, pośrednie metody oceny insulinooporności. Oznacza się w nich między innymi stężenie insuliny (stężenie insuliny na czczo nie powinno być większe niż 12 µj./ml) lub C-peptydu na czczo. Peptyd C, wydzielany w ekwimolarnych ilościach z insuliną, odzwierciedla czynność wydzielniczą komórek β trzustki, w związku z czym wyniki oznaczeń stężenia obu tych substancji we krwi dostarczają tej samej informacji.

Zwiększone stężenie insuliny lub peptydu C na czczo jest pośrednim wskaźnikiem insulinooporności, ale tylko wtedy, gdy zachowana jest czynność wydzielnicza komórek β. U osób z insulinoopornością i kompensacyjnie zwiększonym wydzielaniem insuliny jest to zjawisko przejściowe. W miarę wyczerpywania rezerw wydzielniczych komórek β, w upośledzonej tolerancji glukozy i cukrzycy typu 2, stężenie insuliny / peptydu C na czczo przestaje odzwierciedlać wrażliwość tkanek na insulinę.

Ponadto, w rozpoznawaniu insulinooporności można oceniać relację glikemii do insulinemii na czczo, a także wykonuje się doustny lub dożylny test obciążenia glukozą z oceną glikemii i insulinemii.

Czytaj więcej:

Insulinooporność a zespół metaboliczny – charakterystyka i diagnostyka, mgr Aleksandra Cichocka