Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej logo
Wyszukiwarka
Najnowszy e-book „Gdy dokucza zgaga… – zalecenia żywieniowe w chorobie refluksowej przełyku”

Najnowszy e-book „Gdy dokucza zgaga… – zalecenia żywieniowe w chorobie refluksowej przełyku”

Choroba refluksowa przełyku to schorzenie górnego odcinka przewodu pokarmowego, które powstaje na skutek tzw. refluksu, czyli cofania kwaśnej treści z  żołądka do przełyku. Może to powodować przykre dolegliwości i/lub komplikacje, które negatywnie wpływają na jakość życia. Nieleczona choroba o ciężkim przebiegu może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zwężenie przełyku, krwawienia z  przewodu pokarmowego, rak gruczołowy przełyku.

Do charakterystycznych objawów choroby należą zgaga, opisywana jako uczucie „palenia” za mostkiem, oraz regurgitacje, czyli przesunięcie treści żołądkowej do przełyku, a nawet jamy ustnej bez odruchu wymiotnego. Zgaga występująca sporadycznie nie zawsze oznacza chorobę. Jeśli jednak objaw ten pojawia się regularnie, z częstotliwością co najmniej raz w tygodniu, warto skonsultować się z lekarzem w celu diagnostyki. Choroba może się też manifestować szeregiem objawów nie związanych z przełykiem, np. bólami w klatce piersiowej (często za mostkiem ale niezwiązanymi z chorobą serca), napadowym kaszlem, utrzymującym się dyskomfortem lub bólem gardła, chrypą, zapaleniem dziąseł, nawracającym zapaleniem ucha środkowego a nawet … czkawką.

Zachęcamy do zapoznania się z nowym e-bookiem z zaleceniami dotyczącymi żywienia i stylu życia w chorobie refluksowej przełyku, przygotowanym przez ekspertki z Zakładu Edukacji Żywieniowej:

Choroba refluksowa przełyku – zalecenia i jadłospis

Choroba refluksowa przełyku – zalecenia i jadłospis

Modyfikacje dietetyczne oraz normalizacja masy ciała u osób z nadwagą i otyłością stanowią obok leczenia farmakologicznego istotny element terapii w chorobie refluksowej przełyku. Wdrożenie zaleceń obejmujących zmianę stylu życia pozwala na zmniejszenie, a nawet ustąpienie objawów takich jak odbijanie czy zgaga. Postępowanie dietetyczne polega przede wszystkim na unikaniu w diecie produktów, po zjedzeniu których dochodzi do wystąpienia dolegliwości, a także regularnym spożywaniu niewielkich objętościowo posiłków.

Wybrane zalecenia dietetyczne w chorobie refluksowej przełyku:

  1. Spożywaj 4-6 posiłków dziennie, w regularnych odstępach czasowych (co 2-3 godziny). Ostatni posiłek spożywaj 3-4 godziny przed snem. Zwykle ok. 4 godzin trwa opróżnianie żołądka z większości treści pokarmowej. Regularnie spożywane posiłki o mniejszej objętości mogą zmniejszyć uczucie pełności oraz ryzyko cofania się treści pokarmowej do przełyku.
  1. Staraj się nie pić dużych ilości płynów w trakcie i po posiłku, ponieważ zwiększa to objętość treści żołądka.
  1. Stosuj odpowiednie techniki kulinarne. Unikaj smażenia z dodatkiem tłuszczu. Wskazane jest gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez wcześniejszego obsmażania oraz pieczenie bez dodatku tłuszczu np. w folii lub rękawie termicznym.
  1. Wyeliminuj z diety produkty i potrawy, których spożycie powoduje nasilenie dolegliwości. Najczęściej do nasilenia objawów przyczyniają się:
  • produkty i potrawy tłuste, które długo zalegają w żołądku np. tłuste mięsa, wędliny, sery pleśniowe i dojrzewające, sery topione, śmietana, chipsy, frytki, potrawy smażone, kakao i wyroby czekoladowe;
  • produkty i potrawy mogące podrażnić błonę śluzową przełyku i/lub pobudzać wydzielanie soku żołądkowego np. musztarda, sos winegret, ketchup, owoce cytrusowe i soki z tych owoców, pomidory i przetwory z pomidorów, ostre przyprawy, gumy do żucia, mięta;
  • napoje gazowane – gaz powoduje zwiększenie objętości żołądka.
  1. Zakres restrykcji pokarmowych należy zawsze ustalać indywidualnie. Jeśli ograniczenia żywieniowe nie przynoszą poprawy w przebiegu choroby, należy od nich stopniowo odchodzić. Zbyt duże restrykcje żywieniowe mogą pogarszać jakość diety i ograniczać możliwość zbilansowania w niej poszczególnych składników pokarmowych

