Pojęcie „osteosarkopenia” pojawiło się w 2009 roku wraz z pierwszym artykułem naukowym Binkleya i Buehringa i jest obecnie używane w odniesieniu do podgrupy pacjentów w podeszłym wieku z osteoporozą i sarkopenią.

Osteosarkopenia, czyli „niebezpieczny duet”

Osteosarkopenia to jednoczesne występowanie stanu niskiej masy kostnej i osłabionej mikroarchitektury tkanki kostnej oraz stanu utraty masy, siły i funkcji mięśni.

Połączenie tych dwóch schorzeń coraz częściej określa się mianem „niebezpiecznego duetu”, gdyż sarkopeniczna skłonność do upadków działa synergistycznie z osteoporotyczną kruchością kości, zwiększając znacznie ryzyko złamań.

W dostępnych badaniach naukowych udokumentowano kilka mechanizmów w jaki sposób osteoporoza i sarkopenia oddziałują na siebie. Dokładne i pełne wyjaśnienie tych oddziaływań wymaga jednak dalszych badań.

Ze względu na starzenie się społeczeństwa osteosarkopenia jest problemem zdrowia publicznego, który w przyszłości będzie coraz bardziej istotny. Etiologia, czyli przyczyna powstawania tego zespołu chorobowego jest związana z działaniem wielu czynników,  zarówno tych niemodyfikowalnych takich jak genetyczne, na które nie mamy wpływu jak i modyfikowalnych, podlegających zmianom związanym ze stylem życia a szczególnie aktywnością fizyczną i żywieniem.

W literaturze udokumentowano kilka mechanizmów wskazujących na możliwy przebieg rozwoju osteosarkopenii. Kości i mięśnie nie tylko oddziałują na siebie mechanicznie, co znane jest jako „teoria mechanostatu”, ale także komunikują się ze sobą biochemicznie, poprzez złożone mechanizmy działania hormonów w celu utrzymania homeostazy czyli względnej równowagi funkcji mięśni i kości. Tkanka kostna wymaga systematycznie generowanych obciążeń płynących m.in. z pracujących mięśni. Zmniejszenie siły mięśniowej charakterystyczne dla sarkopenii skutecznie niweluje prozdrowotne oddziaływanie jednego układu na drugi, wpływa na gorszą mobilność, lokomocję, sprawność fizyczną i funkcjonalną czyli życiową. Spadek masy mięśniowej również wpływa na mniejszy nacisk na tkankę kostną co skutkuje gorszym jej dożywieniem – zaburzoną trofiką.

Częstość występowanie osteosarkopenii

W badaniach naukowych wskazuje się, że częstość występowania osteosarkopenii wzrasta wraz z wiekiem. W kilku z najnowszych badań wskazano występowanie osteosarkopenii u około 10-15% mężczyzn w grupie wiekowej 60-64 lata i 45-60% mężczyzn powyżej 75. roku życia. Natomiast wśród kobiet osteosarkopenię zdiagnozowano, zależnie od badanej populacji, u 10- 20% osób w grupie wiekowej 60-64 lata i 30-50% kobiet powyżej 75. roku życia. Ponadto, w kilku badaniach zaobserwowano większą częstość występowania osteosarkopenii u kobiet (25,5-82,6%) niż u mężczyzn (16,4-32,0%). Natomiast u pacjentów ze złamaniami niskoenergetycznymi po urazach, w dotychczas opublikowanych badaniach częstość występowania osteosarkopenii wynosiła od 17 do nawet 96,3% u obu płci. Skala problemu jest znacząca i w niektórych krajach jest już określana mianem małej epidemii.

Metody zapobiegania rozwojowi osteosarkopenii

Profilaktyka tego zespołu chorobowego to połączenie wytycznych zapobiegania osteoporozie i sarkopenii. Istotnymi elementami w obu przypadkach jest odpowiedni sposób żywienia i wystarczający poziom codziennej aktywności fizycznej. Osteoporoza nazywana jest „cichym złodziejem kości”, gdyż postępuje bezobjawowo, stopniowo osłabiając kości, przez lata nie dając widocznych objawów. Stąd, tak ważne jest zadbanie o prawidłowy rozwój masy kostnej i jej odpowiedniej mikroarchitektury w wieku młodzieńczym, kiedy budujemy szczytową masę kostną, poprzez dostarczenie do organizmu odpowiedniej ilości białka, wapnia, fosforu, magnezu i witaminy D w połączeniu z systematyczną aktywnością ruchową opartą o ćwiczenia z grupy osteogennych. Ćwiczenia o wysokim indeksie osteogennym, najkorzystniejszym dla zdrowia kości, to ćwiczenia oporowe, skoczne, bieżne, obciążające odpowiednio do wieku i tempa wzrastania układu kostnego. Spadek masy mięśniowej charakterystyczny dla sarkopenii może być konsekwencją błędów żywieniowych i braku stymulacji mięśni do pracy, tym samym utrzymania właściwej jej masy.

Podkreśla się, że w profilaktyce sarkopenii kluczowe znaczenie ma szczególnie odpowiednia kaloryczność diety, utrzymanie właściwego bilansu białkowo – energetycznego, ilość i rodzaj spożywanego białka i innych składników budulcowych, a także wystarczająca w diecie ilość makroskładników oraz witamin, szczególnie witaminy D.

Profilaktyka zbyt wczesnej niż związanej ze starzeniem się organizmu masy i siły mięśniowej to przede wszystkim odpowiednia aktywność fizyczna podejmowana systematycznie i przez całe życia we wszystkich jego okresach.

Piśmiennictwo:

1. Tarantino U., Greggi C., Visconti V.V. i wsp.: T-Score and Handgrip Strength Association for the Diagnosis of Osteosarcopenia: A Systematic Review and Meta-Analysis. J. Clin. Med.2021, 10: 2597. https://doi.org/10.3390/jcm10122597
2. Krzymińska-Siemaszko R., Wieczorowska -Tobis K.: Rola żywienia w rozwoju, prewencji i leczeniu sarkopenii. Geriatria 2013; 7: 157-164
3. Paintin J., Cooper C., Dennison E.: Osteosarcopenia. Br. J. Hosp. Med. (Lond). 2018,79(5): 253-258. doi: 10.12968/hmed.2018.79.5.253.
4. Leser J.M., Harriot A., Buck H.V. i wsp.: Aging, Osteo-Sarcopenia, and Musculoskeletal Mechano-Transduction. Front. Rehabilit. Sci. 2021, 2: 782848. doi: 10.3389/fresc.2021.782848