Kiedy jemy?

Podstawowym sygnałem, który informuje nas o potrzebie jedzenia jest głód. Wiąże się on z mechanizmami, powstającymi na skutek braku pewnych substancji odżywczych. Głód poznajemy przede wszystkim przez sygnały wysyłane przez nasze ciało. Najpopularniejszym  z nich jest uczucie ssania lub ścisku żołądka. Poczucie głodu regulowane jest przez wspomniany wyżej ośrodek głodu i sytości, który działa m.in  przy współpracy organów i procesów metabolicznych. Jednak czy głód jest jedynym powodem, dla którego sięgamy po jedzenie?

Nie. Okazuje się, że jedzenie pełni w naszym życiu znacznie więcej funkcji niż tylko żywieniową. Jedną z nich jest funkcja psychologiczna. Staje się ona coraz ważniejsza, ponieważ coraz częściej to ona zamiast głodu jest głównym powodem, dla którego sięgamy po jedzenie.

Jestem głodny, czy mam apetyt?

Apetyt, który w  potocznym języku często stosujemy jako pojęcie równoznaczne z głodem nie ma z  nim nic wspólnego. Nie jest on regulowany przez ośrodek głodu i sytości. Apetyt jest uwarunkowany psychologicznie i oznacza, że mamy chęć zjedzenia czegoś o konkretnym smaku (np. czegoś słodkiego czy słonego) lub ochotę na daną potrawę czy produkt. Poczucie apetytu wcale nie musi iść w parze z głodem. Możemy czuć chęć zjedzenia np. czekolady mimo, że 10 min temu zjedliśmy obiad i czujemy się najedzeni. Apetyt jest regulowany przez walory smakowe i estetyczne danej potrawy. Tutaj dużą rolę odgrywają nasze zmysły, w szczególności zmysł smaku, zapachu i wzroku.  Pomimo, że zaspokajanie głodu i apetytu często kończy się tak samo, czyli zjedzeniem czegoś, są to dwa zupełnie inne pojęcia, które nie muszą być ze sobą powiązane. Apetyt pokazuje nam, że jedzenie pełni nie tylko funkcję biologiczną, ale może również pełnić funkcje psychologiczne, które zostaną one opisane w dalszej części tego artykułu.

Psychologiczne funkcje jedzenia

Zanim wymienione zostaną funkcje jedzenia uwarunkowane psychologicznie termin ten należy wyjaśnić. Jedzenie pełni funkcję psychologiczną, w sytuacjach gdy powodem przyjmowania pokarmów nie jest głód tylko aspekty psychologiczne. Kiedy mamy z tym do czynienia?

#1. Kiedy powodem naszego jedzenia są nastroje i emocje

W tej sytuacji wyzwalaczem spożywania posiłków czy przekąsek nie jest głód tylko nasze emocje lub nastroje. Wielu z nas odczuwa potrzebę zjedzenia na przykład czegoś słodkiego ponieważ jesteśmy smutni, bądź przygnębieni. Jedzenie wtedy ma za zadanie poprawić nam nastrój i sprawić, że poczujemy się lepiej. Powszechne jest również to, że ludzie spożywają posiłki, czy przekąski w sytuacjach stresowych oraz sytuacjach niepokoju i napięcia. Pokarm wówczas staje się czynnikiem odwracającym uwagę od trudnego bodźca i ma działanie kojące i uspokajające. Innym przykładem jedzenia pod wpływem emocji jest chęć wypełnienia pewnej pustki, czy beznadziei, która obecna jest  w danym momencie w naszym życiu.

#2. Kiedy jemy z powodów towarzyskich

Gotowanie i spożywanie posiłków często jest nieodzowną, a nawet główną częścią spotkań towarzyskich. Zazwyczaj jest tak, że w większym gronie spotykamy się przy stole suto zastawionym jedzeniem i piciem. Przygotowanie posiłków dla gości przez gospodarzy jest sposobem wyrażenia dla nich szacunku oraz ugoszczenia ich w swoim domu. Podczas spotkań towarzyskich wspólne spożywanie posiłków pozwala nawiązywać relacje, budować więzi, ale także ma sprawiać, że poczujemy się dobrze, bezpiecznie i przyjemnie.  

#3. Kiedy jedzenie pełni funkcję wyrażania własnego ja

Spożywanie określonych pokarmów może być informacją o naszej tożsamości. Jest ono również dość mocno powiązane z tożsamością płciową  oraz obrazem kobiecości i męskości. Przyjęło się, ze kobiety jedzą zdrowiej od mężczyzn, mają większą świadomość żywieniową oraz spożywają mniej. Jedzenie wyraża również naszą seksualność oraz pewne role społeczne. Gotujemy, jemy w określony sposób, bo chcemy się komuś podobać i być dla niego atrakcyjni.  Na spotkaniach  na przykład biznesowych jemy, przede wszystkim dlatego, że tak wypada, bądź chcemy osiągnąć określony cel. 

#4. Kiedy jedzenie jest metodą wychowawczą

Stosowanie kar i nagród w postaci podawania smakołyków, czy obiecywania atrakcyjnych, ale też często niezdrowych potraw jest wykorzystywane do wychowywania dzieci. Z takimi sytuacjami spotykamy się niemal codziennie. “Jak teraz będziesz grzeczny to kupię ci batonika” lub “jak zjesz cały obiad to dostaniesz loda”. Takie propozycje ze strony rodzica, czy opiekuna mają na celu “zmusić” dziecko do zachowania się w określony sposób w konkretnej sytuacji.

Czym dla mnie jest jedzenie?

Jak widać powyżej jedzenie w obecnych czasach nie służy tylko do uzupełniania substancji odżywczych. Żyjemy w świecie z nieograniczonym dostępem do pożywienia. Często decyzję czy coś zjemy podejmujemy nie na podstawie poczucia głodu, tylko:

• ponieważ nam coś smakuje,
• na podstawie przeżywania określonych emocji,
• bycia w sytuacjach towarzyskich,
• gdy chcemy nawiązać relację i stać się dla kogoś atrakcyjnym.

Ma to swoje zarówno pozytywne, jak i negatywne aspekty. Z jednej strony jedzenie nie przez poczucie głodu ułatwia nam funkcjonowanie społeczne i  budowanie relacji z drugiej może być przyczyną otyłości (na przykład gdy wszystkie doświadczane, trudne dla nas emocje regulujemy spożywaniem posiłków) czy zaburzeń odżywiania.

Dlatego warto zdawać sobie sprawę:

•  Czym dla mnie konkretnie jest jedzenie?
• Jaką rolę w moim życiu pełni?
• W jakich sytuacjach zazwyczaj jem?  

Odpowiedź na nie pozwoli nam w sytuacjach ekstremalnych zapanować nad jedzeniem nagminnym, podjadaniem czy spożywaniem dużych ilości pokarmów. Dzięki tej informacji będziemy umieli również różnić sytuacje,  których sięgamy po pożywienie bo jesteśmy głodni, a w których jest to uwarunkowane innymi czynnikami. Taka wiedza jest dla nas bardzo ważna, ponieważ w pewnych przypadkach może mieć kluczowe znaczenie dla naszego zdrowia i samopoczucia.