Archiwa biegunka - Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej

Biegunka – zalecenia dietetyczne

Autor Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej | 27.08.2019 | Choroba a dieta, Choroby układu pokarmowego

U osób dorosłych biegunkę definiuje się jako oddanie minimum jednego płynnego stolca na dobę. Jeśli objaw trwa mniej niż 14 dni określa się ją jako biegunka ostra, zaś powyżej 14 dni – biegunka przewlekła. Przyczynami biegunki mogą być m.in. zakażenia wirusowe i bakteryjne, niedobory niektórych enzymów (np. laktazy), alergie pokarmowe, stosowanie niektórych leków (np. antybiotyków), nadużywanie leków przeczyszczających, zaburzenia czynności jelit (np. zespół jelita nadwrażliwego) czy choroby organiczne jamy brzusznej (np. stany zapalne jelit).

Główne zalecenia dietetyczne

1. Spożywaj od 4 do 5 niewielkich objętościowo posiłków dziennie, o stałych porach.
2. Spożywaj posiłki w spokojnej atmosferze i bez pośpiechu – dokładnie przeżuwaj pokarmy.
3. Spożywaj posiłki o umiarkowanej temperaturze, aby nie podrażniać przewodu pokarmowego. Unikaj spożywania potraw
gorących i zimnych.
4. Wyklucz z diety produkty długo zalegające w żołądku, wzmagające wydzielanie soku żołądkowego, powodujące wzdęcia
oraz bogate w błonnik pokarmowy, np. tłuste produkty, potrawy smażone na tłuszczu, suche nasiona roślin strączkowych,
alkohol, ostre przyprawy.
5. Ogranicz spożycie produktów zawierających dużą ilość błonnika pokarmowego. Stosuj pszenne pieczywo, biały ryż, jasny
makaron. Ogranicz także spożycie owoców, orzechów i warzyw bogatych w błonnik pokarmowy (patrz Produkty dozwolone i
przeciwwskazane w biegunce).
6. Stosuj techniki kulinarne, dzięki którym błonnik pokarmowy będzie lepiej tolerowany:
• usuwaj skórki i pestki z warzyw i owoców,
• oddzielaj i usuwaj twarde i zwłókniałe części roślin (np. z fasolki, szparagów czy kalarepy),
• wydłużaj czas gotowania,
• rozdrabniaj, np. przez miksowanie, przecieranie przez sito.
7. Ogranicz spożycie substancji słodzących tj. sorbitol, ksylitol, mannitol, które są powszechnie dodawane do napojów,
słodyczy i gum do żucia oraz fruktozy zawartej m.in. w miodzie i owocach, ponieważ mogą nasilać objawy biegunki.
8. Wypijaj co najmniej 2 litry płynów dziennie, najlepiej w postaci niegazowanej wody.
9. Wyeliminuj produkty smażone – zastąp je produktami gotowanymi, gotowanymi na parze, duszonymi lub pieczonymi w folii.

Chcesz wiedzieć więcej? Pobierz bezpłatny poradnik dietetyczny przygotowany przez ekspertów Centrum Dietetycznego Online Znajdziesz w nim zalecenia żywieniowe, listę produktów zalecanych i przeciwskazanych w diecie oraz przykładowy jadłospis zalecany w trakcie biegunki.

Pobierz bezpłatny poradnik: Biegunka – zalecenia dietetyczne

Postępowanie w ostrej biegunce u małych dzieci

Autor mgr Ewa Ehmke vel Emczyńska-Seliga | 19.11.2018 | Dzieci 0-3, Dzieci i młodzież

W największej liczbie przypadków biegunkę można leczyć w domu, jednak w niektórych okolicznościach wymaga pobytu w szpitalu. Należy zgłosić się do lekarza w przypadku każdej z wymienionych sytuacji współtowarzyszącej biegunce: dziecko ma mniej niż 2 miesiące, cierpi na chorobę przewlekłą (np. cukrzycę), ma przedłużające się wymioty, dużą objętość biegunkowych stolców i w opinii członka rodziny może być odwodnione. W przypadku oceny odwodnienia można kierować się utratą masy ciała, jeśli wynosi powyżej 10% oznacza stan ciężki, który wymaga hospitalizacji. Lekarz po zebraniu wywiadu i ocenie dodatkowych parametrów, m.in. stanu ogólnego, wyglądu oczu i śluzówek, sposobu oddechu, elastyczności skóry czy tzw. powrotu włośniczkowego, może stwierdzić o konieczności hospitalizacji.

