Paweł Mirosz - Strona 2 z 3 - Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej

Informacje w etykietowaniu żywności a bezpieczeństwo konsumentów

Autor mgr inż. Paweł Mirosz | 24.08.2018 | Informacje dla producentów żywności, Informacje ogólne

Jedna z ogólnych zasad dotyczących przekazywania informacji na temat żywności stanowi o potrzebie zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia konsumentów poprzez zapewnienie dostępności informacji umożliwiających im bezpieczne stosowanie żywności (art. 4 ust. 1 lit. b, rozporządzenia 1169/2011).

Powyższe reguła jest określona w przepisach szczególnych, które zobowiązują podmioty odpowiedzialne za informacje na temat żywności do informowania o:

1) cechach składu, które mogą być szkodliwe dla niektórych grup konsumentów,

2) trwałości, właściwym sposobie przechowywania i bezpieczeństwie używania,

3) skutkach zdrowotnych, łącznie z zagrożeniami i konsekwencjami związanymi ze szkodliwym i niebezpiecznym spożywaniem danego środka spożywczego.

Cechy składu, które mogą być szkodliwe dla niektórych grup konsumentów

Do tej grupy w szczególności zalicza się informacje dotyczące składników alergennych lub wywołujących reakcje nietolerancji, włącznie z substancjami pomocniczymi które posiadają takie właściwości.

Przykładem innych składników szkodliwych dla niektórych grup konsumentów mogą być np. słodziki takie jak aspartam i acesulfam K (osoby chore na fenyloketonurię), poliole (efekt przeczyszczający u osób z chorobami jelit) lub też lukrecja, kwas glicyryzynowy i jego sól amonowa – w przypadku chorych na nadciśnienie tętnicze krwi.

Trwałość, właściwy sposób przechowywania i bezpieczeństwo używania

W tej grupie szczególny nacisk powinien być położony na poinformowanie konsumenta o sposobie oraz dopuszczalnym okresie przechowywania produktów wymagających warunków chłodniczych, w tym również produktów mrożonych.

Istotną dla bezpieczeństwa konsumentów, będzie informacja o tym, jak powinni postępować z produktami nietrwałymi mikrobiologicznie oraz takimi, których termin przydatności do spożycia radykalnie skraca się po otwarciu opakowania.

Przepisy zobowiązują w określonych przypadkach do informowania konsumentów również o możliwości spożycia danej żywności wyłącznie po obróbce termicznej (np. niektóre produkty pochodzenia zwierzęcego) czy zakazie ponownego zamrażania po rozmrożeniu.

Zagrożenia i konsekwencje związane ze spożyciem określonej żywności

Ta kategoria stanowi chyba najszerszy zbiór informacji, które potencjalnie mogą mieć wpływ na bezpieczne spożywanie żywności. Można tu wyodrębnić zarówno informacje obowiązkowe na mocy obowiązujących już przepisów, jak również treści obowiązkowe zależnie od składu, przeznaczenia lub prezentacji danego produktu.

Informacjami, których przekazanie jest obowiązkowe na mocy obowiązujących już przepisów będą np.:

ostrzeżenia – dotyczące żywności, która zawiera sterole roślinne lub kofeinę,
komunikat – stosowany w etykietowaniu żywności zawierającej tzw. barwniki z Southampton (E 102, E 104, E 110, E 122, E 124, E 129),
ostrzeżenia – o nieprzekraczaniu dziennej porcji (suplementy diety),
wskazania – dotyczące potencjalnego zagrożenia dla zdrowia jeżeli określona żywność będzie spożywana przez osoby, u których nie stwierdzono określonej choroby czy zaburzenia stanu zdrowia (etykietowanie żywności specjalnego przeznaczenia medycznego).

Kolejna grupa to informacje, które muszą być przekazane konsumentom jeżeli wymaga tego zastosowane przez nas oświadczenie zdrowotne. Jako przykład można wskazać oświadczenia dotyczące:

betainy, która przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu homocysteiny jednak spożywana w ilości >4 g dziennie może znacząco zwiększyć poziom cholesterolu,
glukomannanu, który pomaga w ramach diety niskokalorycznej w utracie masy ciała jednak spożywany bez odpowiedniej ilości płynu stanowi o ryzyku zadławienia się.

