Autor Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej | 18.09.2024 | Dzieci przedszkolne i szkolne, Edukacja żywieniowa w praktyce, Żywienie w przedszkolach i szkołach
Niebawem, 30 września ruszamy z kolejną edycją warsztatów edukacyjno-kulinarnych dla uczniów szkół podstawowych oraz realizatorów żywienia zbiorowego w przedszkolach i szkołach. Wszystkich chętnych zapraszamy do rejestracji na warsztaty – niezbędne informacje znajdują się w zaproszeniach. Czas zakończenia rejestracji zbliża się wielkimi krokami. Mamy jednak dobrą wiadomość dla tych osób, które nie zdążą się zarejestrować we wskazanym terminie. Przedłużamy czas rejestracji do 18 października 2024 r. i zapraszamy serdecznie do zapisów na warsztaty pod wskazanym w zaproszeniu numerem telefonu.
Pobierz zaproszenie dla uczniów szkół podstawowych:
Pobierz zaproszenie dla realizatorów zbiorowego żywienia:
Autor Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej | 10.01.2024 | Dzieci przedszkolne i szkolne, Edukacja żywieniowa w praktyce, Żywienie w przedszkolach i szkołach
W 2023 r. warsztaty edukacyjno-kulinarne pn. „Lekcja zdrowia” skierowane były do realizatorów żywienia zbiorowego w przedszkolach, a ich tematem przewodnim były zdrowe podwieczorki.
Podczas teoretycznej części warsztatów przypominaliśmy uczestnikom najważniejsze zasady zdrowego żywienia dzieci w wieku przedszkolnym oraz komponowania posiłków zgodnie z wytycznymi zawartymi w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dn. 26 lipca 2016 (Dz.U. poz. 1154). W części praktycznej uczestnicy mieli okazję wspólnie przygotować smaczne podwieczorki i przekonać się, że ten posiłek nie zawsze musi być słodki, a jeśli taki jest to jego smak nie musi wynikać z dodatku cukru. Zdrowe podwieczorki były przygotowywane na bazie receptur opracowanych przez ekspertów Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH-PIB.
Zachęcamy do zapoznania się z filmem edukacyjno-instruktażowym, który powstał w czasie warsztatów oraz skróconą relacją z warsztatów.
Film „Zdrowe podwieczorki” – wersja pełna
Film „Zdrowe podwieczorki” – wersja skrócona
Autor Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej | 19.09.2023 | Aktualności, Żywienie w przedszkolach i szkołach
Rusza kolejna edycja warsztatów kulinarno-edukacyjnych pn. Lekcja zdrowia. Zapraszamy uczniów szkół podstawowych oraz realizatorów żywienia zbiorowego w przedszkolach do udziału w wyjątkowych zajęciach łączących teorię z praktyką.
Podczas warsztatów w naszej klasopracowni na ul. Chocimskiej 24 w Warszawie, uczniowie poznają zasady komponowania posiłków zgodnie z Talerzem Zdrowego Żywienia i wskazówki dotyczące zdrowego stylu życia. Przekonają się również, że smaczne i zdrowe posiłki można przygotować samodzielnie w łatwy i szybki sposób. Ideą warsztatów jest popularyzacja wśród dzieci zasad zdrowego żywienia i stylu życia poprzez rozwijanie praktycznych umiejętności wyboru produktów sprzyjających zdrowiu.
Podczas warsztatów dla realizatorów żywienia w przedszkolach uczestnicy poznają zasady komponowania posiłków zgodnie z Talerzem Zdrowego Żywienia i przepisami rozporządzenia Ministra Zdrowia z 2016 r.. Przekonają się również, że przygotowanie smacznych i zdrowych posiłków wcale nie jest trudne. W tym roku tematem przewodnim będą… podwieczorki. Ideą warsztatów jest popularyzacja wśród realizatorów żywienia zbiorowego w przedszkolach wiedzy teoretycznej i praktycznej na temat komponowania wartościowych posiłków dla dzieci zgodnych z zasadami zdrowego żywienia i obowiązującymi przepisami. Warsztaty to także doskonała okazja do wymiany doświadczeń między uczestnikami.
Serdecznie zapraszamy szkoły podstawowe i realizatorów żywienia w przedszkolach, którzy do tej pory nie uczestniczyli w warsztatach pn. Lekcja zdrowia. Zgłoszenia można przesyłać na adres: warsztaty@lekcjazdrowia.eu.
