Rola rodziców w edukacji żywieniowej dziecka

Najlepszym sposobem kształtowania zachowań prozdrowotnych, w tym prawidłowych nawyków żywieniowych, jest przykład samych rodziców. Dziecko uważnie obserwuje rodzica i powiela jego wybory żywieniowe. Dlatego też rola rodziców w edukacji żywieniowej dziecka jest nie do przecenienia.

Prowadzenie edukacji żywieniowej w przedszkolu nie może odbywać się bez aktywnej współpracy z rodzicem i odwrotnie: przedszkole powinno wspierać aktywność rodziców i kontynuować ich działania na terenie placówki. Warto prowadzić edukację prozdrowotną rodziców, wykorzystując atrakcyjne metody przekazu.

Informacja to podstawa

Dobrą praktyką placówki jest przekazywanie rodzicom bieżących informacji dotyczących realizacji żywienia w przedszkolu. Informacje istotne dla rodzica to m.in.: rozkład i organizacja posiłków, a także informacje na bazie jakich zasad i rekomendacji odbywa się żywienie. Dla realizatorów żywienia zbiorowego w placówkach są to informacje oczywiste, jednak rodzic może spotkać się po raz pierwszy z informacją np. o obowiązujących przepisach prawnych, aktualnych normach żywienia i rekomendacjach.

Warto poinformować rodzica, że w placówce żywienie prowadzone jest zgodnie z obowiązującą legislacją z zakresu żywienia zbiorowego w placówkach oświatowych, aktualnymi rekomendacjami dotyczącymi żywienia dzieci.

Dzięki tym informacjom rodzic ma pewność, że jego dziecko jest żywione prawidłowo, a tym samym zwiększają się szanse na dobrą i efektywną współpracę między rodzicami a przedszkolem.

Ważna dla rodziców będzie informacja, że żywienie w placówce jest realizowane zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach (Dz. U. z 2016 r., poz. 1154).

Warto także poinformować rodzica o realizowanych w placówce programach prozdrowotnych, zapoznać go z celami i sposobem realizacji tych programów. Często na potrzeby programów skierowanych do przedszkoli opracowywane są gotowe materiały edukacyjne dla rodziców, które można wykorzystać w swojej placówce.

Jadłospis dla rodzica – obowiązek czy dobra wola placówki?

Jadłospis przedstawiany rodzicom w przedszkolu ma zarówno zadanie informacyjne, jak i edukacyjne.

Jadłospis powinien zawierać:

• informacje na temat posiłków i potraw planowanych w żywieniu, najlepiej w okresie tygodniowym lub dwutygodniowym, dzięki czemu rodzic może zaplanować posiłki w domu jako uzupełnienie żywienia w przedszkolu;
• informacje o występujących w potrawach alergenach – zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, placówka ma obowiązek zaznaczyć alergeny występujące w potrawach, nawet jeśli występują one w ilościach śladowych;
• informacje o składzie potraw uwzględnionych w jadłospisie – zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych.

Jadłospis oprócz informowania rodziców o planowanych posiłkach, występujących alergenach oraz składzie potraw, spełnia także ważną rolę edukacyjną. Warto zadbać, aby jadłospis posiadał ciekawą i czytelną formę graficzną, przyciągającą uwagę rodzica. Jadłospis pokazuje jak skomponowane są posiłki, jaki jest dobór produktów, jak ciekawie i atrakcyjnie skomponować posiłek. Zapoznanie rodzica z jadłospisem daje duże możliwości edukacji rodzica z uwagi na prostą i praktyczną formę przekazu, jak dobierać produkty spożywcze oraz jak urozmaicać żywienie dziecka.

Wspólne posiłki

Warto także zwrócić uwagę rodzica na zalety jedzenia w grupie. Dziecko, które do tej pory nie jadło danego produktu czy potrawy chętniej po nie sięgnie właśnie w przedszkolu. Nowa forma podania potrawy, inny dobór produktów, przypraw czy technik kulinarnych może sprawić, że dziecko chętnie spożyje dany posiłek. Poza tym, ważnym atutem jedzenia posiłków w przedszkolu jest wspólny posiłek z rówieśnikami. Efekt jedzenia w grupie rówieśniczej jest nie do przecenienia zarówno u dzieci młodszych, jak i starszych.

Wspólne działanie czyli… rodzicu weź udział!