Ostatnia grupa ważnych informacji może dotyczyć żywności z dodatkiem witamin i/lub składników mineralnych i/lub niektórych innych substancji. Przykładem mogą być suplementy diety.

Przepisy prawa unijnego nie są zharmonizowane w części dotyczącej maksymalnych poziomów zawartości witamin i składników mineralnych oraz innych substancji dodawanych do suplementów diety w celu odżywczym lub innym fizjologicznym. W prawie krajowym istnieje przepis stanowiący, że maksymalny poziom zawartości tych substancji ma zapewnić, że zwykłe stosowanie suplementu diety zgodnie z informacją zamieszczoną na opakowaniu będzie bezpieczne dla zdrowia i życia człowieka. Ze względu na brak jednoznacznych przepisów ostrzeżenia w etykietowaniu tej grupy środków spożywczych są jednak często pomijane.

Obowiązek umieszczenia konkretnego ostrzeżenia w etykietowaniu suplementów diety powinien być rozważony szczególnie w przypadku:

wysokiej zawartości składnika odżywczego lub innej substancji na poziomie stwarzającym ryzyko nadmiernego pobrania (np. witamina A, fluor, jod),
powszechnej wiedzy o szkodliwości substancji w przypadku niekontrolowanego spożycia (np. hydroksantraceny pochodzenia roślinnego) lub ryzyka negatywnego działania na konkretne grupy konsumentów (np. nagietek lekarski w diecie kobiet w ciąży),
ryzyka interakcji z lekami lub składnikami żywności (np. miłorząb japoński, flawonoidy i furanokumaryny soku grejpfrutowego).

Prezentowane powyżej informacje nie stanowią zamkniętego wykazu ostrzeżeń. Podmiot odpowiedzialny za informacje na temat żywności powinien w sposób ciągły monitorować przepisy prawa, doniesienia na temat bezpieczeństwa żywności oraz dokumentację (i w miarę możliwości proces produkcyjny) oferowanej żywności.

Przypisy

Rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności.
Rozporządzenie Komisji (UE) nr 432/2012 z dnia 16 maja 2012 r. ustanawiające wykaz dopuszczonych oświadczeń zdrowotnych dotyczących żywności, innych niż oświadczenia odnoszące się do zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci.
Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia.

Witaminy i składniki mineralne – zasady stosowania w suplementach diety

Autor mgr inż. Paweł Mirosz | 9.07.2018 | Informacje dla producentów żywności, Informacje ogólne

Prawo unijne harmonizuje wykaz witamin i składników mineralnych oraz substancji chemicznych dozwolonych do stosowania jako ich źródło, a także ogólne zasady dotyczące etykietowania suplementów diety. Częściowa harmonizacja ma miejsce w odniesieniu do zasad wprowadzania do obrotu nowych suplementów diety. Natomiast wiele zagadnień, jak na przykład poziomy zawartości witamin i składników mineralnych, kryteria czystości i limity tolerancji mające do nich zastosowanie, nie zostało dotychczas uregulowanych w sposób wyczerpujący w prawie unijnym.

W konsekwencji powyższego od wielu lat w państwach członkowskich prowadzone są prace legislacyjne, które mają nie tylko charakter doraźny – aktualizacja wykazów dozwolonych witamin i składników mineralnych oraz ich substancji źródłowych. Wiele państw członkowskich przyjęło bardziej szczegółowe przepisy techniczne niż zasady określone w dyrektywie 2002/46/WE. Dotyczą one na przykład maksymalnych poziomów zawartości witamin i składników mineralnych w dziennej porcji suplementów diety (np. Belgia), czy też kryteriów czystości dla substancji chemicznych wykorzystywanych jako ich źródło (Francja). W Polsce postanowienia dyrektywy 2002/46/WE wdraża Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie składu i oznakowania suplementów diety, które w zasadniczej mierze dokonuje transpozycji przepisów unijnych.

