Hipoglikemia reaktywna – jaka dieta?
Według Polskiego Towarzystwa Diabetologii i U.S. National Institutes of Health (NIH) hipoglikemia to reakcja polegająca na obniżeniu poziomu cukru we krwi poniżej 70 mg/dl, niezależnie od występowania objawów. U części osób, zwłaszcza z zaburzeniami gospodarki glukozy, objawy mogą pojawić się dopiero przy znacznie niższych wartościach cukru.
Epizody hipoglikemii najczęściej występują u osób chorych na cukrzycę typu I, ze źle dobranymi dawkami leków, u osób nadużywających alkoholu oraz przy wzmożonej aktywności fizycznej.
U pacjentów zdrowych można spotkać się z tzw. hipoglikemią reaktywną, czyli reakcją polegającą na spadku poziomu cukru we krwi występującym najczęściej około 2-5 h po posiłku bez konkretnej przyczyny. Nie jest do końca wyjaśnione, czemu tak się dzieje. Sądzi się, że głównym powodem występowania zaburzenia jest zbyt duży wyrzut insuliny po posiłku bogatym w węglowodany proste, który może sugerować obecność hiperinsulinemii, zwiększoną wrażliwość tkanek na insulinę lub nieprawidłowe działanie hormonów przeciwstawnych np. glukagonu.
Z problemami związanymi z utrzymaniem glukozy na prawidłowym poziomie borykają się też osoby po operacjach bariatrycznych. Zaburzenia gospodarki węglowodanowej u tych pacjentów, związane są z szybszym przechodzeniem pokarmu z żołądka do jelit, co często definiuje się jako późny zespół poposiłkowy (dumping syndrome).
Należy pamiętać, że hipoglikemia reaktywna nie występuje na czczo, w nocy czy po aktywności fizycznej.
Jakie są objawy hipoglikemii?
Hipoglikemia manifestuje się na wiele różnych sposobów. Wśród najczęstszych objawów możemy wymienić wzmożone uczucie głodu, osłabienie, senność, problemy z koncentracją, lęk, drżenie lub drętwienie kończyn, zimne poty, rozszerzenie źrenic, zaburzenia widzenia i tachykardię.
Hipoglikemia może w znaczący sposób wpływać na stan zdrowia i jakość życia pacjenta. Do jej skutków należą zaburzenia funkcji poznawczych, koordynacji ruchowej, powstawanie stanu zapalnego i rozwoju niektórych chorób sercowo-naczyniowych. Długofalowo, u chorego może nastąpić zwiększenie masy ciała przez częstsze spożywanie zbyt obfitych posiłków i związane z tym nadmierne wydzielanie insuliny.
Diagnostyka
W Polsce nie ma określonych standardów diagnostyki hipoglikemii reaktywnej. Najpopularniejszą metodą jest tzw. test obciążenia glukozą (OGTT). Badanie polega na podaniu roztworu 75 g czystej glukozy i zbadaniu poziomu cukru na czczo, po 1 h i 2 h od spożycia płynu. W sytuacji podejrzenia hipoglikemii reaktywnej warto taką diagnostykę pogłębić i dokonać pomiaru jeszcze po 3 h i po 4 h. Przy okazji wykonywania testu obciążenia glukozą powinno się również wykonać oznaczenie stężenia insuliny, gdyż w przypadku hipoglikemii reaktywnej charakterystyczny jest nadmierny wzrost jej poziomu, który pojawia się z pewnym opóźnieniem w stosunku do najwyższego poziomu glukozy.
Za granicą, równie często spotykaną metodą jest Test Mieszanego Posiłku (mixed meal tolerance test – MMTT). Badanie polega na podaniu specjalnego płynu zawierającego białko, tłuszcz i węglowodany. Napój podnosi poziom glukozy we krwi, powodując, że organizm wytwarza więcej insuliny. Następnie poziom cukru we krwi jest sprawdzany kilka razy w ciągu następnych pięciu godzin. OGTT i MMTT wykonuje się po całonocnym poście. Badań nie powinno się wykonywać po forsownym wysiłku fizycznym, po spożyciu alkoholu, kofeiny i paleniu tytoniu, gdyż te czynniki mogą wpływać na zaburzenie otrzymanych wyników.
