Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej logo
Wyszukiwarka
Hiperamonemie – niebezpieczny amoniak

Hiperamonemie – niebezpieczny amoniak

Hiperamonemie – zaburzenia cyklu mocznikowego to choroby rzadkie będące wrodzonymi wadami metabolizmu (dokładniej metabolizmu białka). Odpowiadają za nie deficyty enzymów uczestniczące w przemianach cyklu. Można tu wyróżnić najczęściej występujący deficyt OTC (transkarbamylazy ornityny), ale również deficyt CPS 1 (syntazy karbamylofosforanu), cytrulinemię (deficyt ASS, czyli syntazy arginino-bursztynianu) i arginino-bursztynurię (deficyt ALL, czyli liazy arginino-bursztynianu). Choroby te dziedziczą się w sposób autosomalny recesywny. Wyjątek stanowi dziedziczenie deficytu OTC – gen choroby przenoszony jest z matczynym chromosomem płci (każdy chłopiec będzie chorował, ale są też chore, objawowe nosicielki – dziewczynki).

Choroba może zostać wykryta w każdym wieku – w praktyce szpitalnej zdarzają się chore niemowlęta, rozpoznania u nastolatków oraz „świeże” konsultacje chorych znajdujących się w szpitalach dla dorosłych. W przesiewie noworodkowym badana jest tylko cytrulinemia. Objawy, które mogą zaniepokoić to niechęć do jedzenia produktów wysokobiałkowych, np. mięsa, wędlin, mleka i produktów mlecznych, jaj. Dodatkowo nieprzyjemny, „amoniakalny” zapach z ust lub potu, nudności, wymioty, splątanie, nadmierna senność lub odwrotnie – nadpobudliwość. Symptomy te mogą pojawiać się najczęściej po posiłku bogatobiałkowym, podczas długotrwałego głodzenia (post, przerwa nocna) lub choroby infekcyjnej, kiedy chory nie dostarcza odpowiedniej ilości energii z pożywienia lub kalorycznych napojów. W wynikach badań uwagę zwraca się przede wszystkim na stan wątroby – występowanie hipertransaminazemii (podwyższone stężenie enzymów wątrobowych ASPAT i ALAT we krwi) czy zaburzeń krzepnięcia. Przy szukaniu choroby bada się m.in. krew (amoniak, aminokwasy – glutamina) i mocz (kwas orotowy). 

Leczenie hiperamonemii opiera się na przestrzeganiu diety niskobiałkowej. Zawartość białka w diecie zależy od masy ciała pacjenta i wyliczana jest na podstawie norm oraz wyników badań krwi. Jadłospis w dużej mierze komponowany jest z udziałem warzyw, owoców i produktów zbożowych (pieczywo, płatki, makaron, kasze, ryż, wyroby mączne) oraz z dodatkiem tłuszczu (oleje, masło, śmietana, majonez) i cukru (miód, dżem, syropy) dla zapewnienia odpowiedniej podaży kalorii. Czasami zezwala się na jedzenie małych ilości mięsa, ryb, jaj czy produktów mlecznych. U niektórych pacjentów dołącza się również leki (tzw. zmiatacze amoniaku) lub suplementy aminokwasów (arginina, cytrulina), które pomagają w przemianach cyklu mocznikowego. Większość chorych przyjmuje sprowadzane na import docelowy i refundowane suplementy niezbędnych aminokwasów. Dzienna dawka preparatu jest ściśle wyliczona i powinna być przyjmowana codziennie jak lekarstwo.

Pacjenci są przyjmowani na regularne kontrole do szpitala lub poradni metabolicznej. Są pod stałą kontrolą lekarską i dietetyczną. Niestety w niektórych przypadkach wyżej opisane leczenie jest niewystarczające i trzeba podjąć radykalne kroki. Transplantacja wątroby może być ostatnią deską ratunku dla pacjentów chorych na hiperamonemię. Często rozważa się również przeszczep rodzinny.

1. Szymańska E., Kaliciński P., Pawłowska J. i in.:Polish experience with liver transplantation and post-transplant outcomes in children with urea cycle disorders. Annals of Transplantation; 2017. 22: 555-562.
2. Szymańska E., Rokicki D.: Postępowanie terapeutyczne w hiperamonemii pierwotnej. Standardy Medyczne Pediatria; 2016. 13 (6):1037-1043.
3. Zschocke J., Hoffmann G.F.: Vademecum Metabolicum. Podręcznik pediatrii metabolicznej; 2004.

