Eksperci Światowej Organizacji Zdrowia podkreślają, że podstawą działań profilaktyczno-leczniczych wśród osób starszych jest regularna aktywność ruchowa. Jednak, jak wynika z badań, osoby starsze często ograniczają swoją aktywność ruchową do minimum. Najczęstsze przyczyny to  brak motywacji, obawa o stan zdrowia czy brak nawyku aktywnego spędzania czasu. Najlepiej, by aktywność ruchowa osób starszych obejmowała trzy elementy: ćwiczenia wytrzymałościowe (lepsza kondycja), siłowe (stabilna, mocna sylwetka) i rozciągające (dobra elastyczność więzadeł i ścięgien).

Rola aktywności fizycznej w profilaktyce i leczeniu chorób wieku starszego

Wraz z upływającym czasem pojawiają się niedomagania w funkcjonowaniu poszczególnych narządów i całych układów organizmu. Wśród najpowszechniejszych wymienia się: choroby układu sercowo-naczyniowego, osteoporozę i choroby zwyrodnieniowe stawów, zaburzenia pamięci i sarkopenię.

Sarkopenia jest to spadek masy mięśniowej wraz z wiekiem i związane z tym obniżanie się siły i sprawności funkcjonalnej mięśni szkieletowych. To zaś skutkuje pogorszeniem ogólnej sprawności fizycznej seniorów.

Z kolei choroby układu sercowo-naczyniowego, a wśród nich najczęściej wymieniane nadciśnienie tętnicze i choroba niedokrwienna serca ze względu na częstość występowania i przebieg, stanowią najczęstszą przyczynę niepełnosprawności i pogorszenia jakości życia  osób powyżej 65. roku życia. W działaniach profilaktyki pierwotnej, jak również już w leczeniu tych chorób u osób starszych, regularna aktywność ruchowa ma podstawowe znaczenie. Systematyczny trening fizyczny korzystnie bowiem wpływa na układ sercowo-naczyniowy oraz na zmiany zachodzące w układzie krążenia u osób starszych.

Wraz z wiekiem ciśnienie tętnicze zwiększa się. Regularnie podejmowana aktywność fizyczna, dostosowana do możliwości seniorów, wpływa na jego obniżenie, poprawia pracę komór serca, zwiększając jego objętość wyrzutową, zmniejsza sztywność tętnic i pozytywnie działa w zaburzeniach krążenia obwodowego. U seniorów z chorobą niedokrwienną serca wprowadzenie odpowiednich ćwiczeń fizycznych skutecznie spowalnia rozwój choroby i zmniejsza ryzyko ostrych incydentów sercowych (powszechnie określanych zawałami).

Szczególnie ważna, zarówno w profilaktyce pierwotnej, jak i wtórnej chorób układu krążenia, jest aktywność fizyczna lokomocyjna. Nie są to trudne i trudno dostępne ćwiczenia: spacery na świeżym powietrzu, lekka gimnastyka czy pływanie rekreacyjne to sprzymierzeńcy zdrowego serca i całego układu krążenia.

Szczególnie niebezpieczne dla zdrowia skutki braku aktywności fizycznej u seniorów

Siedzący tryb życia i brak odpowiedniej dawki ruchu powoduje mechaniczne osłabienie kości i zwiększa ich podatność na uszkodzenia, w tym groźne dla życia seniorów złamania. Brak ruchu ma bowiem wpływ na zmniejszenie smarowania stawu i sprzyja powstawaniu zmian zwyrodnieniowo-zniekształcających staw. Odpowiedni trening spowalnia niekorzystne zmiany zachodzące w układzie ruchu, poprawia elastyczność tkanek okołostawowych, wpływa na jakość wykonywanych ruchów, pozwalając  utrzymać sprawność i samodzielność do późnej starości.

Efekty włączenia aktywności ruchowej do codziennych czynności u seniorów potwierdzone przez światowych ekspertów od  zdrowia osób starszych

Procesy starzenia wpływają również na procesy myślowe, pamięć, zdolność przetwarzania informacji, koncentrację uwagi. Dominujący bierny styl życia wydaje się być jedną z przyczyn choroby Alzheimera. Obserwacje naukowe pokazują, że osoby ćwiczące co najmniej kilka razy w tygodniu rzadziej zapadają na chorobę Alzheimera niż te, które prowadzą siedzący, nieaktywny tryb życia.

Z badań osób w wieku powyżej 60 i 70 lat wiadomo, że aktywność fizyczna wpływa na poprawę zapamiętywania. Energiczny marsz czy też inne rodzaje ćwiczeń dotleniających przyczyniają się do poprawy tzw. funkcji wykonawczych, od których zależy nasza umiejętność dostosowywania się do zmieniającego się środowiska. Seniorzy aktywni fizycznie odnoszą lepsze wyniki w testach psychologicznych, odpowiadają na pytania trafniej i szybciej niż osoby bierne fizycznie.

Co bardzo istotne, regularny wysiłek fizyczny zwiększa stężenie ważnych neuroprzekaźników, jak dopamina, serotonina, noradrenalina. Wzrost poziomu dopaminy sprzyja poprawie pamięci, zdolności przyswajania nowych informacji. Serotonina poprawia zdolność odbioru informacji i polepsza nastrój. Noradrenalina wpływa na koncentrację uwagi, zapamiętywanie, szybkość przetwarzania informacji. Stężenie tych wszystkich substancji podnosi się bezpośrednio po treningu.

To dlatego po aktywności fizycznej odczuwać można poprawę uwagi, nastroju czy uspokojenie. Stosowanie regularnie ćwiczeń u ludzi starszych oddziałuje na zwiększenie masy mięśni, poprawę gibkości, siły oraz koordynacji ruchowej, co zapobiega nie tylko osteoporozie, lecz także wspomnianej wcześniej sarkopenii.

Dowiedz się więcej: Aktywność fizyczna – najskuteczniejsze lekarstwo