Autor Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej | 30.11.2022 | Aktualności, Żywienie w placówkach edukacyjnych
Zajęcia składały się z części teoretycznej, podczas której przypominaliśmy najważniejsze zasady żywienia dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym oraz komponowania menu z uwzględnieniem ich potrzeb, a także z części praktycznej, w czasie której uczestnicy przygotowywali smaczne i atrakcyjne wizualnie posiłki na bazie opracowanych przez ekspertów Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH-PIB receptur. Zbilansowane posiłki przygotowane zgodnie z zasadami zdrowego żywienia dzieci oraz przepisami prawnymi, w tym wytycznymi zawartymi w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia są istotnym elementem kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych wśród najmłodszych.
Ważną rolę w tym procesie pełnią placówki oświatowe – przedszkola, szkoły, gdzie dzieci spędzają często znaczną część dnia. Dlatego zachęcamy do obejrzenia filmu o warsztatach edukacyjno-kulinarnych dla realizatorów żywienia zbiorowego, które są okazją do wzbogacenia lub uporządkowania wiedzy z zakresu prawidłowego żywienia dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Działając razem na polu edukacji żywieniowej, zarówno w zakresie teoretycznym jak i praktycznym, możemy wspomóc kształtowanie lepszego środowiska prozdrowotnego w placówkach oświatowych.
Autor Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej | 17.11.2022 | Aktualności, Edukacja żywieniowa w praktyce
Autor Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej | 20.10.2022 | Aktualności, Edukacja żywieniowa w praktyce, Żywienie w placówkach edukacyjnych, Żywienie w przedszkolach i szkołach
Autor dr Katarzyna Wolnicka | 14.10.2022 | Aktualności, Żywienie w placówkach edukacyjnych, Żywienie w przedszkolach i szkołach
Ważne jest zatem, aby w procesie edukacji tworzyć dzieciom takie środowisko, które będzie sprzyjało kształtowaniu nawyków prozdrowotnych, w tym żywieniowych, w sposób prawidłowy, ułatwiający dziecku dokonywanie korzystnych dla zdrowia wyborów.
Żywienie dzieci, jako element zdrowego stylu życia, powinno zapewnić prawidłowy rozwój, zapobiegać chorobom wieku dziecięcego, a także zmniejszać ryzyko rozwoju chorób dietozależnych w późniejszych okresach życia. Badania naukowe w ostatnich latach wykazały, jak równie ważne w prawidłowym rozwoju dzieci i młodzieży oraz zapobieganiu otyłości i innym chorobom (rozwijającym się także w życiu dorosłym) są aktywność fizyczna, prawidłowy sen oraz przestrzeganie zasad korzystania z komputera, telefonów komórkowych i innych urządzeń elektronicznych, higiena (w tym jamy ustnej) czy profilaktyka. Dlatego warto zwrócić uwagę, że aby być zdrowym, prawidłowe żywienie musi być łączone z pozostałymi elementami stylu życia.
Obecnie dużym problemem związanym ze zdrowiem dzieci i młodzieży jest „epidemia” nadwagi i otyłości. Zgodnie z wynikami badań około 10% dzieci w wieku 1-3 lat ma nadwagę/otyłość, a 18,4% jest zagrożone nadmierną masą ciała. Problem nadwagi i otyłości dotyczy też niemal co trzeciego 8-latka. U starszych dzieci i młodzieży nie jest lepiej. Wśród uczniów w wieku 10-16 lat problem nadmiernej masy ciała dotyczył co piątego dziecka, przy czym częściej występował u chłopców niż u dziewcząt. Uwagę zwraca duża dynamika wzrostu odsetka częstości występowania otyłości wśród dzieci i młodzieży w Polsce. Z badań wynika, że w Warszawie na przestrzeni 30 lat częstość występowania otyłości wśród chłopców w wieku 11-15 lat zwiększyła się 3-krotnie, natomiast u dziewczynek w tym samym wieku aż 10-krotnie.
Błędy, które pojawiają się w sposobie odżywiania młodych Polaków to między innymi: zbyt małe spożycie warzyw i owoców, nadmierne spożycie słodkich napojów, niejedzenie śniadań oraz drugich śniadań w szkole, zastępowanie posiłków pełnowartościowych produktami o niskiej wartości odżywczej, takimi jak słodycze, słodkie napoje, słone przekąski.
