Ważne jest zatem, aby w procesie edukacji tworzyć dzieciom takie środowisko, które będzie sprzyjało kształtowaniu nawyków prozdrowotnych, w tym żywieniowych, w sposób prawidłowy, ułatwiający dziecku dokonywanie korzystnych dla zdrowia wyborów.
Żywienie dzieci, jako element zdrowego stylu życia, powinno zapewnić prawidłowy rozwój, zapobiegać chorobom wieku dziecięcego, a także zmniejszać ryzyko rozwoju chorób dietozależnych w późniejszych okresach życia. Badania naukowe w ostatnich latach wykazały, jak równie ważne w prawidłowym rozwoju dzieci i młodzieży oraz zapobieganiu otyłości i innym chorobom (rozwijającym się także w życiu dorosłym) są aktywność fizyczna, prawidłowy sen oraz przestrzeganie zasad korzystania z komputera, telefonów komórkowych i innych urządzeń elektronicznych, higiena (w tym jamy ustnej) czy profilaktyka. Dlatego warto zwrócić uwagę, że aby być zdrowym, prawidłowe żywienie musi być łączone z pozostałymi elementami stylu życia.
Obecnie dużym problemem związanym ze zdrowiem dzieci i młodzieży jest „epidemia” nadwagi i otyłości. Zgodnie z wynikami badań około 10% dzieci w wieku 1-3 lat ma nadwagę/otyłość, a 18,4% jest zagrożone nadmierną masą ciała. Problem nadwagi i otyłości dotyczy też niemal co trzeciego 8-latka. U starszych dzieci i młodzieży nie jest lepiej. Wśród uczniów w wieku 10-16 lat problem nadmiernej masy ciała dotyczył co piątego dziecka, przy czym częściej występował u chłopców niż u dziewcząt. Uwagę zwraca duża dynamika wzrostu odsetka częstości występowania otyłości wśród dzieci i młodzieży w Polsce. Z badań wynika, że w Warszawie na przestrzeni 30 lat częstość występowania otyłości wśród chłopców w wieku 11-15 lat zwiększyła się 3-krotnie, natomiast u dziewczynek w tym samym wieku aż 10-krotnie.
Błędy, które pojawiają się w sposobie odżywiania młodych Polaków to między innymi: zbyt małe spożycie warzyw i owoców, nadmierne spożycie słodkich napojów, niejedzenie śniadań oraz drugich śniadań w szkole, zastępowanie posiłków pełnowartościowych produktami o niskiej wartości odżywczej, takimi jak słodycze, słodkie napoje, słone przekąski.
Szkoły są zobligowane do prowadzenia edukacji zdrowotnej na podstawie zapisów rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U.poz.356). Regulacja ta wskazuje istotne znaczenia edukacji zdrowotnej, w tym żywieniowej, dla całościowego nauczania i wychowania ucznia, ale także zaleca placówkom edukacyjnym prowadzenie systematycznych działań w celu utrzymywania i wzmacniania zdrowia uczniów. W preambule rozporządzenia czytamy: ”Ważną rolę w kształceniu i wychowaniu uczniów w szkole podstawowej odgrywa edukacja zdrowotna. Zadaniem szkoły jest kształtowanie postaw prozdrowotnych uczniów, w tym wdrażanie ich do zachowań higienicznych, bezpiecznych dla zdrowia własnego i innych osób, a ponadto ugruntowanie wiedzy z zakresu prawidłowego odżywania się, korzyści płynących z aktywności fizycznej, a także profilaktyki.’’ Edukacja związana ze zdrowym stylem powinna być realizowana w placówkach oświatowych poprzez realizację spójnych działań włączających całe środowisko a więc uczniów, nauczycieli oraz rodziców.
Materiał „ZDROWE DZIECIAKI TO MY!” jest odpowiedzią na problemy zdrowotne dzieci i młodzieży które wynikają z długotrwałego okresu nauki zdalnej oraz potrzeby nauczania wczesnoszkolnego w tym zakresie. Opracowany materiał jest narzędziem dla nauczycieli i rodziców, które ma pomóc w wyzwaniu jakim jest edukacja prozdrowotna w szkole.
Opracowanie „ZDROWE DZIECIAKI TO MY!” pozwoli skorzystać nauczycielom w całej Polsce z profesjonalnych, bezpłatnych materiałów edukacyjnych dotyczących zdrowego stylu życia, w tym zdrowego żywienia. Celem opracowania materiałów jest pokazanie, jak w prosty i atrakcyjny sposób przeprowadzać z dziećmi lekcje edukacji żywieniowej z elementami zdrowego stylu życia.
Tematy materiałów edukacyjnych dotyczą zdrowych nawyków żywieniowych, wpływu ruchu na zdrowie, zdrowego snu, higieny, bezpiecznych zachowań czy szczepień. Bogato ilustrowany materiał edukacyjny „ZDROWE DZIECIAKI TO MY!” wraz z zadaniami do samodzielnego rozwiązywania jest skierowany do uczniów klas I-III. Ma on atrakcyjną dla dzieci szatę graficzną i zawiera m.in. zadania dla dzieci w tym wykreślanki, rysowanki, rebusy. Z kolei dla nauczycieli zostały przygotowane gotowe scenariusze lekcji. Bohaterami książki są Julka i Tymek, którzy towarzyszą dzieciom przez wszystkie rozdziały książki. Uczniowie dowiedzą się od nich co to znaczy zdrowo żyć, a także, że zdrowie jest naszą wspólną wartością, o którą należy dbać.
Książka może zostać wykorzystana w czasie lekcji, ale też do samodzielnego czytania w domu. Mamy nadzieję, że ta publikacja i scenariusze lekcji opowiadające jak zdrowo żyć zaciekawią uczniów na tyle, że staną się oni wśród swoich rówieśników, podobnie jak jej bohaterowie Tymek i Julka, MŁODYMI PROMOTORAMI ZDROWIA.
Materiały zostały przygotowane przez Ministerstwo Zdrowia we współpracy z ekspertami Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – PIB oraz Ministerstwem Edukacji i Nauki i metodykami z Ośrodka Rozwoju Edukacji. Patronat nad projektem objął Minister Edukacji i Nauki. Materiały zostały przygotowane w formie online i są dostępne na stronie ncez.pzh.gov.pl
Piśmiennictwo:
1. Wolnicka K., Charzewska J., Taraszewska A. i wsp.: Intervention for improvement the diet and physical activity of children and adolescents in Poland. Rocz. Panstw. Zakl. Hig. 2020, 71(4): 383-391
2. Weker H., Barańska M., Riahi A., Socha P.: Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5 do 36 miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok. PITNUTS 2016., IMiDz, Warszawa, 2017
3. Dzielska A., Jodkowska M., Mazur J. i wsp.: Nadwaga i otyłość u polskich 8-latków w świetle uwarunkowań biologicznych, behawioralnych i społecznych. Raport
z międzynarodowych badań WHO European Childhood Obesity Surveillance Initiative (COSI). Warszawa, 2017. https://imid.med.pl/files/imid/Do%20pobrania/Raport%20COSI_kwiecie%C5%84.pdf
4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. 2017 poz.356).
5. Jarosz M., Charzewska J., Wolnicka W. i wsp.: Stan odżywienia dzieci i młodzieży szkolnej w Polsce – badania w ramach projektu KIK/34 „Zachowaj Równowagę” realizowanego w Szwajcarsko-Polskim Programie Współpracy. Żyw Człow Metabol.; 2016. 43(4): 231-238.