 

Leczenie żywieniowe dzieci

Leczenie żywieniowe dzieci

W przypadku dzieci konsekwencją może być upośledzenie czy brak przyrostu masy i wysokości ciała, a nawet postępujące, prowadzące do niedożywienia tracenie kilogramów. Dlatego najczęstszym wskazaniem do leczenia żywieniowego może być wcześniactwo, zaburzenia neurologiczne (np. ciężka postać padaczki, mózgowe porażenie dziecięce), zespoły przebiegające z zaburzonym wchłanianiem (np. zespół krótkiego jelita, choroba Leśniowskiego-Crohna), mukowiscydoza, okres okołooperacyjny, przewlekłe choroby wątroby lub nerek, choroby nowotworowe lub wrodzone wady metabolizmu.

W praktyce u każdego pacjenta ocenia się aktualny stan kliniczny oraz stan odżywienia. Ważny jest wpływ występującej choroby lub chorób na możliwość wzbogacenia diety dotychczasowej, dobór drogi żywienia, rodzaj i porcje jedzenia oraz jego częstotliwość. Leczenie żywieniowe może stanowić wspomaganie czasowe lub, jeśli wymaga tego sytuacja, być stosowane na stałe. Najprostszą jego formą jest wzbogacenie stosowanej przez pacjenta diety w specjalne preparaty farmaceutyczne w postaci proszku lub gotowego do wypicia płynu. Jeśli żywienie doustne jest niewystarczające, wybiera się karmienie drogą „przewodu pokarmowego”, czyli bezpośrednio do żołądka lub jelita. Ostatecznym rozwiązaniem może być zastosowanie zaawansowanego żywienia dożylnego.

W leczeniu żywieniowym chodzi o jak najmniejszą, ale efektywną interwencję. Jeśli niemożliwe jest dostarczenie składników odżywczych doustnie, można rozważać założenie pacjentowi sondy nosowo-żołądkowej (tzw. zgłębnika). Jest to cienka rurka przeprowadzona przez nos do żołądka. Ta metoda żywienia może być wybrana w przypadku wspomagania krótkotrwałego, trwającego do 6 tygodni. Jeśli żywienie drogą sztuczną miałoby trwać dłużej, wtedy bierze się pod uwagę wyłonienie na brzuchu pacjenta gastrostomii odżywczej. Odbywa się to podczas zabiegu endoskopowego przez gardło (co w skrócie nazwano PEG) lub operacyjnie w znieczuleniu ogólnym. W praktyce gastrostomia jest małym otworem, przez który założona jest rurka prosto do żołądka. Całość przemyślana jest w taki sposób, żeby do żołądka nie dostało się nic niepożądanego i nic się z niego nie wydostało.

Przez sondę lub gastrostomię odżywczą dziecko może być karmione gotową dietą przemysłową, która w składzie ma odpowiednią zawartość składników odżywczych. W zależności od potrzeb mieszanka taka może być wysokokaloryczna, wzbogacona w błonnik lub oparta o białko pod postacią peptydów, stosowana w przypadku alergii na białko mleka. Są też gotowe preparaty dostosowane składem do chorób wymagających ograniczeń żywieniowych, np. choroby nerek lub cukrzycy. Można zdecydować się też na żywienie domową dietą na bazie dziecięcych mieszanek mlecznych, a także dobrze zmiksowaną zupą lub deserem owocowym. Rodzaj pokarmu dostosowuje się idealnie do potrzeb i możliwości każdego pacjenta. Bardzo ważna jest odpowiednia podaż płynów. Żywienie dożylne prowadzone jest tylko przy użyciu sterylnie przygotowanych w aptece mieszanek, o składzie dostosowanym do najbardziej aktualnych wyników badań pacjenta.

Pacjenci leczeni żywieniowo powinni być pod stałą opieką poradni żywieniowej i podlegać regularnej kontroli lekarskiej i dietetycznej. Jeśli trzeba powinna być zapewniona opieka psychologa, fizjoterapeuty czy pracownika socjalnego. Bardzo ważne jest przestrzeganie zasad higieny podczas karmienia i pielęgnacja gastrostomii. Jeśli nie ma przeciwwskazań pacjent może jeść doustnie, a jeśli istnieje taka możliwość dąży się do usunięcia gastrostomii.

Książyk J. [red.]: Standardy leczenia żywieniowego w pediatrii. PZWL. Warszawa; 2017.