W kontekście powyższego przedsiębiorcy muszą pamiętać, że z pozoru niewielkie różnice w przepisach krajowych poszczególnych państw członkowskich mogą być przyczyną sporów. Takie sytuacje będą szczególnie problematyczne, kiedy produkt o jednakowym składzie ma zostać wprowadzony na rynki kilku państw członkowskich. Wówczas zastosowanie może mieć zasada wzajemnej uznawalności. W przypadku suplementów diety witaminowych i mineralnych zasada ta będzie miała zastosowanie na przykład przy rozstrzyganiu spraw problemowych dotyczących obszarów niezharmonizowanych przepisami unijnymi, o których mowa powyżej. Zgodnie z ogólnymi wymogami prawa żywnościowego zasada ta nie będzie miała jednak zastosowania w sytuacji, kiedy wykazane zostanie, że produkt (lub jego składniki) będący przedmiotem postępowania w normalnych i możliwych do przewidzenia warunkach stosowania stwarza poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia konsumentów. Podobnie może zdarzyć się jeśli właściwy organ państwa członkowskiego wykaże, że produkt (przy uwzględnieniu wszystkich jego cech), spełnia kryteria określone dla produktów leczniczych. Dzieje się tak ze względu na fakt nadrzędności prawa farmaceutycznego w sprawach dotyczących kwalifikacji.

Jednocześnie należy zauważyć, że wiele problemów dotyczących kwalifikacji wynika ze sposobu ich oceny w poszczególnych państwach członkowskich, a nie z lokalnych przepisów technicznych.

Na podstawie analizy obowiązujących przepisów prawa unijnego i krajowego oraz dostępnego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, do zbioru zasad istotnych przy formułowaniu składu suplementów diety witaminowych i mineralnych można zaliczyć:

Stosowanie wyłącznie dozwolonych przepisami dyrektywy 2002/46/WE form chemicznych witamin i składników mineralnych,
W przypadku stosowania innych substancji (w rozumieniu rozporządzenia 1925/2006) jako źródło witamin lub składników mineralnych niezbędne jest potwierdzenie, że substancja ta nie jest nową żywnością w rozumieniu rozporządzenia 2015/2283,
Należy zapewnić, aby minimalny poziom zawartość witamin i składników mineralnych w zalecanej do spożycia dziennej porcji suplementu diety (zgodnie z informacją dla konsumenta), wynosił nie mniej niż 15% referencyjnych wartości spożycia, określonych do celów etykietowania żywności w rozporządzeniu 1169/2011,
Wyznaczanie górnego poziomu zawartości witamin i składników mineralnych w suplementach diety powinno odbywać się przypadek po przypadku i z uwzględnieniem najnowszych międzynarodowych opinii naukowych. Poziom zawartości witamin i składników mineralnych w zalecanej do spożycia dziennej porcji suplementu diety musi uwzględniać:
- górne bezpieczne poziomy spożycia ustalone na podstawie naukowej oceny ryzyka,
- spożycie witamin i składników mineralnych z innych źródeł diety,
- normy zalecanego spożycia witamin i składników mineralnych w populacji.
Skład i prezentacja suplementu diety nie może wykazywać cech charakterystycznych dla produktów leczniczych,
Najwyższe poziomy zanieczyszczeń obecnych w substancjach źródłowych witamin i składników mineralnych powinny być utrzymywane na najniższym rozsądnie osiągalnym poziomie – zgodnie z ogólnymi i szczegółowymi wymogami przepisów unijnych (np. stosowanych na potrzeby dodatków). Do czasu ustanowienia jednolitych przepisów unijnych w tym zakresie, zastosowanie mogą mieć również przepisy techniczne wybranych państw członkowskich. Natomiast przy braku konkretnych regulacji prawnych zalecane jest stosowanie opracowań uznanych organizacji międzynarodowych (np. Codex Alimentarius) lub innych opracowań naukowo-technicznych jak np. Farmakopea,
Nazwy witamin i składników mineralnych w etykietowaniu powinny być deklarowane zgodnie z zasadami rozporządzenia 1169/2011, przy uwzględnieniu szczególnych nazw przewidzianych w przepisach dla nowych składników żywności,
Decyzja w sprawie etykietowania z wykorzystaniem fakultatywnych ostrzeżeń (ponad te wymagane przepisami prawa), powinna być podejmowana przez przedsiębiorców po indywidualnej ocenie produktów (skład, oznakowanie), zawierających składniki:

których stosowanie może wymagać uprzedniej konsultacji ze specjalistą w zakresie zdrowia,
o niskim współczynniku bezpieczeństwa dla populacji, których wysokie spożycie z innych źródeł diety w szczególności innych suplementów diety może stwarzać ryzyko nadmiernego pobrania w populacji ogółem lub w określonej grupie konsumentów,
stwarzających ryzyko groźnych dla zdrowia lub życia interakcji (np. z innymi składnikami żywności lub lekami),
które mogą być szkodliwe dla zdrowia jedynie niektórych grup konsumentów (np. małe dzieci, kobiety w ciąży).