Szkoły są zobligowane do prowadzenia edukacji zdrowotnej na podstawie zapisów rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U.poz.356). Regulacja ta wskazuje istotne znaczenia edukacji zdrowotnej, w tym żywieniowej, dla całościowego nauczania i wychowania ucznia, ale także zaleca placówkom edukacyjnym prowadzenie systematycznych działań w celu utrzymywania i wzmacniania zdrowia uczniów. W preambule rozporządzenia czytamy: ”Ważną rolę w kształceniu i wychowaniu uczniów w szkole podstawowej odgrywa edukacja zdrowotna. Zadaniem szkoły jest kształtowanie postaw prozdrowotnych uczniów, w tym wdrażanie ich do zachowań higienicznych, bezpiecznych dla zdrowia własnego i innych osób, a ponadto ugruntowanie wiedzy z zakresu prawidłowego odżywania się, korzyści płynących z aktywności fizycznej, a także profilaktyki.’’ Edukacja związana ze zdrowym stylem powinna być realizowana w placówkach oświatowych poprzez realizację spójnych działań włączających całe środowisko a więc uczniów, nauczycieli oraz rodziców.
Materiał „ZDROWE DZIECIAKI TO MY!” jest odpowiedzią na problemy zdrowotne dzieci i młodzieży które wynikają z długotrwałego okresu nauki zdalnej oraz potrzeby nauczania wczesnoszkolnego w tym zakresie. Opracowany materiał jest narzędziem dla nauczycieli i rodziców, które ma pomóc w wyzwaniu jakim jest edukacja prozdrowotna w szkole.
Opracowanie „ZDROWE DZIECIAKI TO MY!” pozwoli skorzystać nauczycielom w całej Polsce z profesjonalnych, bezpłatnych materiałów edukacyjnych dotyczących zdrowego stylu życia, w tym zdrowego żywienia. Celem opracowania materiałów jest pokazanie, jak w prosty i atrakcyjny sposób przeprowadzać z dziećmi lekcje edukacji żywieniowej z elementami zdrowego stylu życia.
Tematy materiałów edukacyjnych dotyczą zdrowych nawyków żywieniowych, wpływu ruchu na zdrowie, zdrowego snu, higieny, bezpiecznych zachowań czy szczepień. Bogato ilustrowany materiał edukacyjny „ZDROWE DZIECIAKI TO MY!” wraz z zadaniami do samodzielnego rozwiązywania jest skierowany do uczniów klas I-III. Ma on atrakcyjną dla dzieci szatę graficzną i zawiera m.in. zadania dla dzieci w tym wykreślanki, rysowanki, rebusy. Z kolei dla nauczycieli zostały przygotowane gotowe scenariusze lekcji. Bohaterami książki są Julka i Tymek, którzy towarzyszą dzieciom przez wszystkie rozdziały książki. Uczniowie dowiedzą się od nich co to znaczy zdrowo żyć, a także, że zdrowie jest naszą wspólną wartością, o którą należy dbać.
Książka może zostać wykorzystana w czasie lekcji, ale też do samodzielnego czytania w domu. Mamy nadzieję, że ta publikacja i scenariusze lekcji opowiadające jak zdrowo żyć zaciekawią uczniów na tyle, że staną się oni wśród swoich rówieśników, podobnie jak jej bohaterowie Tymek i Julka, MŁODYMI PROMOTORAMI ZDROWIA.
Materiały zostały przygotowane przez Ministerstwo Zdrowia we współpracy z ekspertami Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – PIB oraz Ministerstwem Edukacji i Nauki i metodykami z Ośrodka Rozwoju Edukacji. Patronat nad projektem objął Minister Edukacji i Nauki. Materiały zostały przygotowane w formie online i są dostępne na stronie ncez.pzh.gov.pl
Piśmiennictwo:
1. Wolnicka K., Charzewska J., Taraszewska A. i wsp.: Intervention for improvement the diet and physical activity of children and adolescents in Poland. Rocz. Panstw. Zakl. Hig. 2020, 71(4): 383-391
2. Weker H., Barańska M., Riahi A., Socha P.: Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5 do 36 miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok. PITNUTS 2016., IMiDz, Warszawa, 2017
3. Dzielska A., Jodkowska M., Mazur J. i wsp.: Nadwaga i otyłość u polskich 8-latków w świetle uwarunkowań biologicznych, behawioralnych i społecznych. Raport
z międzynarodowych badań WHO European Childhood Obesity Surveillance Initiative (COSI). Warszawa, 2017. https://imid.med.pl/files/imid/Do%20pobrania/Raport%20COSI_kwiecie%C5%84.pdf
4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. 2017 poz.356).
5. Jarosz M., Charzewska J., Wolnicka W. i wsp.: Stan odżywienia dzieci i młodzieży szkolnej w Polsce – badania w ramach projektu KIK/34 „Zachowaj Równowagę” realizowanego w Szwajcarsko-Polskim Programie Współpracy. Żyw Człow Metabol.; 2016. 43(4): 231-238.