BLW, jako uzupełnienie procesu nauki karmienia w 1. roku życia dziecka

BLW, jako uzupełnienie procesu nauki karmienia w 1. roku życia dziecka

Wiele badań pokazuje, że dzieci w wieku do 1. roku życia są przekarmiane, przez co tracą wrodzoną umiejętność prawidłowego odczuwania tych dwóch stanów. Sygnałami, które będą świadczyły o głodzie są, m.in. płacz, pobudzenie, otwieranie ust, podążanie za jedzeniem wzrokiem i ustami. Jeśli w czasie karmienia niemowlę gaworzy, uśmiecha się, patrzy na opiekuna i jedzenie, znaczy to, że chce nadal jeść. Natomiast jest syte, jeśli, m.in.: zasypia, grymasi, je wolniej lub zaprzestaje jedzenia, odpycha łyżeczkę lub zaciska usta, wypluwa pokarm.

BLW (z ang. Baby Led Weaning, Bobas Lubi Wybór) idealnie wpisuje się w trend decydowania przez dziecko o tym czy zje i ile. Jest to metoda karmienia sterowana właśnie przez dziecko. Pozwala mu na jedzenie rękami cząstek miękkich produktów (surowych lub ugotowanych) proponowanych przez dorosłego. BLW można wykorzystać w czasie wprowadzania do diety nowych produktów, jako uzupełnienie podawania łyżeczką pokarmów rozdrobnionych widelcem lub drobno pokrojonych, ale może też być stosowana samodzielnie z ominięciem karmienia łyżeczką, jednak nie wcześniej niż od 7 miesiąca życia. W czasie rozszerzania diety z udziałem metody BLW również obowiązuje zasada pojedynczego wprowadzania nowych pokarmów i obserwacji. Jedzenie rękami powinno stanowić przejściowy etap jedzenia do czasu, aż dziecko nauczy się jeść samodzielnie z użyciem łyżeczki, co może potrwać kilka miesięcy.

Warunkiem rozpoczęcia karmienia niemowlęcia metodą BLW jest umiejętność siedzenia oraz prawidłowy stan odżywienia dziecka. Brak zębów nie jest przeciwwskazaniem do podania delikatnych produktów w kawałkach. Wskazuje się na wiele korzyści wynikających z takiego postępowania, takich jak lepsza kontrola apetytu, profilaktyka otyłości, bardziej urozmaicona dieta, lepszy rozwój umiejętności motorycznych, większa przyjemność z jedzenia.

Z drugiej strony z BLW wiążą się też obawy. Ryzyko zaburzeń rozwoju, niedoboru witamin i składników mineralnych, większej częstości występowania zadławienia się, złej jakości diety niemowlęcia i nadmiaru spożycia soli, o ile pokarmy, które będzie jadło będą pochodziły z talerzy dorosłych. Karmienie BLW wiąże się również z większym bałaganem, jaki robi dziecko jedząc samodzielnie.

Według najnowszych badań z lat 2017 i 2016 dzieci karmione metodą BLW nie odbiegają wskaźnikiem masy ciała (BMI) od norm w wieku 12 i 24 miesięcy. Prawdopodobnie wynika to z faktu występowania niewielkich różnic pomiędzy dobową kalorycznością posiłków w grupie BLW i dzieci jedzących łyżeczką. Potwierdzono jednak niedobór witaminy B12, żelaza i cynku w przyjmowanych posiłkach, a wyższe spożycie tłuszczu, w tym nadmiar nasyconych kwasów tłuszczowych. Może to wynikać z faktu, że dzieci jadły produkty ze „stołu rodzinnego”, które niestety nie wpisywały się w definicję zdrowych posiłków i przekąsek.

Wiele badań nie potwierdza też zjawiska częstszych zadławień w przypadku BLW. Dławienie się występuje w podobnej częstości u dzieci w wieku 6-8 miesięcy karmionych przez kogoś, jak i jedzących rękami (około 13-36% dzieci uległo choć pojedynczemu zadławieniu).

Aby zapobiegać potencjalnym powikłaniom, które mogą wynikać z wykorzystywania metody BLW w czasie rozszerzania diety niemowlęcia warto kierować się kilkoma wskazówkami. To rodzic decyduje co zje dziecko – niech proponowane produkty będą więc odpowiednie dla malucha i dostosowane do jego wieku. Można proponować warzywa gotowane (ziemniak, batat, marchew, pietruszka, seler, burak, dynia, kalafior, brokuł, fasolka szparagowa), warzywa surowe (awokado, ogórek, pomidor, papryka), owoce (jabłko, banan, morele, brzoskwinia, truskawki, maliny, arbuz, melon), ugotowany makaron, ugotowany ryż lub kaszę uformowane w kulkę lub wałek (można dodać owoce lub ugotowane warzywa), gotowany pulpet lub pieczony pasztet warzywno-mięsny, ugotowane lub pieczone w folii kawałki fileta rybnego, jajko na twardo lub w postaci omleta przygotowanego na parze, kawałek bułki lub chleba, domowe gofry, kopytka, pierogi leniwe, domowe ciasteczka na bazie płatków lub kaszy z owocami. Jeśli rodzic chce dzielić się swoim jedzeniem z dzieckiem, powinien dopasować swój jadłospis do dziecięcego (np. używać naturalnych przypraw, nie solić, unikać słonych i słodkich przekąsek). W czasie jedzenia dziecko nie powinno zostawać bez opieki.

 

Czytaj więcej:

Rozszerzanie diety niemowląt, mgr Ewa Ehmke vel Emczyńska-Seliga

Żywienie dzieci w wieku 1-3 lat, mgr Ewa Ehmke vel Emczyńska-Seliga

  1. Szajewska H., Socha P., Horvath A. i in.: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne. Pediatria; 2014. 11: 321-338.
  2. Brown A., Jones S.W., Rowan H.: Baby-Led Weaning: The Evidence to Date. Curr Nutr Rep.; 2017. 6(2):148-156.
  3. Taylor R.W., Williams S.M., Fangupo L.J. et al.: Effect of a Baby-Led Approach to Complementary Feeding on Infant Growth and Overweight: A Randomized Clinical Trial. JAMA Pediatr.; 2017. Sep. 1;171(9):838-846.
  4. Morison B.J., Taylor R.W., Haszard J.J.: How different are baby-led weaning and conventional complementary feeding? A cross-sectional study of infants aged 6-8 months. BMJ Open.; 2016. May. 6;6(5):e010665.
  5. Daniels L., Heath A.M., Williams S.M. et al.: Baby-Led Introduction to SolidS (BLISS) study: a randomised controlled trial of a baby-led approach to complementary feeding. BMC Pediatr.; 2015. 15: 179.
  6. Alvisi P., Brusa S., Alboresi S. et al.: Recommendations on complementary feeding for healthy, full-term infants. Ital J Pediatr.; 2015. 41: 36.
  7. Brown A.: No difference in self-reported frequency of choking between infants introduced to solid foods using a baby-led weaning or traditional spoon-feeding approach. J Hum Nutr Diet.; 2017. Dec 5.
  8. Fangupo L.J., Heath A.M., Williams S.M. et al.: A Baby-Led Approach to Eating Solids and Risk of Choking. Pediatrics.; 2016. Oct;138(4).
Dieta kobiety ciężarnej w świetle zaleceń międzynarodowych

Dieta kobiety ciężarnej w świetle zaleceń międzynarodowych

Na prawidłowy rozwój płodu i zdrowie dziecka wpływa sposób żywienia i styl życia kobiety, które były stosowane jeszcze przed ciążą. W samej ciąży będą dodatkowo oddziaływały na jego przyszły metabolizm. Coraz częściej zwraca się uwagę na tzw. płodowe programowanie metaboliczne. To już w ciąży można wpływać na zwiększone lub zmniejszone ryzyko rozwinięcia się chorób cywilizacyjnych, w tym otyłości, cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej, osteoporozy i niektórych nowotworów u dziecka. Dlatego bardzo ważna jest edukacja i promowanie zdrowego żywienia i trybu życia.

W ciąży zwiększa się zapotrzebowanie na energię, składniki odżywcze i płyny. Zmiany te wynikają między innymi z wyższego spoczynkowego wydatku energetycznego. W czasie ciąży organizm zużywa więcej energii na wzrost (płodu i łożyska) oraz intensywniejszą pracę płuc i serca. W normach polskich zalecono zwiększoną o 360 kcal na dzień energetyczność diety od II trymestru ciąży i 475 kcal więcej w III trymestrze. Są to wartości odpowiadające 1-2 dodatkowym przekąskom lub dodatkowemu posiłkowi. Na zwiększenie kaloryczności składają się większa podaż białka (dla odbudowy tkanek i budowy nowych), tłuszczu i węglowodanów (tabela 1). Wspominając o tłuszczu warto podkreślić, że spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych (tłuszcz zwierzęcy) i kwasów tłuszczowych typu trans (utwardzany tłuszcz roślinny) powinno być jak najmniejsze, a podaż kwasów tłuszczowych z grupy omega-3 (EPA i DHA) zwiększona o podaż DHA (wyjściowo 250 mg + 100-200 mg DHA na dobę, wartości te mogą zwiększyć się w przypadku zagrożenia porodem przedwczesnym). Pisząc o węglowodanach należy uwzględnić odpowiednią podaż błonnika pokarmowego (wystarczające spożycie nie powinno być mniejsze, niż 25 g/ dobę).

 

Tabela 1.

Podaż białka, tłuszczu i węglowodanów dla kobiet (RDA)

 

Zwiększone zapotrzebowanie na składniki odżywcze w czasie ciąży dotyczy również  większości witamin (witaminy A, E, C, B1, B2, niacyny, B6, folianów, B12, kwasu pantotenowego, choliny) i składników mineralnych (wapnia i fosforu u kobiet ciężarnych poniżej 19 roku życia, magnezu, żelaza, cynku, miedzi, jodu, selenu, manganu). Trzeba jednak uważać, bo nadmiar witaminy A (przede wszystkim z suplementów diety) może skutkować powstaniem wad u dziecka, np. kości twarzoczaszki.

Różnorodna dieta powinna zapewnić wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Kobieta ciężarna nie powinna znacząca zmieniać swoich przyzwyczajeń żywieniowych, o ile były prawidłowe. Nie musi stosować diety łatwostrawnej, unikać produktów wzdymających lub pikantnych, chyba, że obserwuje po ich zjedzeniu nieprzyjemne dolegliwości. Na pewno powinna spożywać posiłki regularnie i komponować je z wykorzystaniem produktów ze wszystkich grup (różnokolorowych warzyw i owoców, produktów zbożowych, mlecznych, mięs, ryb, jaj, tłuszczu roślinnego, orzechów i roślin strączkowych). Uważać trzeba na niepasteryzowane wyroby mleczne (ryzyko zakażenia bakterią Listeria), surowe mięso, ryby, owoce morza (pasożyty, Toxoplasma) i jaja (Salmonella) oraz grzyby leśne (zatrucia), a także dokładnie myć przed spożyciem owoce i warzywa.

Niektóre mikroskładniki są niezwykle istotne dla prawidłowego rozwoju płodu, a może ich brakować w codziennym jadłospisie kobiet ciężarnych, dlatego powinny być suplementowane. Wśród nich należy wymienić przede wszystkim kwas foliowy, witaminę D3, kwasy tłuszczowe DHA (omega-3), żelazo przy występowaniu lub ryzyku niedokrwistości (stężenie hemoglobiny poniżej 11 mg/dl), jod i magnez.  

Zwiększona podaż płynów, dotyczy przede wszystkim wody. Dziennie kobiety ciężarne powinny wypijać ponad 2 litry płynów.

Zmiana, jaka na pewno powinna nastąpić w sposobie żywienia czy stylu życia kobiety ciężarnej (a nawet jeszcze planującej ciążę) wiąże się z unikaniem szkodliwych dla rozwoju dziecka substancji. Szkodliwych, czyli wpływających negatywnie na prawidłowy rozwój narządów i układów płodu. Tak jak wykluczenie kawy, nie ma znaczenia (jedynie ważne jest jej ograniczenie do 200-300 mg kofeiny na dzień), o tyle stronienie od picia alkoholu, palenia papierosów i ekspozycji na dym papierosowy ma duże znaczenie dla dobrostanu rozwijającego się dziecka. Nawet najmniejsze dawki alkoholu mogą grozić wystąpieniem zaburzeń, które mogą pojawić się nawet w późniejszym jego życiu (nadpobudliwość, problemy z koncentracją i nauką).

1. Jarosz M. [red].: Normy żywienia dla populacji Polski. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa; 2017.
2. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie suplementacji witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Ginekol Pol.; 2014. 85: 395-399.
3. WHO Recommendations on antenatal care for a positive pregnancy experience, Geneva; 2016.  
4. Practice paper of the Academy of Nutrition and Dietetics abstract: nutrition and lifestyle for a healthy pregnancy outcome. J Acad Nutr Diet.; 2014. Sep;114(9):1447.
5. [online]. [przeglądany 30.10.2018]. Dostępny w: https://www.acog.org/Patients/FAQs/Nutrition-During-Pregnancy z dnia 07.01.2018 r.

 

Suplementacja kwasem foliowym w ciąży i okresie jej planowania

Suplementacja kwasem foliowym w ciąży i okresie jej planowania

Odpowiednie spożycie kwasu foliowego gwarantuje zapobieganie rozwojowi wad cewy nerwowej. Są to wrodzone, powstałe w czasie zarodkowym, bardzo ciężkie zaburzenia dotyczące układu nerwowego dziecka. Wady te objawiają się bezmózgowiem, małomózgowiem, rozszczepem kręgosłupa lub przepuklinami układu nerwowego. Prowadzą więc do kalectwa, m.in. paraliżu nóg, zaburzeń czynności pęcherza moczowego i odbytu, padaczki, upośledzenia umysłowego, wodogłowia, a w skrajnych przypadkach mogą być przyczyną śmierci. Cewa nerwowa to organ kształtujący się na początku trwania ciąży, około 4 jej tygodnia. W dużej liczbie przypadków jest to czas, kiedy kobieta jeszcze nie wie, że doszło do zapłodnienia. Niedobór folianów w tym okresie będzie miał negatywny wpływ na proces zamykania się cewy i tworzenia układu nerwowego dziecka.   

Zróżnicowana dieta powinna dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych, niemniej jednak obserwuje się niedobory kwasu foliowego w dietach kobiet w wieku rozrodczym. Wynika to z faktu jego małej stabilności (straty z żywności pod wpływem światła, tlenu czy wysokiej temperatury mogą dochodzić do 50-80%) oraz obecności czynników ograniczających jego wchłanianie, jak picie kawy i alkoholu, palenie tytoniu czy zażywanie doustnych środków antykoncepcyjnych. Według norm spożycia (RDA) kobiety w okresie rozrodczym powinny przyjmować 400 µg folianów dziennie, a w czasie ciąży ich podaż powinna wzrosnąć do 600 µg.

 

Dobrym źródłem folianów w diecie są:

  • warzywa strączkowe (soja, fasola, groch, bób, fasolka szparagowa, groszek zielony i kiełki tych warzyw),
  • zielone warzywa liściaste (szpinak, brukselka, jarmuż, brokuły, kapusta, sałata),
  • inne warzywa (korzeń i natka pietruszki, buraki, szczypiorek, awokado, szparagi),
  • zboża (zarodki i otręby pszenne, płatki owsiane),
  • orzechy (ziemne, włoskie, laskowe), migdały, nasiona sezamu i słonecznika, pestki dyni,
  • jaja (żółtka),
  • produkty wzbogacane, np. soki owocowe, płatki śniadaniowe.

 

Dodatkowo w ramach prewencji każda kobieta będąca w wieku rozrodczym, co najmniej na 6 tygodni przed planowaną ciążą i do co najmniej 2 trymestru ciąży powinna przyjmować kwas foliowy w ilości 400 µg (0,4 mg) dziennie, czyli najczęściej 1 tabletkę suplementu. W przypadku występowania otyłości (BMI powyżej 30 kg/ m2), niedokrwistości megaloblastycznej (podwyższonej wartości MCV), hiperhomocysteinemii (zwiększonego stężenia homocysteiny we krwi) spowodowanej mutacją w genie MTHFR, przy wcześniejszym stosowaniu doustnej antykoncepcji hormonalnej, przyjmowaniu leków przeciwpadaczkowych i paleniu papierosów dawka ta powinna być wyższa. Kwas foliowy z suplementów wchłania się najlepiej zażywany rano przed jedzeniem. Zalecenia konieczności suplementacji wprowadził jeszcze w 1997 r. zespół ekspertów Programu Pierwotnej Profilaktyki Wad Cewy Nerwowej prowadzonego przez Instytut Matki i Dziecka w Warszawie.

1. Jarosz M. [red.]: Normy żywienia dla populacji Polski. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa; 2017.
2. Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B. i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa; 2017.
3. Witczak M., Ferenc T., Wilczyński J.: Patogeneza i genetyka wad cewy nerwowej. Ginekol Pol.; 2007. 78: 981-985.
4. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie suplementacji witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Ginekol Pol.; 2014. 85: 395-399.