Astma oskrzelowa, jedna z najczęstszych chorób przewlekłych układu oddechowego zarówno u dorosłych jak i u dzieci, uzyskała w ostatnich latach miano choroby cywilizacyjnej. Dane wskazują, że co piąte dziecko zamieszkujące duże miasto cierpi na tę chorobę, przy czym dwukrotnie częściej chorują na nią chłopcy niż dziewczęta.

Ponieważ u większości dzieci chorych na astmę występuje skurcz oskrzeli wywołany intensywnym wysiłkiem, przez wiele lat funkcjonowało przekonanie, że dzieci z astmą oskrzelową winny ograniczać, a wręcz całkowicie wykluczać wysiłek fizyczny w celu uniknięcia ataków duszności. Szacuje się, że aż 70% polskich dzieci chorujących na astmę nie bierze czynnego udziału w zajęciach wychowania fizycznego w szkołach. W konsekwencji dzieci te, częściej niż ich niechorujący na astmę rówieśnicy, mają nadwagę, otyłość oraz liczne wady postawy. Nadmierna ilość tkanki tłuszczowej dodatkowo osłabia ich układ oddechowy i immunologiczny, zwiększając ryzyko ostrych infekcji i zaostrzenie choroby. Wady postawy nabyte w trakcie choroby osłabiają i tak słabe mięśnie oddechowe i mięśnie grzbietu oraz ruchomość klatki piersiowej, co pogłębia niewydolność oddechową astmatycznych dzieci.

Terapeutyczna rola ruchu

Wyniki najnowszych badań naukowych wskazują na wysoce terapeutyczny wpływ regularnej aktywności ruchowej i wysiłku fizycznego na proces leczenia astmy oskrzelowej zarówno u dzieci jak i dorosłych. Objawowe leczenie chorego dziecka oparte jedynie na stosowaniu leków może w ogóle nie poprawiać stanu zdrowia małego pacjenta. Najnowsze trendy światowe wskazują na konieczność włączenia wysiłku fizycznego do procesu leczenia schorzeń układu oddechowego.

Dzieci chorujące na astmę poddawane regularnemu treningowi fizycznemu o dużej intensywności, nawet z dużym obciążeniem wysiłkowym, istotnie poprawiły swoją wydolność fizyczną. Odpowiednie obciążenia wysiłkowe dostosowane do stanu zdrowia oraz możliwości dziecka wzmacniają przeponę, mięśnie brzucha i klatki piersiowej, czyli wszystkie partie mięśni pracujących przy oddychaniu.

ZALECENIA:

Zaleca się zatem włączenie do codziennych form ruchu każdego rodzaju aktywności przyspieszających oddech i pracę układu krążenia. Taki rodzaj zajęć ruchowych należy rozpocząć w okresie stabilizacji choroby, pamiętając aby w pobliżu był lek rozkurczający oskrzela. Rodzaj i miejsce ruchu muszą być dobrane indywidualnie do danego dziecka, tak aby nie wzmagać objawów chorobowych. Dzieci uczulone na konkretne typy alergenów winny unikać tychże środowisk. I tak, dzieci uczulone na kurz i roztocza winny unikać zamkniętych, ciasnych pomieszczeń (np. sal gimnastycznych, siłowni) natomiast dzieci z alergią na pyłki – unikać aktywności fizycznej na boiskach w pobliżu pól, łąk i lasów oraz pylących traw czy też drzew, szczególnie w okresach nasilonego ich pylenia.

Zaleca się zatem poddawanie dzieci chorujących na astmę zajęciom sportowym, edukacyjnym i rehabilitacyjnym. Wysiłek fizyczny zwiększa liczbę limfocytów w układzie immunologicznym i podnosi odporność na choroby i infekcje. Regularna aktywność ruchowa podnosi próg reakcji astmatycznej, poprawia pracę układu krążenia i czynności układu oddechowego. W efekcie dziecko jest w stanie znieść większe obciążenie wysiłkiem bez ataków astmy, a co za tym idzie dochodzi do zmniejszenia częstości i intensywności ataków astmy, nawet do ich zaniku.

Szereg doniesień naukowych wskazuje, że jedną z korzystniejszych form aktywności ruchowej zmniejszających dolegliwości astmatyczne jest pływanie. Ten rodzaj ruchu znacznie podnosi sprawność organizmu, polepsza czynność funkcjonalną płuc i wydolność oddechową, a duża wilgotność powietrza chroni przed skurczami oddechowymi. Oddychanie w wodzie w trakcie pływania jest ściśle związane z czynnościami lokomocyjnymi, co bezpośrednio wpływa na powiększenie pojemności oddechowej płuc. Odpowiednio dobrane techniki pływania ćwiczą i aktywizują mięśnie grzbietu i brzucha, a te wspomagają pracę kręgosłupa tworząc prawidłowy gorset mięśniowy. Należy jednak pamiętać o części astmatyków, uczulonych na chlor i jego opary, dla których ten rodzaj aktywności ruchowej jest niewskazany.

Poza pływaniem dzieciom astmatykom zaleca się uprawianie tych dyscyplin sportowych, które wymagają raczej rozłożonego w czasie wysiłku niż krótkotrwałego obciążenia. Zaleca się raczej gimnastykę, gry zespołowe, dyscypliny rzutowe, tenis, szermierkę, surfing, skoki, jazdę rowerem, chód, kajakarstwo, a nawet ćwiczenia aerobowe towarzyszące grom video czy taniec. Nie są wskazane dyscypliny sportu, w których nie można prowadzić stałej kontroli i obserwacji dziecka, np. nurkowania, spadochroniarstwa oraz te odbywające się na suchym i zimnym powietrzu (sporty zimowe: narciarstwo, łyżwiarstwo).

Ze względu na ogólne korzystne efekty aktywności fizycznej i brak negatywnych skutków, można stwierdzić, że ćwiczenia fizyczne są bezpieczne i mogą być zalecane u dzieci chorych na astmę. Rekomenduje się również ograniczenia zwalniania dzieci astmatycznych z zajęć wychowania fizycznego, edukowanie jak odpowiednio dobrać aktywność fizyczną do danego chorego, zachęcanie do zdrowego i bezpiecznego uprawiania sportu. Obecnie przygotowywane są specjalistyczne wytyczne i rekomendacje dotyczące opracowywania programów i szkoleń lekarzy w celu właściwego konstruowania treningów.

A zatem po konsultacji z lekarzem prowadzącym, przy stabilnym stanie i kontroli nad chorobą, dzieci chorujące na astmę mogą, a wręcz powinny wykazywać normalną aktywność fizyczną i uprawiać wybrane dyscypliny sportu. Regularny wysiłek fizyczny jest bowiem receptą na polepszenie ich stanu zdrowia i gwarantem właściwego startu w dorosłe życie.