Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej logo
Wyszukiwarka
Suplementacja kwasem foliowym w ciąży i okresie jej planowania

Suplementacja kwasem foliowym w ciąży i okresie jej planowania

Odpowiednie spożycie kwasu foliowego gwarantuje zapobieganie rozwojowi wad cewy nerwowej. Są to wrodzone, powstałe w czasie zarodkowym, bardzo ciężkie zaburzenia dotyczące układu nerwowego dziecka. Wady te objawiają się bezmózgowiem, małomózgowiem, rozszczepem kręgosłupa lub przepuklinami układu nerwowego. Prowadzą więc do kalectwa, m.in. paraliżu nóg, zaburzeń czynności pęcherza moczowego i odbytu, padaczki, upośledzenia umysłowego, wodogłowia, a w skrajnych przypadkach mogą być przyczyną śmierci. Cewa nerwowa to organ kształtujący się na początku trwania ciąży, około 4 jej tygodnia. W dużej liczbie przypadków jest to czas, kiedy kobieta jeszcze nie wie, że doszło do zapłodnienia. Niedobór folianów w tym okresie będzie miał negatywny wpływ na proces zamykania się cewy i tworzenia układu nerwowego dziecka.   

Zróżnicowana dieta powinna dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych, niemniej jednak obserwuje się niedobory kwasu foliowego w dietach kobiet w wieku rozrodczym. Wynika to z faktu jego małej stabilności (straty z żywności pod wpływem światła, tlenu czy wysokiej temperatury mogą dochodzić do 50-80%) oraz obecności czynników ograniczających jego wchłanianie, jak picie kawy i alkoholu, palenie tytoniu czy zażywanie doustnych środków antykoncepcyjnych. Według norm spożycia (RDA) kobiety w okresie rozrodczym powinny przyjmować 400 µg folianów dziennie, a w czasie ciąży ich podaż powinna wzrosnąć do 600 µg.

 

Dobrym źródłem folianów w diecie są:

  • warzywa strączkowe (soja, fasola, groch, bób, fasolka szparagowa, groszek zielony i kiełki tych warzyw),
  • zielone warzywa liściaste (szpinak, brukselka, jarmuż, brokuły, kapusta, sałata),
  • inne warzywa (korzeń i natka pietruszki, buraki, szczypiorek, awokado, szparagi),
  • zboża (zarodki i otręby pszenne, płatki owsiane),
  • orzechy (ziemne, włoskie, laskowe), migdały, nasiona sezamu i słonecznika, pestki dyni,
  • jaja (żółtka),
  • produkty wzbogacane, np. soki owocowe, płatki śniadaniowe.

 

Dodatkowo w ramach prewencji każda kobieta będąca w wieku rozrodczym, co najmniej na 6 tygodni przed planowaną ciążą i do co najmniej 2 trymestru ciąży powinna przyjmować kwas foliowy w ilości 400 µg (0,4 mg) dziennie, czyli najczęściej 1 tabletkę suplementu. W przypadku występowania otyłości (BMI powyżej 30 kg/ m2), niedokrwistości megaloblastycznej (podwyższonej wartości MCV), hiperhomocysteinemii (zwiększonego stężenia homocysteiny we krwi) spowodowanej mutacją w genie MTHFR, przy wcześniejszym stosowaniu doustnej antykoncepcji hormonalnej, przyjmowaniu leków przeciwpadaczkowych i paleniu papierosów dawka ta powinna być wyższa. Kwas foliowy z suplementów wchłania się najlepiej zażywany rano przed jedzeniem. Zalecenia konieczności suplementacji wprowadził jeszcze w 1997 r. zespół ekspertów Programu Pierwotnej Profilaktyki Wad Cewy Nerwowej prowadzonego przez Instytut Matki i Dziecka w Warszawie.

1. Jarosz M. [red.]: Normy żywienia dla populacji Polski. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa; 2017.
2. Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B. i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa; 2017.
3. Witczak M., Ferenc T., Wilczyński J.: Patogeneza i genetyka wad cewy nerwowej. Ginekol Pol.; 2007. 78: 981-985.
4. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie suplementacji witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Ginekol Pol.; 2014. 85: 395-399.