Chcesz wiedzieć więcej? Pobierz bezpłatny poradnik dietetyczny przygotowany przez ekspertów Centrum Dietetycznego Online! Znajdziesz w nim zalecenia żywieniowe, listę produktów zalecanych i przeciwskazanych w diecie osób chorych oraz przykładowy jadłospis w chorobie refluksowej przełyku.

Choroba refluksowa przełyku

Otyłość a choroba refluksowa przełyku

Otyłość a choroba refluksowa przełyku

Na czym polega choroba refluksowa przełyku

Choroba refluksowa przełyku jest schorzeniem górnej części przewodu pokarmowego, które jest następstwem patologicznego refluksu czyli zarzucania kwaśnej treści żołądkowej do przełyku, co może (choć nie musi) skutkować zapaleniem błony śluzowej przełyku. Zgaga oraz regurgitacje (cofanie kwaśnej treści żołądka do gardła, a nawet jamy ustnej) są klasycznymi objawami tej choroby. Chorobę refluksową można podejrzewać, gdy objawy te występują 2 razy w tygodniu lub częściej lub gdy występują rzadziej, ale znacząco wpływają na pogorszenie jakości życia. Choroba może się również manifestować innymi objawami, m.in. odbijaniem, nudnościami, nie-sercowymi bólami w klatce piersiowej, problemami z połykaniem, chronicznym kaszlem czy chrypką. Nieleczona choroba może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak krwawienia z przewodu pokarmowego czy zmiany przednowotworowe przełyku. Stąd też uporczywe czy długotrwałe wymienione objawy powinny skłonić do wizyty u lekarza.

Szacuje się, że w Polsce u co trzeciego dorosłego z dolegliwościami brzusznymi objawy te mogą być związane z chorobą refluksową przełyku.

 

Czynniki ryzyka choroby refluksowej przełyku

Jest wiele czynników ryzyka tej choroby. Wśród nich można wymienić takie, na które nie mamy wpływu oraz takie, które możemy zmieniać. Do pierwszej grupy należą wiek (wraz z wiekiem rośnie ryzyko wystąpienia choroby), płeć (kobiety z Ameryki Południowej i Środkowego Wschodu są bardziej narażone na wystąpienie choroby niż mężczyźni, takiej zależności nie zaobserwowano u kobiet europejskich i z Ameryki Północnej), rasa (przedstawiciele rasy kaukaskiej są bardziej narażeni na wystąpienie zapalenia czy zmian przednowotworowych przełyku) oraz czynniki genetyczne (sugerują to badania na bliźniętach). W grupie drugiej można wymienić szeroko pojęty styl życia – sposób odżywiania i aktywność ruchową, które mają wpływ m.in. na masę ciała, stosowanie używek (palenie tytoniu, alkohol), ilość i jakość snu, stres.

 

Otyłość a choroba refluksowa przełyku

Otyłość zwiększa ryzyko wystąpienia zarówno objawów choroby refluksowej przełyku, jak również zmian przednowotworowych i nowotworowych przełyku. Osoby otyłe są o ponad 1,5 razy bardziej narażone na wystąpienie objawów chorobowych niż osoby zdrowe i niemal 2,5-krotnie bardziej narażone na wystąpienie nowotworu gruczołowego przełyku.