Przypisy

1. Dyrektywa 2002/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 czerwca 2002 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do suplementów żywnościowych.

2. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) NR 764/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. ustanawiające procedury dotyczące stosowania niektórych krajowych przepisów technicznych do produktów wprowadzonych legalnie do obrotu w innym państwie członkowskim oraz uchylające decyzję nr 3052/95/WE.

3. Wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 27 kwietnia 2017 r. Postępowanie karne przeciwko Noria Distribution SARL; Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Tribunal de grande instance de Perpignan – Odesłanie prejudycjalne – Dyrektywa 2002/46/WE – Zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do suplementów żywnościowych – Witaminy i składniki mineralne, które można stosować w produkcji suplementów żywnościowych – Maksymalne ilości – Kompetencja państw członkowskich – Przepisy krajowe ustalające te ilości – Wzajemne uznawanie – Brak – Zasady i kryteria obowiązujące przy ustalaniu maksymalnych ilości. Sprawa C-672/15.

4. Rozporządzenie Rady (EWG) NR 315/93 z dnia 8 lutego 1993 r. ustanawiające procedury Wspólnoty w odniesieniu do substancji skażających w żywności.

Rośliny i ich preparaty jako „funkcjonalne” składniki żywności

Autor mgr inż. Paweł Mirosz | 15.06.2018 | Informacje dla producentów żywności, Informacje ogólne

Zasady dodawania do żywności składników roślinnych w celu nadania produktom finalnym szczególnych cech odżywczych lub fizjologicznych uregulowane są w sposób ogólny w rozporządzeniu 1925/2006. Dla wielu przedsiębiorców może nie być to oczywiste ze względu na fakt, że w myśl przepisów rozporządzenia będą to „inne substancje”, które oznaczają substancje inne niż witamina lub składnik mineralny, posiadające wartość odżywczą lub oddziałujące na fizjologię. W rozumieniu przywołanej definicji możemy mieć do czynienia zarówno z nieprzetworzonymi składnikami roślinnymi, jak również z preparatami roślinnymi uzyskanymi ze składników roślinnych (np. całych roślin, części roślin, podzielonych lub pociętych roślin) przy pomocy różnych procesów (np. tłoczenia, wyciskania, ekstrakcji, frakcjonowania, destylacji, koncentracji, suszenia i fermentacji). Definicja preparatów obejmuje również rozdrobnione lub sproszkowane rośliny, części roślin, glony, grzyby, porosty, nalewki, ekstrakty, a także olejki eteryczne (inne niż spożywcze oleje roślinne), wyciskane soki i przetworzone wyciągi (rozporządzenie 2015/1933).

Składniki roślinne w żywności – kwestie problemowe

Niektórzy przedsiębiorcy dodający preparaty roślinne do żywności, wspomagają się przepisami technicznymi innych państw członkowskich Unii (np. Dekret Belgijski, rozporządzenia stosowane we Włoszech i Francji), przyjmując z zasady, że obecność składnika roślinnego na liście pozytywnej, stanowi przyzwolenie do jego stosowania. Tymczasem składniki roślinne z takich list mogą mieć potwierdzoną historię stosowania np. jedynie w suplementach diety lub jedynie w odniesieniu do tradycyjnie stosowanych przetworów, a nie preparatów uzyskiwanych przy zastosowaniu nowoczesnych technik ekstrakcji. Przykładowo wiele składników roślinnych z listy dozwolonych do stosowania po poddaniu ekstrakcji selektywnej, może nabyć cechy nowej żywości, która wymaga autoryzacji przed wprowadzeniem na rynek zarówno jako składnik suplementu diety, jak i żywności przeznaczonej do powszechnego spożycia.

W prawie unijnym nie ma listy składników roślinnych oraz ich preparatów, które mogą być dodawane do żywności w celach odżywczych lub innych fizjologicznych. Jednocześnie dodawanie składników roślinnych do żywności (w tym również do suplementów diety) nie może być dowolne. Bezpieczeństwo takich praktyk w niektórych przypadkach już zostało zakwestionowane i uregulowane prawniej, np. zakaz stosowania w żywności ziela przęśli i jego preparatów (rozporządzenie 2015/403).

Producent jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo żywności

Zgodnie z ogólnymi wymogami rozporządzenia 1925/2006 przedsiębiorcy, którzy wprowadzają do obrotu żywność zawierającą składniki roślinne i ich przetwory – dodane w celu odżywczym bądź innym fizjologicznym – są zobowiązani do udowodnienia jej bezpieczeństwa. Nie należy rozumieć powyższego jako obowiązek autoryzacji określonego składnika czy produktu, ale w wielu przypadkach standardem powinno być przygotowanie przez przedsiębiorcę dossier – np. na potrzeby urzędowej kontroli żywności – potwierdzającego zgodność oferowanych składników bądź produktów z przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa żywności.

Aby ocena składnika roślinnego była możliwa w pierwszej kolejności wymagana jest jego charakterystyka. Nie wystarczy do tego celu znajomość nazwy potocznej rośliny. Niezbędne będzie poznanie nazwy systematycznej (łacińskiej) oraz informacji na temat części rośliny, jej pochodzenia, a niekiedy również warunków uprawy i zbioru. W przypadku przetworów roślinnych dodatkowo wymagane są informacje na temat rodzaju procesu przetwórczego jakiemu składnik został poddany oraz charakterystyki przetworu (np. sekwencje i parametry procesu, zastosowane rozpuszczalniki, skład ilościowo-jakościowy, w tym informacje dotyczące zawartości substancji zanieczyszczających).

Posiadanie powyższych informacji w połączeniu z wiedzą na temat przewidywanego sposobu użycia składnika – rodzaj żywności oraz ilość dodatku (którego spożycia w dziennej porcji można racjonalnie oczekiwać, zgodnie z informacją przekazaną konsumentowi) – umożliwia ocenę z wykorzystaniem danych piśmienniczych, a także wykluczenie ewentualnych wątpliwości, jakie mogą pojawiać się na gruncie przepisów dotyczących nowej żywności lub pogranicza z produktami leczniczymi.

Przyjmuje się, że zasada domniemanego bezpieczeństwa względem danego składnika roślinnego może być zastosowana jedynie wówczas, gdy ogólnie uznane dane pozwalają na stwierdzenie, że narażenie na znaną ilość danej substancji miało miejsce w dużych grupach populacji przez wiele lat (≥25) i nie zgłoszono wystąpienia żadnych skutków ubocznych. Składniki roślinne, które nie mają tak długiej historii stosowania będą na ogół wymagały indywidualnego procesu oceny. Dlatego prezentowane powyżej, w sposób ogólny, podejście wydaje się uzasadnione tym bardziej, że prognozy dotyczące rozwoju rynku tzw. superfoods (bazujących na nowych lub mało popularnych składnikach roślinnych) są wyjątkowo optymistyczne również dla rynku polskiego w perspektywie co najmniej kilku najbliższych lat.

Przypisy

Rozporządzenie (WE) nr 1925/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie dodawania do żywności witamin i składników mineralnych oraz niektórych innych substancji.
Rozporządzenie Komisji (UE) 2015/1933 z dnia 27 października 2015 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1881/2006 w odniesieniu do najwyższych dopuszczalnych poziomów wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych we włóknach kakao, chipsach bananowych, suplementach diety, suszonych ziołach i suszonych przyprawach.
Rozporządzenie Komisji (UE) 2015/403 z dnia 11 marca 2015 r. zmieniające załącznik III do rozporządzenia (WE) nr 1925/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do przęśli i johimby lekarskiej (Pausinystalia yohimbe (K. Schum) Pierre ex Beille).
EFSA Scientific Cooperations (ESCO) Report EFSA Compendium of botanicals that have been reported to contain toxic, addictive, psychotropic or other substances of concern.
Nutra ingredients. S. Starling: „Polish supplements market to grow 8% yearly: 2017-2020”. [on-line]. [przeglądany: 22 kwietnia 2018]. Dostępny w: https://www.nutraingredients.com/Article/2015/06/15/Polish-supplements-market-to-grow-8-yearly-2017-2020.

Dobre praktyki w ramach dobrowolnych systemów certyfikacji żywności

Autor mgr inż. Paweł Mirosz | 22.05.2018 | Informacje dla producentów żywności, Informacje ogólne

Systemy certyfikacji powinny zapewniać, że wyróżnione np. w reklamie lub na etykiecie szczególne cechy żywności, metody lub procesu produkcji posiadają potwierdzenie w rzeczywistości. Co do zasady przyjmuje się również, że system certyfikacji powinien bazować na niezależnej ocenie wykonywanej przez stronę trzecią. Na rynku funkcjonuje jednak wiele fakultatywnych oznaczeń i systemów, niezwiązanych z żadnym z usankcjonowanych w przepisach prawa żywnościowego.

Systemy dobrowolnej certyfikacji często bazują też na deklaracji własnej producenta. Stąd pytanie, czy duża liczba różnorodnych oznaczeń, zapewnia rzetelność informacji przekazywanych konsumentom?

Wymagania UE wobec produktów spożywczych

Polityka unijna w zakresie podkreślania szczególnych cech jakościowych środków spożywczych jest realizowana głównie poprzez europejski system Chronionych Nazw Pochodzenia (ChNP), Chronionych Oznaczeń Geograficznych (ChOG) i Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności (GTS). Przepisy te powstały w celu ochrony i promocji produktów regionalnych i tradycyjnych. Innym przykładem unijnego systemu, który służy wyróżnieniu cech żywności (dotyczących sposobu jej produkcji), jest prawo dotyczące żywności pochodzącej z rolnictwa ekologicznego.

Lokalne metody certyfikowania wyrobów

Przepisy unijne nie stoją na przeszkodzie tworzeniu i stosowaniu innych dobrowolnych systemów i oznaczeń. Przykładem krajowych inicjatyw są programy certyfikacji jakości takie jak: „Jakość Tradycja”, „Poznaj Dobrą Żywność”, „PQS” – System Jakości Produkcji Wieprzowiny, „QMP” – System Jakość Produkcji Mięsa, czy „QAFP” – System Gwarantowanej Jakości Żywności.

Bez wątpienia dobrowolne systemy certyfikacji mogą przynieść korzyści wszystkim uczestnikom łańcucha żywnościowego, w tym:

pośrednikom (gwarancja przestrzegania norm, ochrona reputacji produktów i zalet jakościowych lub zdrowotnych deklarowanych w etykietowaniu),
producentom (powiększanie udziału w określonym segmencie, większy rynek zbytu i wyższe ceny certyfikowanych wyrobów) oraz
konsumentom (gwarancja rzetelnej informacji nt. określonego produktu, autentyczność składu, metod jego wytwarzania itp.).

Przedsiębiorcy powinni mieć na uwadze, że niektóre dobrowolne wyróżnienia dotyczące cech jakościowych żywności mogą być przedmiotem zastrzeżeń inspekcji, szczególnie jeżeli zachodzi podejrzenie, że mogą być dezinformujące lub wprowadzające konsumentów w błąd.

Mylące znakowania produktów spożywczych

Jako przykład nieprawidłowego wyróżnienia można wskazać stwierdzenie: „Produkt Bezpieczny” lub inne o podobnym znaczeniu. Takie oznaczenia mogą sugerować niezgodność innych produktów z obowiązującymi przepisami oraz przeczą ogólnej zasadzie prawa żywnościowego stanowiącej, że żaden niebezpieczny środek spożywczy nie może być wprowadzany do obrotu.

Innymi – od lat stosowanymi – oznaczeniem mogą być wyróżnienia wskazujące, że dany środek spożywczy wyprodukowano: „zgodnie z GMP / HACCP” lub „mięso/jaja przebadane na pozostałości antybiotyków”.

W kontekście powyższego należy przypomnieć, że dobrowolna certyfikacja na zgodność z podstawowymi wymogami prawnymi nie powinna sprawiać wrażenia, że wyróżniane produkty mają wyjątkowe właściwości, odróżniające je od takich samych lub podobnych produktów dostępnych na rynku. Uczestnictwo w dobrowolnym systemie certyfikacji nie upoważnia też producentów do dyskredytowania innych produktów dostępnych na rynku (np. „jedyny o wysokiej jakości”).

Przedsiębiorcy, którzy promują żywność z wykorzystaniem odniesień do dobrowolnych systemów certyfikacji, powinni mieć na uwadze, aby:

systemy jasno określały cel i zakres stosowania,
gwarantowane zalety (surowca, produktu, procesów) opierały się na obiektywnych i sprawdzalnych dowodach,
dowody uzasadniające szczególne cechy, które umożliwiły certyfikację, były dostępne dla konsumentów, np. na stronie internetowej,
informacje o programie certyfikacji udostępniane konsumentom określały w jasny sposób czy jest to program realizowany przez instytucję publiczną, czy prywatną, czy certyfikacji dokonał niezależny zespół ekspertów, czy też bazuje na oświadczeniu producenta,
w przypadku certyfikacji przez niezależne jednostki wskazywać ich nazwy wraz z kryteriami jakie były wymagane przy certyfikacji,
analiza finalnego przekazu marketingowego, który ma zostać wykorzystany w znakowaniu lub reklamie, obejmowała ocenę zgodności z ogólnymi i szczegółowymi przepisami prawa żywnościowego (w tym przepisami sektorowymi), przy uwzględnieniu orzecznictwa i praktyk właściwych inspekcji.

Przypisy

Consumer market Study on the functioning of voluntary food labelling schemes for consumers in the EU -EAHC/FWC/2012 86 04.
Komunikat Komisji – Wytyczne UE dotyczące najlepszych praktyk dla dobrowolnych systemów certyfikacji produktów rolnych i środków spożywczych (2010/C 341/04).

Zdrowie, higiena i szkolenia pracowników ważnym elementem zapewnienia bezpieczeństwa żywności

Autor mgr inż. Paweł Mirosz | 12.04.2018 | Informacje dla producentów żywności, Informacje ogólne

był dobrego zdrowia i przechodził regularne badania,
był nadzorowany i szkolony w sprawach higieny żywności i ryzyka zdrowotnego – odpowiednio do jego charakteru pracy,
w miarę potrzeb miał dostęp do odpowiedniej odzieży ochronnej oraz odpowiednich urządzeń pozwalających utrzymać właściwą higienę.

Zdrowie i badania pracownicze

Osoby pracujące w styczności z żywnością muszą posiadać aktualne orzeczenia lekarskie do celów sanitarno-epidemiologicznych, stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania prac, które stwarzają ryzyko przeniesienia zakażenia na inne osoby.

Przedsiębiorstwa branży spożywczej są zobowiązane do przechowywania takich orzeczeń w aktach osobowych pracowników. Ważne jest, aby kopie orzeczeń znajdowały się w miejscu wykonywania pracy przez osobę, której dotyczy dane orzeczenie – np. w celu udostępnienia na żądanie organów urzędowej kontroli. Pracownicy branży spożywczej powinni być kierowani na badania przez pracodawcę, który w świetle przepisów jest również zobowiązany do poniesienia kosztów tych badań.

Osoby, u których orzeczono czasowe lub trwałe przeciwwskazania do wykonywania prac, czyli stwarzających ryzyko przeniesienia zakażenia na inne osoby, z oczywistych względów nie mogą takich prac wykonywać. Obowiązkiem lekarza orzekającego jest wówczas m.in. pouczenie badanego o środkach służących zapobieganiu przeniesienia zakażenia na inne osoby, natomiast pracodawca lub przedsiębiorca zlecający wykonanie prac jest zobowiązany – z zachowaniem poufności – do niezwłocznego odsunięcia takiej osoby od wykonywania czynności stwarzających ryzyko dalszego rozprzestrzeniania zakażenia.

W kontekście powyższych wymagań przedsiębiorcy powinni mieć na uwadze, że zatrudnianie osób nieposiadających orzeczeń lekarskich do celów sanitarno-epidemiologicznych lub takich, co do których stwierdzone zostały przeciwwskazania do wykonywania prac stwarzających ryzyko przeniesienia zakażenia na inne osoby, jest zagrożone karą grzywny (zgodnie z Kodeksem postępowania w sprawach o wykroczenia). W sytuacji, w której konsekwencją byłaby szkoda wyrządzona przez środek spożywczy niebezpieczny z powodu przeniesionego zakażenia, podmiot działający na rynku spożywczym będzie odpowiadał na zasadach określonych w przepisach Kodeksu cywilnego.

Nadzór i szkolenia pracowników branży spożywczej

Powyższy obowiązek wynika wprost z unijnego Rozporządzenia 852/2004 (Rozdział XII, Załącznika II). Organy urzędowej kontroli żywności mogą egzekwować postanowienia tych wymagań przez kontrolę dokumentacji wewnętrznych systemów zarządzania bezpieczeństwem żywności.

Szkolenia powinny być proporcjonalne do zakresu i skali działalności przedsiębiorstwa. Jednak zasadą jest, że pracownicy bez wyjątków (również pracownicy sezonowi), powinni być objęci nadzorem oraz muszą przejść szkolenie lub instruktarz stosownie do pełnionej przez siebie funkcji. Pracownicy odpowiedzialni za system zarządzania bezpieczeństwem żywności w danym zakładzie powinni pamiętać o właściwym dokumentowaniu przeprowadzanych szkoleń lub instruktarzy stanowiskowych.

Zależnie od wielkości i rodzaju działalności przedsiębiorstwa, system szkoleniowy może być różnie zorganizowany (np. szkolenia ogólne dla wszystkich pracowników, tematyczne – stanowiskowe lub zadaniowe).

Aby ten obszar zagadnień był realizowany w sposób prawidłowy, najczęściej zaleca się stworzenie harmonogramu określającego częstotliwość i zakres szkoleń: podstawowych, pogłębiających wiedzę oraz przypominających (zależnie od umiejętności kadry, rozwoju działalności, itd.). Obowiązek przeprowadzania szkoleń powinien być postrzegany w szerokim kontekście. Nie zawsze muszą to być formalne kursy organizowane przez placówki edukacyjne. Szkolenia służące nabywaniu przez pracowników wymaganych umiejętności mogą być organizowane w ramach szkoleń wewnątrzzakładowych poprzez samodzielne pozyskiwanie ogólnie uznanych i przydatnych informacji naukowo-technicznych lub porad udzielanych np. przez: organizacje branżowe, instytucje kontrolujące lub firmy certyfikujące i doradcze specjalizujące się w zagadnieniach kluczowych z punktu widzenia działalności danego przedsiębiorstwa.

Niezależnie od powyższego pracownicy muszą dysponować odpowiednimi umiejętnościami oraz wiedzą dotyczącą potencjalnych zagrożeń, krytycznych punktów procesu (produkcji, przechowywania, transportu i/lub dystrybucji). Powinni być dobrze zaznajomieni z trybem postępowania w sytuacjach wymagających działań korygujących oraz monitorowania i wdrażania działań zapobiegawczych.

Higiena osobista i ubiór ochronny

Przedsiębiorstwa spożywcze i kadra pracownicza muszą mieć świadomość zagrożeń związanych z nieodpowiednią higieną osobistą czy nieodpowiednim ubiorem ochronnym. Są to dwa elementy zależne tak od pracowników, jak i pracodawców, które istotnie wpływają na zapewnienie odpowiednich warunków do produkcji żywności.

Czytaj więcej:

Żywność 3D – nowy trend w produkcji żywności – mgr inż. Paweł Mirosz

Przypisy

Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi
Rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych
Zawiadomienie Komisji w sprawie wytycznych dotyczących wdrażania systemów zarządzania bezpieczeństwem żywności obejmujących programy warunków wstępnych i procedury oparte na zasadach HACCP, uwzględniając ułatwienia/elastyczność w zakresie wdrażania w niektórych przedsiębiorstwach spożywczych (2016/C 278/01)

« Starsze wpisy

Kolejne wpisy »