Autor dr Katarzyna Wolnicka, mgr inż. Joanna Jaczewska-Schuetz, dr Anna Taraszewska | 5.10.2022 | Aktualności, Żywienie w placówkach edukacyjnych, Żywienie w przedszkolach i szkołach
Jednym z narzędzi wspierających tworzenie środowiska prozdrowotnego w przedszkolu czy szkole są posiłki przygotowane zgodnie z zasadami zdrowego żywienia dzieci i młodzieży oraz przepisami prawnymi, w tym wytycznymi rozporządzenia Ministra Zdrowia z dn. 26 lipca 2016 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach (Dz.U. z 2016 r. poz. 1154). Posiłki takie powinny być również smaczne i atrakcyjne wizualnie. Rola osób odpowiedzialnych w placówce za przygotowanie posiłków dla dzieci i młodzieży, która często wymaga pogodzenia różnych wymagań i oczekiwań, jest więc bardzo ważna.
Mając tego świadomość oraz wychodząc naprzeciw licznym zapytaniom odnośnie żywienia zbiorowego dzieci w oparciu o przepisy i rekomendacje, w ramach działań Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej stworzyliśmy dla realizatorów żywienia zbiorowego w przedszkolach i szkołach skrzynkę mailową:
na którą można przesyłać zapytania dotyczące interpretacji zapisów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dn. 26 lipca 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1154) oraz zasad prawidłowego żywienia dzieci w placówkach przedszkolnych i szkolnych.
Liczymy na to, że ta forma kontaktu i możliwość wyjaśnienia niektórych wątpliwości co do wymagań wynikających z rozporządzenia i zasad zdrowego żywienia dzieci będzie pomocna w codziennej pracy osób odpowiedzialnych za planowanie i przygotowywanie posiłków w przedszkolach i szkołach.
Autor mgr inż. Joanna Jaczewska-Schuetz | 29.08.2022 | Dzieci i młodzież, Żywienie w placówkach edukacyjnych, Żywienie w przedszkolach i szkołach
Przepisy prawne – czyli na co zwrócić uwagę…
Żywienie zbiorowe w szkole musi opierać się na określonych zasadach i spełniać aktualne normy i rekomendacje. Rozporządzenia regulujące wymagania odnośnie do żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w placówkach szkolnych wydaje Minister Zdrowia. Normy żywienia oraz zasady racjonalnego żywienia dla różnych grup ludności, w tym dla dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, opracowuje jednostka badawczo-rozwojowa, podległa i nadzorowana przez Ministra Zdrowia, jaką jest Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – PIB. Kontrolę nad spełnianiem wymagań z zakresu żywienia zbiorowego w placówkach szkolnych pełnią organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
W placówkach oświatowych, czyli między innymi w szkołach, obowiązuje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach (Dz. U. z 2016 r. poz. 1154). Zostało ono wydane m. in. w celu poprawy żywienia dzieci i młodzieży oraz ograniczenia spożycia żywności, do której dodawane są cukry i substancje słodzące, żywności o wysokiej zawartości tłuszczu oraz soli/sodu.
Rozporządzenie określa zasady żywienia w placówce takie jak np. prowadzenie żywienia zgodnego z aktualnymi normami żywienia dla populacji polskiej, zasadę urozmaicenia, a także wskazuje ilość cukru w napojach przygotowywanych na miejscu (np. w herbatach, kompotach). Ponadto w dokumencie zawarte są wytyczne co do odpowiedniego doboru i częstotliwości uwzględniania w jadłospisach poszczególnych grup produktów. Zapisy rozporządzenia wskazują na konieczność włączania większej ilości warzyw, owoców i ryb. Określają także, że zupy, sosy oraz potrawy należy sporządzać z naturalnych składników, bez użycia koncentratów spożywczych, z wyłączeniem koncentratów z naturalnych składników. Odnoszą się one również do kwestii ograniczenia potraw smażonych, które mogą być uwzględnione w jadłospisie maksymalnie 2 razy w tygodniu oraz używania do smażenia oleju roślinnego rafinowanego o określonej zawartości kwasów tłuszczowych jednonienasyconych i wielonienasyconych, co w praktyce sprowadza się do stosowania oleju rzepakowego i oliwy z oliwek.
Realizacja żywienia zgodnego z zasadami wymienionymi w rozporządzeniu, a także z rekomendacjami żywienia dzieci i młodzieży jest niezwykle ważnym elementem kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych.