Jednocześnie zaobserwowano, że u osób, które schudły (ich wskaźnik masy ciała, czyli BMI, zmniejszył się o 3,5kg/m2) znacząco wzrastało prawdopodobieństwo ustąpienia objawów choroby refluksowej przełyku (nawet 2,5-krotnie). Zwłaszcza zmniejszenie otyłości brzusznej wykazywało ten pozytywny efekt. Otyłość brzuszna niemal dwukrotnie zwiększa ryzyko wystąpienia refluksowego zapalenia przełyku, a im więcej tkanki tłuszczowej w obrębie jamy brzusznej, tym ryzyko to jest większe.

Otyłość najczęściej jest skutkiem zaburzenia równowagi energetycznej organizmu wywołanej nadmiernym spożywaniem kalorii w stosunku do potrzeb i/lub braku aktywności ruchowej. Dlatego na związek pomiędzy otyłością a chorobą refluksową przełyku i jej powikłaniami może wpływać także sposób żywienia i aktywność fizyczna. Spożycie niektórych produktów, np. tłustych, czekolady czy napojów gazowanych (w tym słodkich) może sprzyjać objawom choroby refluksowej przełyku, a osoby z nadwagą lub otyłością mogą takie produkty spożywać regularniej niż osoby o prawidłowej masie ciała.

Na podstawie badań przekrojowych trudno jednak jednoznacznie ustalić istotny związek między spożywaniem tych produktów w codziennej diecie a objawami choroby i otyłością ponieważ wiele osób z objawami choroby refluksowej przełyku samodzielnie, w sposób intuicyjny, rezygnuje z ich spożywania. Wyniki niektórych badań sugerują jednak związek między spożywaniem wybranych produktów a występowaniem objawów choroby refluksowej przełyku. Stwierdzono np. niewielki związek między występowaniem objawów chorobowych a dietą ubogą w warzywa i owoce oraz błonnik, a obfitującą w słodycze i tłuszcz. Taki sposób żywienia można też uznać za sprzyjający nadmiernej masie ciała. W jednym z badań interwencyjnych wykazano, że zmniejszenie masy ciała średnio o 13 kg w ciągu pół roku spowodowało całkowite ustąpienie objawów choroby refluksowej przełyku u 65% uczestników badania, zaś częściowe – u 16%.  

 

Leczenie choroby refluksowej przełyku

Terapia choroby refluksowej przełyku uwzględnia zarówno stosowanie odpowiednich leków, jak również pewne zmiany stylu życia. Zgodnie z wytycznymi ACG (American College of Gastroenterology) za jedną ze skutecznych niefarmakologicznych metod leczenia choroby uznano zmniejszenie masy ciała, które jest silnie rekomendowane osobom z nadwagą lub otyłością. Inne to: uniesienie wezgłowia łóżka zalecane zwłaszcza chorym ze zgagą nocną oraz unikanie późnego spożywania posiłków – ostatni posiłek powinien być jedzony 2-3 godziny przed snem. Rezygnację z jedzenia określonych produktów (potrawy pikantne, czekolada, kawa, cytrusy, napoje gazowane)  zaleca się w indywidualnych przypadkach gdy chory „widzi” związek między spożywaniem produktu, a występowaniem objawów chorobowych.