Dieta w hipoglikemii
Do tej pory nie opracowano żadnych wytycznych i rekomendacji dotyczących diety w hipoglikemii reaktywnej. Zakłada się, że najbardziej optymalnym sposobem żywienia jest stosowanie diety o niskim indeksie glikemicznym (IG). Dieta powinna opierać się na węglowodanach złożonych o indeksie niższym lub równym 55, głównie na produktach zbożowych pełnoziarnistych, ciemnych makaronach, brązowym lub dzikim ryżu, gruboziarnistych kaszach. W diecie powinna również występować odpowiednia ilość świeżych warzywach, które są cennym źródłem błonnika pokarmowego, spowalniającego uwalnianie cukru do krwi.
Indeks glikemiczny to wartość zmienna na którą wpływa wiele czynników tj.:
- stopień rozdrobnienia produktu,
- stopień przetworzenia,
- rodzaj obecnych węglowodanów,
- stopień dojrzałości owoców i warzyw,
- zawartość błonnika pokarmowego,
- obecność białka i tłuszczu w produkcie/posiłku.
Przy ustalaniu diety dla osób z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej, oprócz indeksu glikemicznego, ważnym parametrem jest ładunek glikemiczny posiłków. Z definicji to iloczyn IG oraz zawartości węglowodanów przyswajalnych w porcji (g) na 100 g produktu. W praktyce oznacza to, że produkty o wysokim indeksie glikemicznym niekoniecznie muszą powodować duży wyrzut insuliny po zjedzeniu posiłku.
|
W zależności od wielkości ładunku glikemicznego produkty dzielimy na 3 grupy: 1. mały ładunek glikemiczny (≤10) 2. średni ładunek glikemiczny (11-19) 3. duży ładunek glikemiczny (≥20) Przykładowo, gotowana marchew zawiera 10,5 g węglowodanów przyswajalnych w 150 g produktu, a jej indeks glikemiczny wynosi 80. Podstawiając do wzoru: (80*10,5 g/100) ładunek glikemiczny marchewki jest równy 8,4 więc czy należy się jej bać? Oczywiście, że nie! |
Oprócz zaleceń związanych z niskim poziomem indeksu i ładunku glikemicznego należy regularnie spożywać posiłki w równych odstępach czasu co zapobiega wahaniom poziomu glukozy we krwi i zmniejsza ryzyko występowania hipoglikemii. Warto wyeliminować spożywanie słodyczy, słodkich napojów, pieczywa cukierniczego, dosładzanych produktów mlecznych oraz alkoholu – zwłaszcza na czczo. Wykazano, że napoje alkoholowe przy zjedzeniu niewielkich ilości pożywienia powodują zaburzenia procesu glukoneogenezy, przez co spadek cukru we krwi może być znaczący.
Codzienne posiłki powinny być bogate w pełnowartościowe białko w postaci chudego mięsa (indyk, kurczak), ryb, jaj, chudego nabiału, nasion roślin strączkowych oraz w tłuszcze bogate w kwasy omega-3, które znajdują się w olejach roślinnych, orzechach, nasionach, pestkach czy awokado.
Najważniejsze zasady diety w hipoglikemii:
1. Dieta powinna opierać się na węglowodanach złożonych o indeksie niższym lub równym 55, głównie na produktach zbożowych pełnoziarnistych, ciemnych makaronach, brązowym lub dzikim ryżu, gruboziarnistych kaszach.
2. Należy regularnie spożywać posiłki w równych odstępach czasu co zapobiegnie wahaniom poziomu glukozy we krwi.
3. Dieta powinna być bogata w świeże warzywa, które są cennym źródłem błonnika pokarmowego.
4. Warto wyeliminować spożywanie słodyczy, słodkich napojów, pieczywa cukierniczego, dosładzanych produktów mlecznych oraz alkoholu – zwłaszcza na czczo.
5. Posiłki powinny być bogate w pełnowartościowe białko w postaci chudego mięsa (indyk, kurczak), ryb, jaj, chudego nabiału, nasion roślin strączkowych.
6. W posiłkach powinny być obecne tłuszcze bogate w kwasy omega-3, które znajdują się w olejach roślinnych, orzechach, nasionach, pestkach czy awokado.
7. Wskazanymi technikami kulinarnymi są: gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez obsmażania, pieczenie w folii lub rękawie termicznym.
Podsumowanie
Hipoglikemia reaktywna nie została jeszcze dokładnie poznana, nadal jest niewiele badań mówiących o tym schorzeniu. Częstość występowania hipoglikemii jest trudna do ustalenia, gdyż nie ma formalnych kryteriów jej diagnostyki. W ostatnich czasach problem występowania hipoglikemii narasta, dlatego też wymaga to prowadzenia dalszych badań i edukacji żywieniowej społeczeństwa.
Czytaj więcej:
miedź czy mangan.
