Zdrowie: wyzwanie dla szkół

Organizacja żywienia w szkole a także prowadzenie działań prozdrowotnych jest ważnym elementem wpływającym na stan zdrowia dzieci i młodzieży, ich rozwój i dyspozycje do nauki. Wyzwaniem dla szkoły jest epidemia nadwagi i otyłości, które pojawiają się w następstwie nieprawidłowości w sposobie żywienia oraz małej aktywności fizycznej. Raport NIK potwierdza wyniki badań Instytutu Żywności i Żywienia w tym zakresie. Z badań przeprowadzonych w przez IŻŻ w ramach Projektu KIK/34 w Szwajcarsko-Polskim Programie Współpracy (raport 2016) wynika, że 28% chłopców i 22 % dziewcząt w VI klasie szkoły podstawowej miało nadmierną masę ciała. Pierwsze śniadanie przed wyjściem ze szkoły zjada jedynie 55% uczniów. Drugie śniadanie zabiera ze sobą do szkoły jedynie 42% uczniów (1). Poza czynnikami zdrowotnymi otyłość wpływa również na jakość życia dzieci na płaszczyźnie funkcjonowania społecznego. Skutkiem emocjonalnym nadmiernej masy ciała może być brak akceptacji i izolacja z grupy rówieśniczej a także niechęć do brania udziału w zajęciach wychowania fizycznego (2, 3).

Otoczenie przyjazne dobremu żywieniu

Szkoła jest miejscem, gdzie edukacja i profilaktyka zdrowotna mogą być efektywnie prowadzone. Szkoła powinna np. stwarzać warunki do konsumpcji wspólnych drugich śniadań (razem z nauczycielem) oraz zapewniać możliwość spożycia przez ucznia jednego ciepłego posiłku, zwłaszcza w przypadku, gdy dziecko przebywa w szkole kilka godzin. Niepokój budzi fakt, że pomimo rozporządzenia Ministra Zdrowia dotyczącego żywienia zbiorowego w placówkach oświatowych żadna ze skontrolowanych przez NIK placówek nie zapewniła obiadów w 100% spełniających odpowiednie normy żywieniowe dla dzieci i młodzieży. We wszystkich ocenianych jadłospisach była zbyt duża zawartość węglowodanów, a w ponad 85% również tłuszczów. To samo dotyczy sklepików szkolnych. Kontrole asortymentu sprzedawanego w sklepikach szkolnych wykazały, że wciąż w blisko 30% sklepików był niezgodny z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu.

Szkolne programy interwencyjne

Należy podkreślić, że szkoły podejmują działania mające na celu poprawę sposobu żywienia swoich uczniów przede wszystkim poprzez edukację a także udział w programach, w których udostępniane są produkty wskazane w żywieniu dzieci i młodzieży („Mleko w szkole, „Owoce i warzywa w szkole”).  Sam fakt prowadzenia programów nie gwarantuje jednak osiągniecie zadowalających wyników, co także wykazała kontrola NIK.  Jak wynika m.in. z ewaluacji programu „Owoce i warzywa w szkole” prowadzonej przez IŻŻ placówki szkolne powinny zwracać uwagę na większą efektywność podejmowanych działań. Ważne jest prowadzenie przez szkoły działań edukacyjnych towarzyszących udostępnianiu produktów w wyżej wymieniowych programach. Działania towarzyszące w pierwszej kolejności powinny być wsparte pakietem ujednoliconych i usystematyzowanych materiałów edukacyjnych do wykorzystania przez nauczycieli wszystkich szkół uczestniczących w programie w tym scenariuszy lekcji, pomocy dydaktycznych, zarówno do pracy z uczniami jak i współpracy z rodzicami, które pomogą szkołom zapewnić realizację założonych celów w atrakcyjny i spójny dla wszystkich sposób (4).

Wnioski z raportu NIK mogą być cenną wskazówką do podjęcia działań usprawniających organizację żywienia w szkołach a także prowadzenia efektywnej działalności edukacyjnej dotyczącej całej społeczności szkolnej w tym rodziców.

Zachęcamy także do zapoznania się z komentarzem Najwyższej Izby Kontroli do najnowszego raportu o żywieniu w szkołach (2017) oraz komentarzem eksperta NCEŻ IŻŻ, mgr Anny Taraszewskiej dla Radia Kolor.