Od 1 września 2022 roku szkoły podstawowe będą miały ustawowy obowiązek zapewnienia posiłku uczniom. Zgodnie z art. 106a ust. 1 ustawy Prawo oświatowe szkoła podstawowa będzie miała obowiązek zapewnienia uczniom jednego gorącego posiłku w ciągu dnia i stworzenia im możliwości jego spożycia w czasie pobytu w szkole. Korzystanie z tego posiłku będzie dobrowolne i odpłatne. Do tej pory szkoła mogła, ale nie musiała prowadzić żywienia. Obecnie taki obowiązek został prawnie ustalony.
Catering w szkole
Żywienie realizowane przez firmę cateringową podlega takim samym przepisom i normom jak każda inna forma żywienia dzieci i młodzieży w jednostkach systemu oświaty. Jeśli szkoła korzysta z cateringu to ważne jest, by firma cateringowa zobowiązana była do prowadzenia żywienia zgodnego z rekomendacjami i przepisami legislacyjnymi aktualnie obowiązującymi w Polsce. Musi ona także przedstawić jadłospis, najlepiej na okres 5-10 dni.
Jadłospis – wymagany element realizacji żywienia
Kolejnym aspektem dotyczącym realizacji żywienia w szkole jest kwestia udostępnienia jadłospisu przez realizatora żywienia czyli ajenta prowadzącego stołówkę szkolną, firmę cateringową lub stołówkę prowadzoną przez szkołę. W szkole wydawane są przede wszystkim obiady. Nie zwalnia to jednak realizatora żywienia z obowiązku podania jadłospisu uwzględniającego ten posiłek do wiadomości osób zainteresowanych.
Jadłospis udostępniany rodzicom powinien zawierać:
- informacje na temat posiłków i potraw planowanych w żywieniu, najlepiej w okresie tygodniowym lub dwutygodniowym, dzięki czemu rodzic może zaplanować posiłki w domu;
- informacje o występujących w potrawach alergenach – zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności placówka ma obowiązek zaznaczyć alergeny występujące w potrawach, nawet jeśli występują one
w ilościach śladowych;
- informacje o składzie potraw uwzględnionych w jadłospisie – zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych.
Drugie śniadanie – ważny posiłek szkolny
Śniadanie stanowi nieodłączny element prawidłowego żywienia ucznia. Organizm dziecka wymaga regularnego dostarczania energii, którą wydatkuje przez cały dzień. Przy zbyt długich przerwach między posiłkami może dochodzić do znacznego spadku poziomu glukozy we krwi. Ma to wpływ na zmniejszenie zdolności koncentracji i wydolności fizycznej oraz zwiększenie rozdrażnienia. Posiłki powinny być spożywane co 3-4 godziny. Ważnym posiłkiem dla ucznia, oprócz pierwszego, jest także drugie śniadanie, które spożywa w szkole. Najczęściej posiłek ten uczniowie przynoszą z domu – warto więc zadbać o to, by był on pełnowartościowy. Drugie śniadanie nie jest posiłkiem obfitym, powinno pokrywać 10-15% dziennego zapotrzebowania energetycznego dziecka. Ważne jest, aby było ono w pełni wartościowe i dostarczało dziecku wszystkich składników odżywczych.
Drugie śniadanie powinno uwzględniać:
produkty zbożowe pełnoziarniste – to ważne składniki drugiego śniadania. Spożywanie produktów zbożowych pełnoziarnistych zapewnia odpowiednią podaż energii, witamin z grupy B, składników mineralnych oraz błonnika. Z pieczywa najlepiej podawać razowe czy graham.
owoce i warzywa – powinny znaleźć się w każdym posiłku dziecka, także w drugim śniadaniu. Do szkoły najlepiej podawać umyte, obrane i pokrojone warzywa np. słupki marchewki, papryki, talarki kalarepki, rzodkiewki, liście sałaty, cykorii. Warto dołączyć owoc sezonowy.
produkty białkowe – preferowane w drugim śniadaniu są: mięsa pieczone, pasty z nasion roślin strączkowych, jaja, orzechy.
mleko i produkty mleczne – stanowią najlepsze źródło wapnia, który zapewnia prawidłowy wzrost masy kostnej i zębów. Dostarczają również białka. Drugie śniadanie powinno uwzględniać, np. ser biały, twarożek, plasterek żółtego sera, jogurt, kefir.
napoje – najlepszym napojem uzupełniającymi drugie śniadanie jest woda. Dla urozmaicenia wodę można wzbogacić różnymi dodatkami, np. cytryną, miętą, pomarańczą czy imbirem.