Współpraca z rodzicem w aspekcie żywienia to także włączanie rodzica w organizację konkretnych wydarzeń na terenie przedszkola. Rodzice chętnie wezmą udział w organizowanych przez placówkę imprezach, festynach czy piknikach. Warto wcześniej zaplanować takie imprezy, aby dać możliwość rodzicom na aktywny udział i zaangażowanie się w przygotowania.

Dobrą praktyką są także systematyczne działania propagujące konkretne zasady prawidłowego żywienia np. zwiększenie spożycia warzyw i owoców, zwiększenie spożycia produktów zbożowych pełnoziarnistych, zachęcanie do picia wody zamiast słodzonych napojów itp. Istotne jest, aby zaproponowane wspólne aktywności dzieci i rodziców były oparte na praktycznych poradach i konkretnych działaniach.

Przykłady dobrych praktyk:

• wspólne gotowanie dzieci z rodzicami;
• zagospodarowanie ogródka warzywnego;
• przekazywanie rodzicom przepisów kulinarnych z wykorzystaniem warzyw;
• edukacja rodzica w zakresie prawidłowego żywienia dzieci;
• organizowanie konkursów o tematyce prozdrowotnej, aktywizujących rodziców i dzieci;
• organizowanie wspólnych imprez prozdrowotnych (np. festyny, pikniki na świeżym powietrzu).

Razem dla planety…

Obecnie realizacja żywienia zbiorowego w przedszkolu powinna obejmować także działania zmierzające do ograniczenia marnowania żywności. Edukacja dzieci w aspekcie niemarnowania żywności powinna być oparta na budowaniu świadomości i właściwych postaw w konkretnych działaniach praktycznych.

Podjęcie przez przedszkole działań związanych z niemarnowaniem żywności nierozerwalnie związane jest ze współpracą z rodzicami. Tak jak w przypadku działań prozdrowotnych, tak samo działania związane z niewyrzucaniem jedzenia związane są z edukacją rodziców w tym zakresie. Wprowadzanie działań mających na celu ograniczenie wyrzucania tzw. resztek talerzowych, czyli tych produktów, które nie zostały przez dziecko zjedzone, wymaga podjęcia określonych zmian w organizacji posiłków. Zmiany te powinny być wprowadzane z akceptacją rodziców, co daje duże szanse na kontynuowanie działań w domu, a tym samym skuteczność i efektywność podejmowanych zmian.

Przykłady dobrych praktyk:

• wprowadzenie szwedzkiego stołu – na początek raz w tygodniu, potem częściej – dzieci same wybierają produkty, co sprawia, że chętniej jedzą korzystne dla nich produkty i potrawy;
• przygotowywanie estetycznych i atrakcyjnych wizualnie potraw – dzieci „jedzą” także oczami, dlatego potrawy o atrakcyjnym i estetycznym wyglądzie są chętniej jedzone przez dzieci;
• danie dzieciom możliwości decydowania o przygotowywanych potrawach – dzieci mają wpływ na serwowane potrawy – np. raz lub dwa razy w tygodniu dzieci decydują co będzie przygotowane, naturalnie z zachowaniem zasad prawidłowego żywienia;
• dostosowanie wielkości porcji do wieku i możliwości dziecka;
• serwowanie sezonowych warzyw i owoców;
• dostępność wody do picia na życzenie dziecka.

Czytaj także: Żywienie w przedszkolu w praktyce (e-book)

Piśmiennictwo

1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach (Dz. U. z 2016 r., poz. 1154).
2. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności.
3. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych (Dz. U. 2015 poz. 29).
4. Charzewska J., Wolnicka K. (red. nauk.): Szkoła i przedszkole przyjazne żywieniu i aktywności fizycznej. Poradnik dla nauczycieli. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2013.
5. Wolnicka K., Taraszewska A., Jaczewska-Schuetz J., Stolińska-Fiedorowicz H.: Żywienie w przedszkolu. Układanie jadłospisów, porady i przykłady. Wyd. Wiedza i Praktyka, Warszawa, 2016.
6. Stanowisko zespołu ekspertów: Rola prawidłowego nawodnienia w zdrowym żywieniu oraz pożądane zmiany zwyczajów Polaków dotyczące spożycia płynów. Żywienie Człowieka i Metabolizm, 2017, 44(4): 182-185.
7. Raport Federacji Polskich Banków Żywności – Nie marnuję jedzenia 2018.