Każda biegunka może doprowadzić do odwodnienia. Im mniejsze dziecko, tym szybciej może nastąpić. Dlatego podstawowym krokiem w postępowaniu będzie podaż doustnego płynu nawadniającego (DPN). Jest tak samo skuteczne, jak nawadnianie dożylne. DPN powinien mieć w składzie sód (sól), nie musi zawierać glukozy czy innych składników (np. aminokwasów lub składników mineralnych). Jeśli dziecko ma powyżej 2 lat i łagodnie nasiloną biegunkę można podawać rozcieńczony sok jabłkowy, a później inne ulubione napoje. Dobowa podaż płynów zależy od masy ciała dziecka i wynosi:

przy masie 1-10 kg – 100 ml na każdy kilogram masy ciała,
przy masie 10-20 kg – 1000 ml + 50 ml na każdy kilogram powyżej 10 kg,
przy masie > 20 kg – 1500 ml + 20 ml na każdy kilogram powyżej 20 kg.

Po każdym biegunkowym stolcu (lub wymiotach) należy podać dodatkowo 5-10 ml DPN na każdy kilogram masy ciała dziecka. Najlepiej, żeby płyny podawać w małej objętości, mogą być podawane przez słomkę albo strzykawką.

Jeśli uda się zapewnić odpowiednie nawodnienie, można pomyśleć o właściwym żywieniu. Nie zaleca się stosowania specjalnych diet w czasie ostrej biegunki (np. łatwostrawnej, bez laktozy, zatwardzającej). Na pewno warto ograniczyć podaż napojów o dużej zawartości cukru (np. soków), ponieważ mogą wzmagać biegunkę. Karmienie piersią powinno być utrzymane, a żywienie dostosowane do wieku dziecka. Trzeba wziąć pod uwagę fakt, że w czasie biegunki, a tym bardziej biegunki przebiegającej z gorączką i wymiotami, apetyt może być zmniejszony i nie powinno się karmić dziecka na siłę. Można podawać produkty dobrze w danym momencie tolerowane i chętnie zjadane.

Podaż niektórych preparatów farmaceutycznych może wspomóc leczenie biegunki. Skutecznie działają niektóre szczepy probiotyków, wskazuje się przede wszystkim dwa: bakterie Lactobacillus rhamnosus GG (LGG) i drożdże Saccharomyces boulardii. Bardzo ważna jest ich odpowiednia ilość w preparacie – zbyt niska po prostu nie zadziała (w przypadku LGG powyżej 10¹⁰ na dobę, a w przypadku drożdży 250-750 mg na dobę). Najlepiej stosować je 5-7 dni. Można rozważyć również stosowanie smektynu dwuoktanościennego. Nie zaleca się podawania na własną rękę węgla aktywowanego czy innych leków przeciwbiegunkowych, które w przypadku choroby przebiegającej z biegunką mogą utrudnić jej rozpoznanie.

Literatura

Alfredo Guarino A., Ashkenazi S., Gendrel D. et al.: European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition/European Society for Pediatric Infectious Diseases Evidence-Based Guidelines for the Management of Acute Gastroenteritis in Children in Europe: Update 2014. JPGN; 2014. 59: 132-152.
Freedman S.B., Willan A.R., Boutis K. et al.: Effect of dilute apple juice and preferred fluids vs electrolyte maintenance solution on treatment failure among children with mild gastroenteritis: a randomized clinical trial. JAMA; 2016 May 10;315(18):1966-74.
Szajewska H., Wanke M., Patro B.: Meta-analysis: the effects of Lactobacillus rhamnosus GG supplementation for the prevention of healthcare-associated diarrhea in children. Aliment Pharmacol Ther.; 2011. Nov. 34(9):1079-87.
Feizizadeh S., Salehi-Abargouei A., Akbari V.: Efficacy and safety of Saccharomyces boulardii for acute diarrhea. Pediatrics; 2014. Jul.134(1):e176-91.
Das R.R., Sankar J., Naik S.S.: Efficacy and safety of diosmectite in acute childhood diarrhea: a. 2015. Jul.100(7):704-12.

