Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej logo
Wyszukiwarka
Niepokojący raport NIK o żywieniu w szkołach

Niepokojący raport NIK o żywieniu w szkołach

Zdrowie: wyzwanie dla szkół

Organizacja żywienia w szkole a także prowadzenie działań prozdrowotnych jest ważnym elementem wpływającym na stan zdrowia dzieci i młodzieży, ich rozwój i dyspozycje do nauki. Wyzwaniem dla szkoły jest epidemia nadwagi i otyłości, które pojawiają się w następstwie nieprawidłowości w sposobie żywienia oraz małej aktywności fizycznej. Raport NIK potwierdza wyniki badań Instytutu Żywności i Żywienia w tym zakresie. Z badań przeprowadzonych w przez IŻŻ w ramach Projektu KIK/34 w Szwajcarsko-Polskim Programie Współpracy (raport 2016) wynika, że 28% chłopców i 22 % dziewcząt w VI klasie szkoły podstawowej miało nadmierną masę ciała. Pierwsze śniadanie przed wyjściem ze szkoły zjada jedynie 55% uczniów. Drugie śniadanie zabiera ze sobą do szkoły jedynie 42% uczniów (1). Poza czynnikami zdrowotnymi otyłość wpływa również na jakość życia dzieci na płaszczyźnie funkcjonowania społecznego. Skutkiem emocjonalnym nadmiernej masy ciała może być brak akceptacji i izolacja z grupy rówieśniczej a także niechęć do brania udziału w zajęciach wychowania fizycznego (2, 3).

Otoczenie przyjazne dobremu żywieniu

Szkoła jest miejscem, gdzie edukacja i profilaktyka zdrowotna mogą być efektywnie prowadzone. Szkoła powinna np. stwarzać warunki do konsumpcji wspólnych drugich śniadań (razem z nauczycielem) oraz zapewniać możliwość spożycia przez ucznia jednego ciepłego posiłku, zwłaszcza w przypadku, gdy dziecko przebywa w szkole kilka godzin. Niepokój budzi fakt, że pomimo rozporządzenia Ministra Zdrowia dotyczącego żywienia zbiorowego w placówkach oświatowych żadna ze skontrolowanych przez NIK placówek nie zapewniła obiadów w 100% spełniających odpowiednie normy żywieniowe dla dzieci i młodzieży. We wszystkich ocenianych jadłospisach była zbyt duża zawartość węglowodanów, a w ponad 85% również tłuszczów. To samo dotyczy sklepików szkolnych. Kontrole asortymentu sprzedawanego w sklepikach szkolnych wykazały, że wciąż w blisko 30% sklepików był niezgodny z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu.

Szkolne programy interwencyjne

Należy podkreślić, że szkoły podejmują działania mające na celu poprawę sposobu żywienia swoich uczniów przede wszystkim poprzez edukację a także udział w programach, w których udostępniane są produkty wskazane w żywieniu dzieci i młodzieży („Mleko w szkole, „Owoce i warzywa w szkole”).  Sam fakt prowadzenia programów nie gwarantuje jednak osiągniecie zadowalających wyników, co także wykazała kontrola NIK.  Jak wynika m.in. z ewaluacji programu „Owoce i warzywa w szkole” prowadzonej przez IŻŻ placówki szkolne powinny zwracać uwagę na większą efektywność podejmowanych działań. Ważne jest prowadzenie przez szkoły działań edukacyjnych towarzyszących udostępnianiu produktów w wyżej wymieniowych programach. Działania towarzyszące w pierwszej kolejności powinny być wsparte pakietem ujednoliconych i usystematyzowanych materiałów edukacyjnych do wykorzystania przez nauczycieli wszystkich szkół uczestniczących w programie w tym scenariuszy lekcji, pomocy dydaktycznych, zarówno do pracy z uczniami jak i współpracy z rodzicami, które pomogą szkołom zapewnić realizację założonych celów w atrakcyjny i spójny dla wszystkich sposób (4).

Wnioski z raportu NIK mogą być cenną wskazówką do podjęcia działań usprawniających organizację żywienia w szkołach a także prowadzenia efektywnej działalności edukacyjnej dotyczącej całej społeczności szkolnej w tym rodziców.