  1. Stepaniak U., Micek A.,Waśkiewicz A. i wsp.: Prevalence of general and abdominal obesity and overweight among adults in Poland. Results of the WOBASZ II study (2013–2014) and comparison with the WOBASZ study (2003–2005). Pol Arch Med Wewn; 2016. 126(9): 662-671.
  2. https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight
  3. Vakil N., van Zanten S., Kahrilas P. i wsp.: The monteral definition and clasification of gastroesophageal reflux disease: a global evidence-based consensus. Am J Gastroenterol; 2006. 101:1900-1920.
  4. Ziółkowski B.A., Pacholec A., Kudlicka M. i wsp.: Prevalence of abdominal symptoms in the Polish population. Przegl Gastroenetrol; 2012. 7(1): 20-25.
  5. Richter J.E., Rubenstein J.H.: Presentation and epidemiology of gastroesophageal reflux disease. Gastroenterol; 2018. 154 (2): 267-276.
  6. Eusebi L.H., Ratnakumaran R., Yuan Y. i wsp.: Global prevalence of, and risk factors for gastro-oesopageal reflux symptoms: a meta-analysis. Gut; 2018. 67(3): 430-440.
  7. Singh S., Sharma A.N., Murad M.H. i wsp.: Central adiposity is associated with increased risk of gastroesophageal infalmation, metaplasia and adenocarcinoma: a systematic review and meta-analysis. Clin Gastroenterol Hepatol; 2013. 11: 1399-1412.
  8. Ness-Jensen E., Hveem K., El-Serag H. i wsp.: Lifestyle intervention in gastroesophageal reflux disease. Clin Gastroenterol Hepatol; 2016. 14: 175-182.
  9. Nam S.Y., Choi I.J., Ryu K.H. i wsp.: Abdominal visceral adipose tissue volume is associated with increased risk of erosive esophagitis in men and women. Gastroenterology; 2010.139: 1902-1911.
  10. Ness-Jensen E., Hveem K., El-Serag H. i wsp.: Lifestyle intervention in gastroesophageal reflux disease. Clin Gastroenterol Hepatol; 2016. 14: 175-182.
  11. Kaltenbach T., Crockett S., Gerson L.B.: Are lifestyle measures effective in patients with gastroesophageal reflux disease? An evidence-based approach. Arch Intern Med; 2006. 166:965-971.
  12. Zheng Z., Nordenstedt H., Pedersen N.L. i wsp.: Lifestyle factors and risk for symptomatic gastroesophageal reflux in monozygotic twins. Gastorenterology; 2007. 132: 87-95.
  13. Nocon M., Labenz J., Willich S.N.: Lifestyle factors and symptoms of gastro-oesophageal reflux – a population-based study. Aliment Pharmacol Ther; 2006. 23: 169-174.
  14. El-Serag H., Satia J., Rabeneck L.: Dietary intake and the risk of gastroesophageal reflux disease: a cross sectional study in volunteers. Gut; 2005. 54: 11–17.
  15. Nilsson M., Johnsen R., Ye W. i wsp.: Lifestyle related risk factors in the aetiology of gastro-oesophageal reflux. Gut; 2004. 53: 1730-1735.
  16. Singh M., Lee J., Gupta N. i wsp.: Weight loss can lead to resolution of gastroesophageal reflux disease symptoms: a prospective intervention trial. Obesity (Silver Spring); 2013. 21: 284-290.
  17. Katz P.O., Gerson L.B., Vela M.F.: Guidelines for the diagnosis and management of gastroesophageal reflux disease. Am J Gastroenterol; 2013. 108: 308-328.
  18.  Talar-Wojnarowska R., Gąsiorowska A., Małecka-Panas E.: Chroba refluksowa przełyku [w] Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych 2014. Gajewski P. (red.), Medycyna Praktyczna. Kraków;.2014: 894-898.
Produkty i potrawy zalecane oraz niewskazane w żywieniu osób z chorobą refluksową przełyku

Produkty i potrawy zalecane oraz niewskazane w żywieniu osób z chorobą refluksową przełyku

Obserwuj, jak reagujesz na różne produkty, posiłki, napoje i wykluczaj z codziennego żywienia te, po których czujesz się gorzej. Możliwa jest sytuacja, w której objawy choroby pojawią się po produktach, których nie wymieniono w tabeli. Możesz wówczas tabelę uzupełnić o te produkty tworząc wykaz produktów, potraw i napojów wskazanych i niewskazanych dopasowany do własnych potrzeb.

 

Nazwa produktu lub potrawy

Zalecane

Niewskazane

Produkty zbożowe

pieczywo jasne, pieczywo razowe (tolerancja indywidualna), pieczywo typu graham, kasze: drobne (np. manna, krakowska), grube (np. pęczak, gryczana – tolerancja indywidualna), ryż, makarony

Mleko i produkty mleczne

mleko słodkie (do 2% tłuszczu), zsiadłe, kefir,

jogurty naturalne / owocowe (tolerancja indywidualna),

twaróg chudy i półtłusty,

serki homogenizowane w ograniczonych ilościach

tłuste mleko (3,2% i więcej tłuszczu), twaróg tłusty, sery żółte, topione, pleśniowe, typu „Feta”, serki typu „Fromage”