Dieta w przebiegu grypy żołądkowo-jelitowej

Autor mgr Diana Wolańska-Buzalska | 28.03.2018 | Choroba a dieta, Choroby układu pokarmowego

Jak uniknąć odwodnienia? Podstawa to płyny

Prawidłowe nawodnienie organizmu podczas ostrej infekcji żołądkowo-jelitowej to podstawowy element postępowania żywieniowego. Grupą szczególnie narażoną na zburzenia wodno-elektrolitowe są niemowlęta, małe dzieci oraz osoby starsze.

Podawane płyny powinny być chłodne, spożywane małymi łykami w postaci:

wody niegazowanej,
słabych naparów herbat, łącznie z herbatą z dodatkiem soli (uzupełniajmy utracony w tracie wymiotów i/lub biegunek sód w organizmie),
doustnych płynów nawadniających dostępnych w aptekach,
samodzielnie przygotowanego płynu do nawadniania składającego się z 200 ml przegotowanej wody, 0,9 g soli oraz 4,0 g cukru.
marchwianki / lekkiej zupy.

Według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i Funduszu Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci (UNICEF) do nawadniania powinny być stosowane doustne płyny o obniżonej osmolarności. Przyjmowanie ich pozwala nie tylko uzupełniać niedobór płynów, ale wpływa również na zmniejszenie objętości wydalanych płynów w stolcu.

Po każdorazowym epizodzie wymiotów lub biegunki, należy zwiększyć ilość przyjmowanych płynów. Płyny powinny być podawane przynajmniej kwadrans po wymiotach, co poprawia ich tolerancję. Sposób podawania płynów nie ma znaczenia w przypadku występowanie jedynie biegunki.

Nie – dla słodkich soków

W okresie intensywnych wymiotów i/lub biegunek nie poleca się soków owocowych, słodzonych napojów gazowanych lub niegazowanych, które ze względu na dodatek cukru mogą nasilać objawy choroby.

Czas trwania intensywnego nawadniania zależy od ustąpienia objawów odwodnienia, zazwyczaj około 4-5 godzin. Bezwzględnym wskazaniem do hospitalizacji i nawadniania drogą pozajelitową jest odwodnienie powyżej 10%, objawy wstrząsu, zaburzenia świadomości lub brak poprawy mimo intensywnego nawadniania doustnego.

Lekka dieta w czasie choroby

Kolejnym aspektem leczenia jest dieta, która w przebiegu grypy żołądkowo-jelitowej powinna charakteryzować się lekkostrawnością. Podczas intensywnych epizodów wymiotów i/lub biegunek zaleca się powstrzymanie od jedzenia, zwykle na czas intensywnego nawadniania (ok. 4 godziny).

W późniejszym etapie zaleca się możliwie jak najwcześniej powrócić do żywienia doustnego. Z diety należy wykluczyć produkty tłuste, ciężkostrawne oraz o dużej zawartości błonnika, które podrażniałyby układ pokarmowy. Do produktów działających w sposób osłonowy i hamujących perystaltykę jelit (co ogranicza występowanie biegunek) zalicza się:

jogurty,
delikatne musy,
kompot jabłkowy,
kisiel z czarnych jagód,
ryż na wodzie,
chudy rosół.

Rozszerzanie diety

Dietę stopniowo należy rozszerzać poprzez wprowadzanie jasnego, czerstwego pieczywa, delikatnych warzyw w postaci puree, chudych mięs i ryb, aż do etapu powrotu do normalnego, codziennego żywienia. Posiłki powinny być małe objętościowo, ale jadane częściej, by zbyt nie obciążać układu pokarmowego. Należy w tym okresie ograniczyć spożycie owoców, orzechów i warzyw bogatych w błonnik pokarmowy, a także gruboziarnistych kasz, płatków zbożowych (owsianki) i pieczywa razowego, ostrych przypraw i alkoholu, produktów zawierających sorbitol i fruktozę. Ważne jest również, aby wyeliminować produkty smażone na rzecz gotowanych w wodzie i na parze, pieczonych w folii, duszonych bez tłuszczu.

Po ustąpieniu objawów żołądkowo-jelitowych należy wprowadzić normalną, prawidłową zbilansowaną dietę z wyłączeniem produktów ciężkostrawnych i tłustych na okres 3-5 dni.

Wspomagające leczenie

W leczeniu grypy żołądkowo-jelitowej zastosowanie znalazły probiotyki zawarte w fermentowanych napojach mlecznych (jogurty, kefiry, maślanki) oraz dostępne w postaci kapsułek w aptekach. Są one istotne do przywrócenia właściwej flory bakteryjnej układu pokarmowego uszkodzonej w trakcie choroby, ale również przyczyniają się do skrócenia czasu występowania biegunek. W badaniach wykazano, iż szczepy probiotyczne L. (Lactobacillus) reuteri, L. rhamnosusGG, L. casei oraz Saccharomyces boulardii przynoszą korzyści kliniczne w leczeniu biegunki w przebiegu rotawirusua i mogą przyczynić się do skrócenia czasu trwania biegunki o jeden dzień.

Czytaj więcej:

Przeziębienie – jak dietą wspomóc leczenie?

Literatura

1. Farthing M., Salam M.: World Gastroenterology Organisation Global Guidelines. Acute diarrhea in adults and children: a global perspective. World Gastroenterology Organisation, February 2012,

2. Garlicki A, Leśniak M.:Leczenie chorób biegunkowych o etiologii zakaźnej u dorosłych, Przegl Epidemiol, 2009; 63: 395-400,

3. Jarosz M. [red]: Praktyczny podręcznik dietetyki, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2010.

Biegunka – zalecenia i przeciwwskazania dietetyczne

Autor mgr inż. Iwona Sajór | 29.05.2017 | Choroba a dieta, Choroby układu pokarmowego

Dieta w biegunce przewlekłej

W przypadku biegunki przewlekłej (powyżej 2 płynnych wypróżnień na dobę) należy przede wszystkim ustalić jej przyczynę i postarać się ją wyeliminować. Niezależnie od przyczyny należy ograniczyć ilość produktów bogatych w błonnik pokarmowy (nasiona roślin strączkowych, pełnoziarniste pieczywo, grube kasze i płatki, razowe makarony, brązowy ryż, otręby, surowe warzywa i owoce).

W przypadku nietolerancji laktozy (cukru mlecznego) należy zrezygnować z mleka i – jeśli to konieczne – także z przetworów mlecznych, zastępując je bezlaktozowymi (dostępne są mleko, jogurty, sery, napoje roślinne). Eliminować należy też potrawy ciężkostrawne, smażone i grillowane, produkty wędzone, konserwowane i zawierające słodziki, ciasta, pączki, faworki, ciasto francuskie, ciasteczka, cukierki, czekoladę, tłuste mięso, wędliny i sery. Bardzo ważne jest zwiększenie ilości napojów podawanych w temperaturze około 25-35⁰C.

Dieta w biegunce ostrej

W ostrej biegunce, której towarzyszą liczne (nawet do kilkudziesięciu na dobę) wodniste wypróżnienia niekiedy z domieszką krwi, silne bóle brzucha, czasem gorączka, zalecenia żywieniowe są bardziej rygorystyczne.

Na początku wstrzymuje się podawanie pokarmów, a najważniejszym celem jest zapobieganie odwodnieniu i utracie elektrolitów (sód, potas). Należy jak najszybciej zastosować specjalny środek nawadniający (dostępne w aptece bez recepty) i zgłosić się na konsultację lekarską. W domowych warunkach do nawadniania mogą służyć także lekko posolona woda przegotowana lub mineralna niegazowana, słabe napary herbaty, buliony warzywne lub rozcieńczone zupy (bez dodatku tłuszczu).

Po nawodnieniu (zwykle po około 4-5 godzinach) można stopniowo podawać potrawy typu kleik ryżowy z dodatkiem marchwi, ryż biały rozgotowany, ziemniaki, krupniki z drobnymi kaszami, pieczone jabłko, namoczone pieczywo. W miarę poprawy można stopniowo dodawać kolejne produkty, np. ugotowane jajko, ugotowane i rozdrobnione chude mięso, gotowaną rybę. Tego rodzaju dietę należy kontynuować do ustąpienia wszystkich objawów ze strony przewodu pokarmowego.

Dowiedz się więcej: Dieta w ostrej biegunce – nawodnienie to priorytet

Produkty i potrawy zalecane i przeciwwskazane w przewlekłej biegunce

PRODUKTY ZALECANE	PRODUKTY PRZECIWWSKAZANE
Produkty zbożowe
pieczywo pszenne, pszenno-żytnie, tostowe jasne, chrupkie, grzanki (bez tłuszczu) kasze ugotowane do miękkości: manna, kukurydziana, „krakowska”, kuskus, jaglana, bulgur, jęczmienna perłowa ryż biały drobne makarony pszenne (nitki) płatki: ryżowe, kukurydziane, płatki zbożowe błyskawiczne bez cukru	pieczywo z ziarnami, razowe, otrębowe, graham grube kasze: pęczak, gryczana makarony grube i z mąki razowej ryż dziki, pełnoziarnisty, brązowy płatki śniadaniowe słodzone (z czekoladą, karmelem, miodem itp.), musli, grube płatki zbożowe (owsiane „górskie”)
Mleko i produkty mleczne
Jeśli są tolerowane: chude i półtłuste sery twarogowe, serki homogenizowane naturalne odtłuszczone mleczne napoje fermentowane: kefir, jogurt, zsiadłe mleko, maślanka	mleko świeże, tłuste (powyżej 2% tłuszczu w 100 g), tłuste sery twarogowe, twarożki do smarowania pieczywa, sery topione, dojrzewające („żółte”), pleśniowe
Warzywa, potrawy z warzyw, grzyby
ziemniaki, marchew, pomidory bez skóry i nasion, cukinia, dynia, bakłażan, kabaczek, pietruszka, seler, sałata, cykoria w mniejszych ilościach, jeśli są tolerowane: brokuły, kalafior, szpinak, młoda fasolka szparagowa, zielony groszek, seler naciowy, ogórek kwaszony	ziemniaki smażone, frytki, placki ziemniaczane, brukselka, kapusta (wszystkie odmiany), kalarepa buraki, papryka, ogórek świeży, rzodkiewka, szparagi cebula i por (można stosować jedynie niewielki dodatek do zup), szczypiorek, czosnek warzywa konserwowane octem, ze śmietaną, majonezem itp. bigos, „młoda kapusta” suche nasiona roślin strączkowych: groch, fasola, soja, soczewica, ciecierzyca pieczarki, grzyby marynowane, smażone z tłuszczem
Owoce
bez skórki: jabłka, banany, morele, mango, brzoskwinie, melon, arbuz przetarte: maliny, truskawki, porzeczki, jagody, poziomki, borówki, kiwi, cytryna, pomarańcze, mandarynki – sam miąższ	grejpfruty, winogrona, wiśnie, czereśnie, gruszki, śliwki, ananas owoce suszone i konserwowe
Mięso i wędliny
drób (kurczak, indyk) bez skóry, cielęcina, mięso z królika chuda wołowina (ligawa, polędwica, łopatka), schab środkowy lub szynka wieprzowa chude wędliny: szynka drobiowa, polędwica, chuda szynka wieprzowa zamiast wędlin przemysłowych lepiej piec w folii lub naczyniu żaroodpornym mięso typu: filet z indyka/kurczaka, schab środkowy, polędwica wołowa	tłuste mięso: wieprzowe, wołowe, kaczka, gęś tłuste wędliny: podsuszane, salami, kabanosy, kiełbasy cienkie, wędliny podrobowe: kaszanki, pasztetowe, parówki, mielonki, salcesony, pasztety przemysłowe konserwy mięsne
Jaja i potrawy z jaj
gotowane (na miękko, twardo) omlety, jajecznica bez tłuszczu lub na niewielkiej ilości oleju rzepakowego	z dodatkiem majonezu jajecznica na maśle, smalcu lub boczku
Ryby, przetwory rybne i potrawy z ryb
chude ryby: dorsz, mintaj, sola, flądra, płastuga, szczupak, okoń, sandacz tłuste ryby jeśli są tolerowane: halibut, pstrąg, morszczuk, karp, tuńczyk, łosoś	ryby wędzone konserwy rybne w zalewach solnych lub octowych panierowane i smażone w głębokim tłuszczu
Tłuszcze
oleje roślinne: rzepakowy, oliwa z oliwek, olej z wiesiołka, z kiełków pszenicy, lniany, sojowy, słonecznikowy, z pestek winogron śmietana 9-12% świeże masło, miękkie margaryny	smalec, boczek, słonina tłusta śmietana margaryny twarde
Zioła i przyprawy
koper, natka pietruszki, bazylia, cząber, kminek, kolendra, lubczyk, majeranek, melisa, mięta pieprzowa, szałwia, kardamon, cynamon, goździki, imbir, gałka muszkatołowa, ziele angielskie, anyż, wanilia, oregano, bazylia, kurkuma, pieprz ziołowy, estragon w ograniczonych ilościach: sól	pieprz naturalny, chili, curry, ostra papryka, keczup, sosy śmietanowe i majonezowe mieszanki przyprawowe, kostki rosołowe sosy i zupy instant („z torebki”)
Napoje
woda mineralna niegazowana, słabe napary herbat, soki z owoców i warzyw bez dodatku cukru – rozcieńczone wodą, kompoty bez cukru, kawa zbożowa	napoje gazowane, nektary, napoje owocowe i soki z dodatkiem cukru, syropy owocowe, napoje energetyczne, herbaty granulowane, kakao, cola, kawa alkohol (wszystkie rodzaje)
Inne
W ograniczonych ilościach: budynie na chudym mleku, kisiele, musy owocowe ciasto biszkoptowe, drożdżowe, bułka chałka dżemy i konfitury niskosłodzone miód naturalny	pączki, ciastka, ciasteczka cukierki, czekolada, batony ciasto francuskie, torty, kremy, bita śmietana, ptysie, serniki z tłustego sera słone i tłuste przekąski (chipsy, krakersy, paluszki) dżemy i konfitury o wysokiej zawartości cukru miód sztuczny orzechy, nasiona: słonecznika, dyni, sezamu słodziki (szczególnie sorbitol)
Przygotowanie potraw
gotowanie w wodzie lub na parze, duszenie bez obsmażania, pieczenie w piekarniku (w folii, naczyniu żaroodpornym)	smażenie, tradycyjne duszenie i grillowanie

Literatura

Dzieniszewski J.: Biegunka ostra i przewlekła. [w]: Jarosz (red.): Praktyczny Podręcznik Dietetyki. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2010, 232-245.
Gandy J. (ed.): Manual of Dietetic Practice, Willey Blackwell, Oxford, UK, 2014, 470-472.
Shiller L.R., Sellin J.H.: Diarrhea. [in]: Feldman M., Friedman L.S., Brandt L.J., (eds.): . 10th ed. Philadelphia, Elsevier Saunders, 2016, 16.

Dieta w ostrej biegunce – nawodnienie to priorytet

Autor lek. med. Anna Grodowska | 26.05.2017 | Choroba a dieta, Choroby układu pokarmowego

Najczęstszą przyczyną ostrej biegunki są zakażenia przewodu pokarmowego lub spożycie toksyn bakteryjnych. Ostra biegunka bywa także efektem stosowania leków, np. antybiotyków, leków przeczyszczających czy chemioterapii, a także może być wynikiem niedoboru enzymów niezbędnych do trawienia pokarmów lub występowania nadwrażliwości pokarmowej.

Ostra biegunka jest objawem samoograniczającym się, jej objawy ustępują zazwyczaj w ciągu 3-5 dni. Podczas biegunki, z powodu wzmożonej utraty płynów, chorzy mogą odwodnić się i dlatego pierwszoplanową rolę odgrywa odpowiednie wyrównanie niedoborów wodnych. Równocześnie z utratą wody, dochodzi do wzmożonego wydalania elektrolitów, więc oprócz dostarczania płynów należy także dostarczać elektrolity.

Zapobiegamy odwodnieniu

Aby zapobiec odwodnieniu, należy podawać płyny w odpowiedniej objętości. W pierwszej fazie, przy odwodnieniu łagodnym (gdy ubytek masy ciała wynosi poniżej 5%), trzeba w ciągu 3-4 godzin podać choremu 50 ml płynu na kilogram masy ciała, a przy odwodnieniu średniego stopnia (ubytek 5-10% masy ciała), należy podać 50-100 ml płynu na kg masy ciała.

Dodatkowo, oprócz wymienionej ilości, po oddaniu jednego biegunkowego stolca trzeba uzupełnić płyny w objętości 5-10 ml na kg masy ciała. Zazwyczaj osobie dorosłej podajemy 350-700 ml płynu po każdym luźnym stolcu. Osobom z wymiotami należy podać dodatkowo 2-5 ml płynu na kg masy ciała, zazwyczaj ok. 140-350 ml płynów po każdym epizodzie wymiotów.

Pojawienie się pragnienia w trakcie ostrej biegunki zwykle wskazuje na niedobór co najmniej 1000 ml płynów.

O ile to możliwe, płyny najlepiej podawać drogą doustną – jest to najlepszy, fizjologiczny sposób ich uzupełniania.

W Polsce dostępne są w aptekach bez recepty doustne płyny nawadniające, które zawierają glukozę i podstawowe elektrolity – sód, potas, chlor i jony wodorowęglanowe. Sprzedawane są w postaci proszku do rozpuszczenia w wodzie.

Nie powinno się podawać chorym soków owocowych, warzywnych czy napojów gazowanych, np. typu cola, oraz mleka, ponieważ mogą one nasilać biegunkę.

Jeśli płyny nawadniające nie są dostępne, można zamiast nich używać lekko posolonej wody, herbaty lub marchwianki. Najlepiej tolerowane są płyny chłodne, gdyż gorące i ciepłe napoje często nasilają nudności. Płyny należy podawać często, w małych porcjach.

Jeśli jednak stan chorego wyjściowo jest ciężki, ulega szybkiemu pogorszeniu lub gdy wymioty uniemożliwiają doustne podawanie płynów, wówczas pacjent powinien trafić do szpitala, aby zapewnić dożylne uzupełnienie niedoborów wodno-elektrolitowych.

Po „przerwie wodnej” podajemy pokarmy stałe

Tak zwana przerwa wodna, czyli początkowe intensywne podawanie wyłącznie płynów, powinna trwać przez ok. 4-5 godzin. Po tym czasie zaleca się rozpoczęcie żywienia doustnego. Okazuje się bowiem, że pokarm stymuluje regenerację nabłonka jelitowego, co skraca okres choroby i zapobiega powstawaniu niedoborów pokarmowych.

Żywienie chorych z ostrą biegunką nie powinno odbiegać od diety stosowanej przed chorobą. Dieta oparta na gotowanej skrobi, jak np. kleik ryżowy, ziemniaki, gotowane przetarte jabłka czy marchwianka, może być stosowana, poprawia konsystencję stolca, ale nie skraca czasu choroby.

Należy unikać potraw z dużą zawartością cukru, ponieważ może to nasilać biegunkę, a także produktów o wysokiej zawartości tłuszczu. Posiłki powinny być spożywane 4-5 razy na dobę.

Dowiedz się więcej: Biegunka – zalecenia i przeciwwskazania dietetyczne

Literatura

Dzieniszewski J., Biegunka ostra i przewlekła. [w]: Jarosz (red.): Praktyczny Podręcznik Dietetyki. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2010, str. 232-245.
Mach T.: Choroby infekcyjne i pasożytnicze przewodu pokarmowego. [w] Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, 2012, str. 954-955.