Zachęcamy także do zapoznania się z komentarzem Najwyższej Izby Kontroli do najnowszego raportu o żywieniu w szkołach (2017) oraz komentarzem eksperta NCEŻ IŻŻ, mgr Anny Taraszewskiej dla Radia Kolor.

Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020.

  1. Raport „Zapobieganie nadwadze i otyłości oraz chorobom przewlekłym poprzez edukację społeczeństwa w zakresie żywieni i aktywności fizycznej” – Projekt KIK-34 w Szwajcarsko-Polskim Programie Współpracy, 2016 r.
  2. Raport HBSC 2014 „Zdrowie i zachowania zdrowotne młodzieży szkolnej w Polsce na tle wybranych uwarunkowań socjodemograficznych” Instytut Matki i Dziecka, 2014 r.
  3. Oblacińska A. (red.): Wspieranie dziecka z nadwagą i otyłością w społeczności szkolnej, ORE, Warszawa, 2013
  4. Ocena programu Owoce i warzywa w szkole
Reklama a wybory żywieniowe dzieci

Reklama a wybory żywieniowe dzieci

Jak działa reklama na dziecko?

Reklama żywności działa na dzieci na kilka sposobów. Po pierwsze, rodzi oczekiwania, które zwiększają chęć zakupu i zjedzenia reklamowanego produktu. Po drugie, reklamy żywności dla dzieci odnoszą się do ich uczuć i emocji, które towarzyszą zakupowi/ posiadaniu danego produktu (zadowolenie, szczęście). Kolejna sprawa, to zabawny wymiar reklamy, który generuje pozytywne skojarzenia i tworzy miły nastrój, zaburzając przy tym obiektywną ocenę produktu. To wszystko zachęca do posiadania i zjedzenia reklamowanej żywności.

Dzieci są łatwym celem reklam, ponieważ nie zdają sobie sprawy, że są poddawane manipulacji. Uczucia pojawiające się u dzieci, ale nie tylko, wraz z oglądaniem reklamy żywności prowadzą do mniej świadomych wyborów żywieniowych.

„Niezdrowa” reklama

Reklamy skierowane do dzieci dotyczą głównie żywności niezalecanej, czyli o dużej kaloryczności, a małej wartości odżywczej. Pod ich wpływem dzieci wybierają właśnie tego typu jedzenie i przekąski. Często też w dziecięcej świadomości takie produkty pojmowane są jako smaczne i ulubione. Istnieje niezaprzeczalne powiązanie między oglądaniem reklam a niezdrowymi wyborami żywieniowymi, a także otyłością u dzieci.

W badaniu, którego wyniki opublikowano w „Journal of Pediatrics”, dzieciom w wieku 3-8 lat podczas oglądania kreskówki emitowano reklamę frytek. Po zakończeniu bajki, gdy były poproszone o wybranie „kuponu” na frytki lub jabłka, okazało się, że frytki wybrała znaczna większość dzieci (71%). Nawet po namowach rodziców (do wyboru jabłek) była to nadal ponad połowa (55%). Nieprawidłowe wybory żywieniowe związane z ogladaniem reklam, mogą prowadzić do nadmiernej masy ciała i w konsekwencji do otyłości. Dzieci jako najbardziej podatne na działanie reklamy, są również najbardziej narażone na jej szkodliwe skutki.

Obserwujmy i rozmawiajmy

O czym rodzice powinni pamiętać:

  • zwracajmy uwagę na to, co ogląda nasze dziecko w telewizji i Internecie,
  • uświadamiajmy dzieciom, jaką rolę pełni reklama,

a co najważniejsze –

  • edukujmy w zakresie żywienia i dbajmy o to, żeby dzieci poznawały różnorodne, smaczne i lepsze pod kątem żywieniowym produkty niż te, które poznaje w reklamach.

Jeśli będziemy dobrymi obserwatorami i edukatorami, uchronimy dzieci przed złymi wyborami żywieniowymi, a w ten sposób zadbamy o ich zdrowie na przyszłość.