Nadwaga i otyłość wśród dzieci pozostaje jednym z głównych problemów zdrowia publicznego, przed którym stoi region europejski WHO. Nadmierna masa ciała we wczesnym okresie życia może zwiększyć ryzyko wystąpienia otyłości i chorób niezakaźnych w dorosłości oraz wpływać na bezpośrednie zdrowie fizyczne i psychiczne dziecka, osiągnięcia edukacyjne i jakość życia.

W celu uzyskania wiarygodnych danych na poziomie krajowym, dotyczących występowania nadwagi i otyłości wśród dzieci w wieku szkoły podstawowej, w 2007 roku podjęto inicjatywę WHO, dotyczącą badań nad otyłością wśród dzieci (COSI – Childhood Obesity Surveillance Initiative). W jej ramach ustanowiono wspólny protokół, który umożliwia systematyczne gromadzenie danych na temat masy ciała i wzrostu dzieci. COSI jest obecnie największym programem monitorowania nadmiernej masy ciała u dzieci na świecie. Piąta runda zbierania danych opublikowanych w raporcie w 2022 roku odbyła się w latach 2018-2020 w 33 krajach.

Największą częstość występowania nadmiernej masy ciała (w tym otyłości), jak i samej otyłości zaobserwowano na Cyprze, w Grecji, we Włoszech i w Hiszpanii. Najmniejszą natomiast odnotowano w Tadżykistanie, Danii, Izraelu i Kazachstanie. Ogółem, w krajach uczestniczących w badaniu, 29% dzieci w wieku 7-9 lat miało nadmierną masę ciała (w tym otyłość). Częstość występowania nadwagi była wyższa wśród chłopców (31%) niż dziewcząt (28%). Nadal istnieją duże różnice między krajami, przy czym częstość występowania nadwagi (w tym otyłości) wśród dzieci w wieku 7-9 lat wynosiła od 6% w Tadżykistanie do 43% na Cyprze. Wśród chłopców, wahała się od 7% do 48%, a wśród dziewcząt od 5% do 40%. Wyniki te wydają się zgodne z trendem, który został wcześniej zaobserwowany – dzieci z Europy Północnej były najwyższe, dzieci z Europy Południowej miały najwyższą masę ciała, a dzieci mieszkające w Azji Środkowej miały najniższą masę i wysokość ciała.

Polska pod względem nadwagi i otyłości wśród chłopców i dziewcząt zajmuje 8. miejsce wśród badanych krajów. Nadwagę (w tym otyłość) odnotowano u 32% polskich dzieci w wieku 8 lat. Ogółem nadmierną masę ciała miało 36% chłopców i 29 % dziewcząt. Pod względem nadmiernej masy ciała, wśród 33 badanych krajów, polscy chłopcy zajmują 6. miejsce, a dziewczęta 13.

W badanym regionie europejskim średnio u 12% dzieci w wieku 7–9 lat rozpoznano otyłość. Częściej występowała ona wśród chłopców (14%) niż wśród dziewcząt (10%). Obecność otyłości wśród dzieci w poszczególnych krajach wahała się od 1% w Tadżykistanie do 19% na Cyprze. Wśród chłopców występowanie otyłości wahało się od 2% do 24%; a u dziewcząt od 1% do 15%. Odsetek otyłości był wyższy u chłopców niż dziewcząt we wszystkich krajach z wyjątkiem Litwy, Portugalii, Słowacji i Tadżykistanu, gdzie poziomy były takie same lub zbliżone u obu płci. W Polsce otyłość występowała częściej u chłopców -(18%) niż u dziewcząt – (9%).

W większości badanych lokalizacji częstość występowania otyłości była wyższa wśród dzieci, których rodzice mieli niski poziom wykształcenia w stosunku do dzieci z wysokim wykształceniem rodziców. Różnice wahały się w przedziale od 11% (zaobserwowanych w Niemczech i Hiszpanii) do 1 punktu procentowego w Czarnogórze. W 18 krajach częstość występowania otyłości zmniejszała się wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia rodziców. Odwrotną zależność lub jej brak odnotowano w Armenii, Gruzji, Kazachstanie i Tadżykistanie. Wyniki te – oraz wyniki dotyczące nadmiernej masy ciała – ogółem są zbieżne z ustaleniami poprzedniej analizy danych COSI. Zaobserwowano w niej odwrotną zależność między rozpowszechnieniem nadmiernej masy ciała u dzieci i poziomem edukacji rodziców w krajach o wysokich dochodach. Przeciwnie było w krajach o średnich dochodach.

Piśmiennictwo:

1. Report on the fifth round of data collection, 2018–2020: WHO Childhood Obesity Surveillance Initiative (COSI), 2018-2020 [Internet]. Copenhagen: World Health Organization Regional Office for Europe; 2022 [Dostęp: 10.11.2022 ]. Dostępny w: (https://apps.who.int/iris/handle/10665/363950)