Jaja

gotowane (miękko, twardo), jajecznica na parze

jajecznica smażona na tłuszczu/boczku

Mięso, wędliny, ryby

mięsa chude: wołowina, cielęcina, kurczak, indyk (bez skóry), chuda wieprzowina w ograniczonej ilości, ryby chude: słodkowodne (np. leszcz, okoń, sandacz), morskie (np. dorsz, morszczuk, sola), ryby tłuste morskie (np. łosoś, śledź, szprotki – tolerancja indywidualna),

wędliny chude wieprzowe, drobiowe, wołowe (tolerancja indywidualna), mięsa i ryby gotowane, duszone, pieczone w folii, grillowane (w ograniczonych ilościach)

mięsa tłuste: wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki,

wędliny tłuste, podrobowe, pasztety, konserwy mięsne,

mięsa i ryby smażone na tłuszczu

Tłuszcze

masło w niewielkich ilościach, margaryny kubkowe w niewielkich ilościach, oleje roślinne w niewielkich ilościach

smalec, słonina, boczek

śmietana

Ziemniaki

gotowane, gotowane tłuczone

w postaci puree (bez dodatku masła), pyzy

frytki, ziemniaki smażone,

placki ziemniaczane, czipsy

Warzywa i przetwory warzywne

młode warzywa, warzywa strączkowe suche w niewielkich ilościach (tolerancja indywidualna)

pomidory i przetwory pomidorowe (zwłaszcza sok pomidorowy), cebula i warzywa cebulowe (pory, szalotki, czosnek)

 

Owoce i

przetwory owocowe

owoce gotowane, ewentualnie przetarte, soki i kompoty owocowe rozcieńczone,

surowe owoce (tolerancja indywidualna)

grejpfruty, pomarańcze,

sok grejpfrutowy, pomarańczowy

Cukier i słodycze

cukier, miód

czekolada i wyroby czekoladowe, chałwa

Przyprawy

Łagodne, ziołowe np. koperek, bazylia, wanilia

papryka ostra, chili, curry,

pieprz, musztarda, chrzan, gotowe mieszanki przypraw

Zupy

na delikatnym wywarze warzywnym, zupy z warzyw strączkowych i kapustnych w ograniczonych ilościach (tolerancja indywidualna)

gotowane na wywarze z kości/tłustych mięs, zabielane tłustą śmietaną, zagęszczane zasmażką

Potrawy mięsne i ryby

gotowane, duszone bez uprzedniego obsmażania, pieczone w folii aluminiowej, w pergaminie lub w rękawie foliowym, pulpety, budynie mięsne, rybne

smażone, duszone z uprzednim obsmażaniem,

pieczone w sposób tradycyjny

Potrawy z mąki i kasz

kasze i płatki owsiane mogą wymagać przetarcia

potrawy smażone w głębokim tłuszczu,

potrawy podsmażane,

potrawy polewane tłuszczem ze skwarkami

Sosy

łagodne, zaprawiane chudym mlekiem, ewentualnie jogurtem, niewielką ilością masła lub żółtkiem,

zagęszczane zawiesiną mąki w wodzie lub mleku

pikantne, przygotowywane na  wywarze z kości lub tłustych mięs, zagęszczane zasmażką, z dodatkiem tłustej śmietany, majonez i sosy na bazie majonezu

Desery

rozcieńczone kompoty, kisiele, musy, sorbety, galaretki, ciasto biszkoptowe,

ciasto drożdżowe

ciasta i ciastka kremowe, tortowe, torty, wyroby z ciasta francuskiego, kruchego, pączki, faworki

Napoje

woda mineralna niegazowana,

„słaba” herbata, herbatki ziołowe (za wyjątkiem miętowej), herbatki owocowe

 

 

 

kawa, „mocna” herbata,

napar z mięty, napoje gazowane, alkohole, drinki alkoholowe z dodatkiem soków cytrusowych, napojów gazowanych lub soku pomidorowego

 
 
Czytaj więcej: