Dieta bezmleczna a źródła białka
Zamiennikami mleka i produktów mlecznych jako źródła białka mogą być produkty:
- pochodzenia zwierzęcego, np. drób, ryby, jajka, mięso czerwone,
- pochodzenia roślinnego, np. nasiona roślin strączkowych (u dzieci z alergią na białka mleka krowiego może współwystępować alergia na soję, dlatego grupę produktów zawierającą białka soi należy stosować z ostrożnością), orzechy (wyjątek stanowią dzieci z współistniejącą alergią na orzechy) i nasiona, produkty zbożowe i bezmleczne kaszki dla niemowląt.
Białko roślinne jest niepełnowartościowe, tzn. nie zawiera wszystkich aminokwasów („cegiełek” budujących białka), dlatego ważne jest, by zachowywać różnorodność w spożywaniu roślinnych źródeł białka. Jednym ze sposobów jest uwzględnianie w diecie zarówno produktów zbożowych, jak i nasion roślin strączkowych – nie muszą być one zawarte w jednym posiłku.
Przykładowe porcje produktów będących źródłem białka znajdują się w artykule: Jakie jest dzienne zapotrzebowanie na białko?
Dieta bezmleczna a wapń
Zapotrzebowanie na wapń dziecka w wieku 1-3 lat wynosi 700 mg/dobę, w wieku 4-9 lat – 1000 mg/dobę, a u starszych dzieci i młodzieży (10-18 lat) – 1300 mg/dobę. By pokryć dobowe zapotrzebowanie na ten składnik, dziecko bez alergii na białka mleka krowiego w wieku 4-18 lat powinno spożywać ok. 3-4 szklanek mleka dziennie (które można zastąpić jogurtem naturalnym, kefirem lub maślanką). U dzieci stosujących dietę bezmleczną zachodzi konieczność wprowadzenia właściwych zamienników mleka i produktów mlecznych w odpowiedniej ilości.
Warto zwrócić uwagę na produkty wzbogacane w wapń, które cechują się jego stosunkowo wysoką zawartością. Są to np. napoje roślinne (1 szklanka to około 240 mg wapnia) i płatki zbożowe ( mogą zawierać ok. 140 mg wapnia/100 g).
W tabeli 1. przedstawiono przykładowe porcje produktów dozwolonych u dzieci stosujących dietę bezmleczną i zawartość wapnia w każdej porcji. Może ona wspomóc dobór produktów w dobowym jadłospisie dziecka, by ułatwić zrealizowanie jego dziennego zapotrzebowania na ten składnik.
W tabeli 2. zamieszczono przykładowe zestawy produktów, które pozwalają na zrealizowanie dziennego zapotrzebowania na wapń w różnych grupach wiekowych dzieci.
Tabela 1. Zawartość wapnia w zwyczajowej porcji wybranych produktów.
| Przykładowa porcja produktu | Zawartość wapnia w porcji produktu |
| 1 jajko (ok. 55 g) | 25,9 mg |
| 1 żółtko jaja kurzego (ok. 20 g) | 29,4 mg |
| Garść migdałów (ok. 30 g) | 71,7 mg |
| Garść nasion słonecznika (ok. 30 g) | 39,3 mg |
| Szklanka napoju migdałowego (ok. 200 ml) (wzbogacanego w wapń) | 240 mg |
| Ok. 30 g płatków śniadaniowych (wzbogacanych w wapń) | 143-149 mg (różni się w zależności od produktu)* |
| Puszka sardynek (ok. 80 g) | 264 mg |
| Pół szklanki tofu (ok. 100 g) | 175 mg |
| ½ szklanki białej nieugotowanej fasoli (85 g) | 139 mg |
| 5 fig (ok. 70 g) | 140,7 mg |
| 100 g szpinaku (mrożonego) | 75 mg |
| 100 g surowej kapusty białej | 56,3 mg |
| 100 g ugotowanych brokułów | 30 mg |
*na podstawie wartości deklarowanych przez producentów płatków dostępnych na rynku polskim
Tabela 2. Jak zrealizować zapotrzebowanie na wapń u dzieci i młodzieży?
| Wiek, zapotrzebowanie na wapń | Przykładowy zestaw produktów realizujących zapotrzebowanie na wapń w danej grupie wiekowej |
| 1-3 lata, 700 mg wapnia/dobę | Propozycja 1 – ok. 762 mg wapnia
Propozycja 2 – ok. 721 mg wapnia
|
| 4-9 lat, 1000 mg/dobę | ok. 1038 mg wapnia
|
| 10-18 lat, 1300 mg/dobę | ok. 1347,4 mg
|
Dieta bezmleczna a witamina D
U niemowląt obowiązkowo suplementuje się witaminę D (Tabela 3). U zdrowych dzieci i młodzieży przeważającą ilość witaminy D zużywanej przez organizm dostarcza synteza skórna. Od maja do września, aby zrealizować zapotrzebowanie na witaminę D zaleca się przebywanie na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami przez co najmniej 15 minut pomiędzy godzinami 10.00 a 15.00 (bez kremu z filtrem). W przypadku niedostatecznej ekspozycji na słońce, wskazana jest suplementacja witaminy D przez cały rok.
Tabela 3. Rekomendowane dawki suplementacji witaminy D u dzieci i młodzieży.
| Wiek | Dawka |
| 0-6 miesięcy | 400 IU/dobę niezależnie od sposobu karmienia |
| 6-12 miesięcy | 400-600 IU/dobę zależnie od dobowej jej ilości przyjętej z pokarmem |
| 1-10 lat | 600-1000 IU/dobę* |
| 11-18 lat | 800-2000 IU/dobę* |
IU – jednostka międzynarodowa
*w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie (pokarmowe źródła witaminy D obejmują przede wszystkim tłuste ryby, olej rybi np. tran, wzbogacane w witaminę D napoje roślinne, żółtko jaja kurzego)
Czytanie etykiet
Każdy alergik i opiekun alergika muszą ze zrozumieniem czytać etykiety. W Polsce dużym ułatwieniem jest obligatoryjne zamieszczanie informacji o zawartych w produkcie alergenach – w wykazie składników są one wyróżnione (zwykle pogrubione lub podkreślone).
Więcej o obowiązkowych informacjach na etykiecie odnośnie alergenów pokarmowych znajduje się w artykule: Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej | Alergeny pokarmowe w etykietowaniu żywności (pzh.gov.pl)
Żywienie w przedszkolu i szkole
Przedszkole jest zobowiązane udostępniać rodzicom informacje o alergenach zawartych w produktach spożywczych i potrawach, dlatego dobrze jest z tą informacją się zapoznać. Placówka może pozwolić na wybór diety eliminacyjnej, dlatego warto też upewnić się czy jest taka możliwość.
W przypadku dzieci starszych ważne jest, żeby były one świadome, na jakie alergeny są uczulone i w jakich grupach produktów spożywczych się one znajdują. Powinny być nauczone samodzielnego czytania etykiet i rozpoznawania produktów „bezpiecznych”. W zależności od sytuacji, dobrze, aby dziecko miało przy sobie „bezpieczną przekąskę”, np. w trakcie wycieczki, pobytu w szkole lub odwiedzin u kolegi.
Podsumowanie
Dieta dziecka z alergią na białka mleka krowiego jest związana z eliminacją produktów będących bogatymi źródłami przede wszystkim białka, wapnia i witaminy D. Dieta bezmleczna powinna być różnorodna i zawierać zamienniki pokarmowe, które zastępują mleko i produkty mleczne w dostarczaniu kluczowych składników pokarmowych. Źródłami białka może być wiele produktów pochodzenia zarówno zwierzęcego (np. mięso), jak i roślinnego (np. nasiona roślin strączkowych). Witaminy D w głównej mierze dostarcza dziecku w okresie letnim synteza skórna, a w pozostałych miesiącach profilaktyczna suplementacja. Kluczowym składnikiem, którego zapotrzebowanie należy realizować z umiejętnym zastosowaniem zamienników pokarmowych, jest wapń.
Piśmiennictwo:
- Szajewska H., Socha P., Horvath A. i wsp.: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Stand. Med. Pediatr. 2021; 18: 7-24.
- Jarosz M.: Piramida Zdrowego Żywienia i Stylu Życia dzieci i młodzieży [online]. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2021. [dostęp: 20.04.2022] Dostępny w: https://npzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/piramida-zdrowego-zywienia-i-stylu-zycia-dzieci-i-mlodziezy-2/
- Rusińska, A., Płudowski P., Walczak M. i wsp.: Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r. Post. Neonatol. 2018; 24(1): 1-24.
- Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J. (red.): Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Warszawa: NIZP PZH – PIB; 2020.
- Durban, R., Groetch M., Meyer R. i wsp.: Dietary Management of Food Allergy. Immunol. Allergy Clin. North Am. 2021; 41(2): 233-270.
- Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy, Dieta 6 [oprogramowanie], D. v. 5, Data wydania 2021.
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006.[online][dostęp: 20.04.2022]. Dostępny w: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32011R1169&from=PL
- Wolnicka K., Taraszewska A., Jaczewska-Schuetz K., Korólczyk-Kowalczyk M.: Żywienie w przedszkolu w praktyce [online]. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej NIZP PZH – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2021. [dostęp: 01.05.2022] Dostępny w: https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2022/02/E-book-Zywienie-w-przedszkolach-w-praktyce.pdf
- Stróżyk A., Horvath A.: Dieta eliminacyjna u dzieci z alergią na białka mleka krowiego. Stand. Med. Pediatr. 2022; 19: 363-374.
0 komentarzy