Współczesny styl życia często związany jest ze zwiększonym spożyciem energii, niskim poziomem aktywności fizycznej i jednocześnie siedzącym trybem życia. Przyczynia się to do wzrostu masy ciała. W ostatnich latach można wyraźnie zauważyć spadek poziomu aktywności fizycznej oraz wzrost odsetka osób prowadzących siedzący tryb życia. Te zmiany spowodował m.in. postęp technologiczny. Chętne korzystanie z samochodów oraz technologii ułatwiających pracę w domu, sprzyja mniejszej aktywności ruchowej. Wiąże się to z postępującym i systematycznym spadkiem wydatków energetycznych organizmu, co skutkuje utrzymującym się dodatnim bilansem energetycznym. Aktywność fizyczną znacząco ogranicza także przyjmowanie pozycji siedzącej w pracy i w czasie wolnym oraz przy korzystaniu ze środków transportu.

Co to jest spontaniczna aktywność fizyczna (NEAT)?

NEAT (Nonexercise activity thermogenesis) to wydatek energetyczny związany z codzienną, tzw. spontaniczną aktywnością fizyczną. Jest też nazywany termogenezą aktywności niewysiłkowej. Wydatek energetyczny związany z termogenezą aktywności niewysiłkowej może się znacząco różnić  między osobami – nawet o 2000 kcal dziennie. Tak duża rozpiętość wynika ze zróżnicowanego stylu życia poszczególnych osób, który jest związany z rodzajem wykonywanej pracy oraz formą spędzania czasu wolnego. Osoby wykonujące pracę siedzącą mają niski NEAT, który wynosi maksymalnie 700 kcal na dzień. Dla porównania osoba pracująca w pozycji stojącej zwiększa swój NEAT nawet do 1400 kcal dziennie, a typowa praca fizyczna zwiększa wydatek energetyczny do około 2000 kcal dziennie.

Termogeneza aktywności niewysiłkowej (NEAT) jest ważnym składnikiem dziennego wydatku energetycznego.

Czynności związane z NEAT to np.: chodzenie, stanie, chodzenie po schodach, sprzątanie czy inne czynności związane z życiem codziennym. Nawet ta nieplanowana aktywność fizyczna o niskiej intensywności może mieć duży wpływ na tempo przemian metabolicznych i w rezultacie stymulować większy wydatek energetyczny. Do spontanicznej aktywności fizycznej nie są zaliczane  ćwiczenia o umiarkowanej lub dużej intensywności.

Korzyści z wprowadzenia spontanicznej aktywności fizycznej

Większy wydatek energetyczny związany ze spontaniczną aktywnością fizyczną może przynieść wiele korzyści dla naszego organizmu.

Przede wszystkim może przyczynić się do osiągnięcia ujemnego bilansu energetycznego, który jest ściśle związany z redukcją nadmiernej masy ciała. Dzięki spontanicznej aktywności fizycznej łatwiej jest też utrzymać prawidłową masę ciała.

Dodatkowymi korzyściami wynikającymi z NEAT jest zmniejszenie ryzyka występowania zespołu metabolicznego, chorób sercowo-naczyniowych oraz śmiertelności z jakiejkolwiek przyczyny. Najnowsze badania naukowe potwierdzają, że niska spontaniczna aktywność fizyczna wiąże się z częstszym występowaniem cukrzycy typu 2 i otyłości. Dowiedziono też, że zespół metaboliczny, otyłość oraz nieprawidłowe parametry glukozy na czczo mogą być bezpośrednio powiązane z siedzącym trybem życia i/lub niskim poziomem NEAT. Dużą zaletą NEAT jest to, że nie są to typowe planowane aktywności fizyczne, które czasami trudno nam włączyć do codziennego trybu życia. W badaniu naukowym, które przeprowadzono w Chinach na grupie 32 tys. nastolatków, potwierdzono, że spontaniczna aktywność fizyczna była łatwiejsza do wprowadzenia i chętniej wykonywana niż planowane ćwiczenia fizyczne. W innym eksperymencie, prowadzonym na dużą skalę, zaobserwowano, że osoby które wykonywały aktywność fizyczną o małej intensywności przez 15 minut dziennie lub 90 minut tygodniowo, miały o 14% zmniejszone ryzyko śmiertelności z jakiejkolwiek przyczyny oraz odnotowano wzrost oczekiwanej długości życia o trzy lata. Z doniesień naukowych wynika, że aktywny tryb życia zapewnia wiele istotnych korzyści zdrowotnych. Natomiast siedzący tryb życia jest związany ze zwiększonym ryzykiem chorób przewlekłych oraz zmniejszoną oczekiwaną długością życia.

Jak wprowadzić NEAT?

Niestety współczesny styl życia nie sprzyja spontanicznej aktywności fizycznej. Większa część dnia jest spędzana najczęściej w pozycji siedzącej. Jednak łatwiej jest wprowadzić do naszej codzienności spontaniczną aktywność fizyczną niż aktywność fizyczną zaplanowaną. Aby zwiększyć NEAT można wybrać wejście po schodach zamiast windy, zaparkować auto dalej i zrobić więcej kroków. W autobusie zamiast siedzieć – stać i wysiąść przystanek wcześniej, a resztę trasy pokonać pieszo.  W wypadku wykonywania pracy siedzącej  można w przerwie wstać i co pewien czas przejść się np. aby zrobić sobie herbatę. Natomiast w czasie wolnym zamiast siedzieć, dobrze jest wyjść na krótki spacer, a rozmawiając przez telefon przechadzać się po mieszkaniu.

Termogeneza aktywności niewysiłkowej (NEAT) jest ważnym elementem codziennego wydatku energetycznego. Wprowadzenie spontanicznej aktywności fizycznej może znacząco zwiększyć dzienny wydatek energetyczny, co wspomoże m.in. redukcję oraz utrzymanie prawidłowej masy ciała. Spontaniczna aktywność fizyczna może odgrywać znaczącą rolę w zapobieganiu i zmniejszeniu epidemii otyłości oraz ograniczeniu ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Powinna być ona częścią zaleceń zdrowego stylu życia. W aktualnych zaleceniach zdrowego żywienia w postaci Talerza Zdrowego Żywienia i materiału „W 3 krokach do zdrowia” uwzględniono ten aspekt.  

Piśmiennictwo:

1. Rynkowska S., Tąpolska M., Owecki, M.: Epidemiologia Otyłości w Polsce i na świecie. Postępy Biologii Komórki 2019, 46 (3), s. 235–242.
2. Villablanca, P. A., Alegria, J. R., Mookadam, F. et al.: Nonexercise activity thermogenesis in obesity management. Mayo Clinic Proceedings 2015 s. 509-519.
3. Levine J. A.: Nonexercise activity thermogenesis (NEAT): environment and biology. American Journal of Physiology-Endocrinology and Metabolism, 2004, 286(5), s. 675-685.
4. Levine J.A.: Nonexercise activity thermogenesis–liberating the life‐force. Journal of Internal Medicine, 2007, 262(3), s. 273-287.
5. Chung N., Park, M. Y., Kim, J., et al.: Non-exercise activity thermogenesis (NEAT): a component of total daily energy expenditure. Journal of Exercise Nutrition & Biochemistry, 2018, 22(2), s. 23-30.
6. von Loeffelholz, C., Birkenfeld, A.: The role of non-exercise activity thermogenesis in human obesity. Endotext [Internet] [online]. South Dartmouth (MA): MDText.com, Inc.; 2000-. [dostęp:05.2022]. Dostępny w: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279077/