Sklepik szkolny pod kontrolą
Kolejnym miejscem udostępniania produktów spożywczych i potraw w szkole jest sklepik szkolny. Asortyment sklepiku szkolnego powinien być zgodny z wytycznymi zawartymi w wymienionym już powyżej rozporządzeniu (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach (Dz. U. z 2016 r., poz. 1154). W paragrafie 1. wymienionego rozporządzenia podane są produkty spożywcze i potrawy, które mogą być sprzedawane w sklepiku szkolnym. Są tam zawarte także kryteria, jakie muszą spełniać wybrane grupy produktów spożywczych co do zawartości cukru, tłuszczu i soli.
Współpraca rodziców ze szkołą
Ważnym elementem kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych dzieci w szkole jest współpraca rodziców. Warto, aby aktywnie włączali się oni w działania prozdrowotne szkoły. Wspólne działanie całego środowiska szkolnego, czyli personelu placówki, rodziców oraz dzieci, zaowocują trwałą zmianą nawyków żywieniowych i wpłyną na pozytywną zmianę postaw całej społeczności. Rodzice mogą wspomóc placówkę szkolną w konkretnych działaniach na rzecz żywienia, a także w innych obszarach związanych ze zdrowym stylem życia, np. wdrażaniem diety planetarnej, działaniami na rzecz niemarnowania żywności, propagowaniem aktywności fizycznej.
Podsumowanie
Rodzic powinien wiedzieć, że…
– realizacja żywienia w szkole powinna być oparta na zasadach zdrowego żywienia. Jednym z narzędzi do realizacji prawidłowego żywienia w szkole jest Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach (Dz. U. z 2016 r., poz. 1154 – §2),
– asortyment sklepiku szkolnego powinien być zgodny z wytycznymi określonymi w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach (Dz. U. z 2016 r., poz. 1154 – §1),
– realizator żywienia w szkole (np. ajent, firma cateringowa) ma obowiązek przedstawienia rodzicom jadłospisu z uwzględnieniem alergenów zawartych w posiłkach oraz składem użytych produktów spożywczych i potraw,
– warto brać czynny udział w działaniach szkoły na rzecz kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych dzieci i młodzieży, a także zdrowego stylu życia (festyny, pikniki, rajdy rowerowe, działania szkoły na rzecz diety planetarnej i niemarnowania żywności).
Piśmiennictwo
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełnić środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach ( U. z 2016 r. poz. 1154).
- Ustawa z 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 1082 z późn. zm., art. 106a).
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności (Dz. Urz. UE L 304/18).
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych (Dz. U. z 2015 r. poz. 29).
Autor mgr inż. Joanna Jaczewska-Schuetz | 30.05.2022 | Żywienie w przedszkolach i szkołach
Kształtowanie nawyków żywieniowych u dzieci i młodzieży jest procesem złożonym, rozpoczynającym się we wczesnym dzieciństwie. Działania związane z edukacją żywieniową dzieci można efektywnie prowadzić w domu rodzinnym, a także w przedszkolu i w szkole. Żadna teoria nie zastąpi praktycznych inicjatyw wdrażanych systematycznie każdego dnia. Poniżej opisano 5 podstawowych działań, które warto podjąć, aby przedszkola/szkoły stały się miejscem przyjaznym dla kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych dzieci.
Krok pierwszy – dostępność produktów spożywczych
W kształtowaniu nawyków żywieniowych dzieci w przedszkolu i szkole ważna jest dostępność określonych produktów spożywczych. Może ona wpłynąć na wybór produktów i spożycie posiłków korzystnych dla zdrowia. Działa tu prosta zasada sięgania po to, co jest „w zasięgu ręki”.
W placówkach oświatowych obowiązuje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach (Dz. U. z 2016 r., poz. 1154). Rozporządzenie określa zasady żywienia w przedszkolach i szkołach takie jak: urozmaicenie, prowadzenie żywienia zgodnego z aktualnymi normami, częstotliwość podawania warzyw i owoców, liczbę potraw smażonych w tygodniu, zasadę podawania każdego dnia dwóch porcji produktów mlecznych czy określa ilość cukru w produktach przygotowywanych na miejscu.
Realizacja żywienia zgodnego z zasadami wymienionymi w rozporządzeniu, a także prowadzenie żywienia zgodnego z rekomendacjami żywienia dzieci i młodzieży jest podstawowym elementem kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych.
Drugim miejscem udostępniania produktów spożywczych jest sklepik szkolny. Prowadzenie sklepiku szkolnego związane jest z dostarczaniem uczniom określonego asortymentu.
W wymienionym powyżej rozporządzeniu Ministra Zdrowia w § 1 podane są produkty i potrawy, które mogą być sprzedawane w szkole. Sklepik szkolny jest miejscem nie tylko zakupu produktów spożywczych, ale także miejscem edukacji żywieniowej. Uczeń, mając możliwość zakupu odpowiedniej, korzystnej dla zdrowia żywności, będzie wybierał z asortymentu sklepiku, tylko takie produkty.
Biorąc pod uwagę dostępność prozdrowotnych produktów i potraw warto zwrócić uwagę na to, co jest podawane na imprezach i uroczystościach przedszkolnych/szkolnych. Można pokazać dzieciom i rodzicom, że podwieczorek nie zawsze musi być słodki, tort urodzinowy może być zrobiony z owoców, a warzywa mogą być składnikiem ciast i deserów.
Dostępność korzystnych produktów to także możliwość korzystania z wody. Ważne jest, aby na terenie przedszkola czy szkoły dzieci miały stały i nieograniczony dostęp do wody pitnej. Wpływa to na zmniejszenie spożycia niekorzystnych dla zdrowia dzieci i młodzieży słodkich napojów, które są źródłem cukru.
Krok drugi – czas na posiłek
Ważnym elementem kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych jest długość przerwy śniadaniowej i obiadowej. Uczeń powinien mieć czas na spokojne zjedzenie drugiego śniadania oraz obiadu.
Reguły prawidłowego żywienia nie mają racji bytu, jeśli niespełniona jest podstawowa zasada odpowiedniego czasu przeznaczonego na zjedzenie posiłku.
Pożądane jest także zadbanie o odpowiednią organizację przerwy śniadaniowej. Zjedzenie posiłku w sali lekcyjnej, w spokojnej atmosferze z nauczycielem, jest nie do przecenienia. Wprowadzenie odpowiednio długiej przerwy śniadaniowej oraz zwrócenie uwagi na jakość przynoszonych drugich śniadań jest bardzo istotnym elementem kształtowania odpowiednich nawyków żywieniowych.
Warto też zwrócić uwagę na zalety jedzenia w grupie rówieśniczej. Zarówno u dzieci starszych, jak i młodszych jedzenie wspólnych posiłków z rówieśnikami i nauczycielem wpływa pozytywnie na wybory żywieniowe związane np. z sięganiem po produkty do tej pory odrzucane.
Krok trzeci – jeden obraz za 1000 słów
Dla dzieci jeden obraz wart jest 1000 słów. W przedszkolu i szkole dobrze jest wprowadzać elementy zdrowego stylu życia poprzez praktyczne rozwiązania. Udostępnianie stojaków na rowery, możliwość segregowania śmieci, niemarnowanie jedzenia czy zasady diety planetarnej to konkretne działania, które towarzyszą dzieciom przez cały czas pobytu w placówce. Dzieci, jeśli nawet nie od razu włączą się w proponowane działania, to z czasem, naśladując rówieśników i nauczycieli, podejmą te wyzwania. Autorytet nauczyciela zarówno w przedszkolu, jak i w szkole jest nie do przecenienia.
Dzieci uczą się przez naśladownictwo, zatem wybory prozdrowotne nauczyciela są ważnym aspektem motywacji do prawidłowych zachowań – także żywieniowych.
Kolejnym wyzwaniem, które warto podjąć, jest prowadzenie ogródka warzywnego na terenie przedszkola lub szkoły. Uprawa warzyw i owoców jest najefektywniejszą metodą edukacji żywieniowej. Warto na terenie placówki wygospodarować choćby mały kawałek ziemi do stworzenia ogródka warzywno-ziołowego. Pielęgnacja roślin, obserwowanie wzrostu, a następnie ich wykorzystanie do przygotowania posiłku są z jednej strony prostą, a z drugiej bardzo efektywną formą edukacji. Jeśli nie ma takiej możliwości, aby wyodrębnić teren pod ogródek, to podobny efekt można osiągnąć zakładając tzw. zielone parapety, na których można wyhodować np.: natkę pietruszki, szczypiorek, bazylię czy kiełki. Szybki wzrost roślin, zwłaszcza wiosną, przyniesie efekt w postaci obserwacji, pielęgnacji i wykorzystania wyhodowanych roślin do posiłków szkolnych czy przedszkolnych.
Krok czwarty – współpraca z rodzicami
Ważnym elementem kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych dzieci w przedszkolu i szkole jest współpraca z rodzicami.
Rodzice i nauczyciele powinni być sprzymierzeńcami w aspekcie kształtowania prawidłowych zachowań żywieniowych. Współpraca placówki z rodzicami zwiększa szansę na efektywność podejmowanych działań prozdrowotnych.
Dobra komunikacja w zakresie żywienia stanowi ważną, a nawet kluczową rolę w efektywnym prowadzeniu polityki żywieniowej w placówce.
Określenie prostych celów związanych z kształtowaniem prawidłowych nawyków żywieniowych podniesie szanse na przekonanie rodziców do współpracy. Cele, które chce osiągnąć przedszkole/szkoła to np.: zwiększenie spożycia przez dzieci warzyw, produktów zbożowych pełnoziarnistych, wyeliminowanie picia słodkich napojów na rzecz wody, ograniczenie spożycia słodyczy i niewyrzucanie jedzenia.
Wspólne działanie całego środowiska przedszkolnego/szkolnego czyli personelu placówki, rodziców oraz dzieci z pewnością zaowocują trwałą zmianą nawyków żywieniowych i wpłyną na pozytywną zmianę postaw całej społeczności.
Czytaj także: Współpraca z rodzicami a kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych dzieci w przedszkolu
Krok piąty – wdrażanie zasad diety planetarnej i niemarnowania jedzenia
W kształtowaniu nawyków żywieniowych u dzieci i młodzieży istotnym elementem jest wdrożenie w placówce zasad diety planetarnej. Zmieniający się klimat zmusza nas wszystkich, w tym placówki oświatowe, do wdrażania działań związanych z ochroną klimatu. Zmiany, które można wprowadzić w stołówce szkolnej/przedszkolnej, to przede wszystkim działania związane z niemarnowaniem jedzenia. Są to np.: wprowadzenie szwedzkiego stołu, przygotowanie estetycznych i atrakcyjnych wizualnie potraw, dostosowanie wielkości porcji do wieku dziecka, serwowanie sezonowych warzyw i owoców, potraw z nasion roślin strączkowych oraz częstsze podawanie produktów zbożowych pełnoziarnistych.
Edukacja w zakresie diety planetarnej jest nieodłącznym elementem kształtowania postaw prozdrowotnych. Zasady diety planetarnej stosunkowo łatwo wkomponowują się w działania związane z edukacją żywieniową i kształtowaniem prawidłowych nawyków żywieniowych.
Czytaj także: Dieta planetarna a żywienie zbiorowe w szkole.
Podsumowanie
Przedszkola i szkoły to miejsca, gdzie edukacja żywieniowa może być efektywnie prowadzona. Działania obejmujące całe środowisko przedszkolne i szkolne powinny być prowadzone systematycznie, z uwzględnieniem praktycznych, konkretnych działań na terenie placówki. Poniżej najważniejsze kroki, które pomogą w kształtowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych w szkole i przedszkolu.
-
- Dostępność na terenie placówki korzystnych dla zdrowia dzieci produktów spożywczych
- Odpowiednia organizacja i długość przerwy śniadaniowej i obiadowej w szkole
- Prowadzenie ogródka warzywnego, tworzenie „zielonych parapetów”
- Współpraca z rodzicami
- Wdrażanie zasad diety planetarnej i niemarnowania jedzenia
Piśmiennictwo:
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach (Dz. U. z 2016 r., poz. 1154).
- Charzewska J., Wolnicka K. (red. nauk.): Szkoła i przedszkole przyjazne żywieniu
i aktywności fizycznej. Poradnik dla nauczycieli. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2013.
- Storcksdieck Genannt Bonsmann S., Kardakis T., Wollgast J., Nelsona M., Louro Caldeira S.: Mapping of National School Food Policies across the EU28 plus Norway and Switzerland, JRC Science and Policy Reports, 2014.
- Maluchnik B., Grabowska A.: Posiłki w szkołach w Europie. Raport Polskiego Biura Eurydice, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2016, online: http://eurydice.org.pl/wp-content/uploads/2016/05/meals_raport_PL.pdf.
- Marnując żywność marnujesz planetę. Raport Federacji Polskich Banków Żywności –
Nie marnuję jedzenia 2018, Banki Żywności, online: https://bankizywnosci.pl/wp-content/uploads/2018/10/Przewodnik-do-Raportu_FPBZ_-Nie-marnuj-jedzenia-2018.pdf.