 

Nawet dzieci mogą być na diecie wegetariańskiej

Nawet dzieci mogą być na diecie wegetariańskiej

To dzięki lepszym nawykom żywieniowym i większemu spożyciu błonnika, folianów, witaminy C, a niższej wartości energetycznej jadłospisu i ograniczonej podaży cholesterolu pokarmowego, kwasów tłuszczowych nasyconych czy o konfiguracji trans. Niestety mogą też doprowadzić do niedoboru witaminy B12, żelaza, wapnia i cynku. Kluczowe byłoby więc prawidłowe zbilansowanie diety, poprzez jedzenie różnorodnych produktów i, jeśli jest to konieczne, stosowanie suplementacji. Również dzieci mogłyby jeść (lakto, owo) wegetariańskie posiłki. Warto jednak pilnować regularnych kontroli stanu odżywienia i stopnia rozwoju, a pomoc dietetyka może okazać się bardzo potrzebna.

Dzieci na dietach wegetariańskich mogą mieć wolniejsze tempo wrastania (przede wszystkim wśród wegan), a ich masa ciała mieści się w dolnej granicy normy. Z wiekiem dorównują rówieśnikom lub są nawet wyższe, ale nadal szczuplejsze. Nie stwierdzono różnić pomiędzy gęstością kości i ryzykiem złamań kości wśród dzieci na diecie wegetariańskiej i standardowej. Niemniej jednak wskazuje się, że gęstość kości zależy również od wieku i beztłuszczowej masy ciała, a częstość złamań od spożycia wapnia. W większości przypadków stężenie żelaza i hemoglobiny we krwi mieści się w zakresie norm, jednak stężenie ferrytyny może być obniżone (to jeden z pierwszych czynników wskazujących na niedokrwistość). 

W prawidłowo skomponowanej diecie wegetariańskiej należy zwracać uwagę na odpowiednią podaż energii, białka, żelaza, cynku, jodu, witaminy D i B12, niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych z grupy omega-3, a dodatkowo wapnia przy diecie wegańskiej. Uważa się, że wegetarianie powinni spożywać więcej białka, niż zalecają normy dla populacji ogólnej. W zależności od rodzaju diety może pochodzić z jaj, mleka i produktów mlecznych, roślin strączkowych, orzechów i nasion oraz zbóż. Aby białko ze źródeł roślinnych zostało lepiej wykorzystane, należy łączyć różne grupy produktów, np. strączki z produktami zbożowymi (jak kasza, ryż, makaron, płatki, pełnoziarniste pieczywo). Roślinnymi źródłami żelaza są nasiona i pestki, produkty zbożowe, warzywa strączkowe, natka pietruszki i morele suszone. Dla lepszego wchłania należy je spożywać w towarzystwie folianów, witaminy C, a także kwasów organicznych (różne warzywa, owoce) i karotenoidów (marchew, bataty, dynia, natka pietruszki, jarmuż, szpinak, papryka, morele). Przyswajalność żelaza z warzyw strączkowych i zbóż zwiększa również mielenie, moczenie i kiełkowanie oraz używanie zakwasu w produkcji chleba. Wegańskimi źródłami wapnia są soja i jej przetwory, orzechy i nasiona oraz woda mineralna bogata w wapń. Wchłanianie polepsza odpowiednia podaż witaminy D.    

Dobrze zaplanowana dieta wegetariańska stosowana u dzieci nie musi wymagać suplementacji witaminy B12, o ile spożywane są nabiał (jaja, mleko, ser, twaróg, jogurt, kefir, maślanka) czy produkty wzbogacane (np. płatki, kaszki). Niedobór witaminy B12 może prowadzić do rozwoju niedokrwistości megaloblastycznej i zwiększenia stężenia homocysteiny we krwi. Jeśli nie uda się zapewnić jej podaży z diety należy sięgnąć po preparaty z hydroksykobalaminą. Dla lepszego przyswajania witaminy można stosować krople, a tabletki rzuć lub rozpuszczać pod językiem. Suplementacja witaminy D powinna być stosowana według zaleceń dla ogólnej populacji.

1.    Agnoli C., Baroni L., Bertini I. et al.: Position paper on vegetarian diets from the working group of the Italian Society of Human Nutrition. Nutr Metab Cardiovasc Dis.; 2017. Dec. 27(12):1037-1052.
2.    Ambroszkiewicz J., Klemarczyk W., Mazur J. i wsp.: Serum Hepcidin and Soluble Transferrin Receptor in the Assessment of Iron Metabolism in Children on a Vegetarian Diet. Biol Trace Elem Res.; 2017. Dec. 180(2):182-190.
3.    Craig W.J., Mangels A.R.: Position of the American Dietetic Association: vegetarian diets. J Am Diet Assoc.; 2009. Jul;109(7):1266-82.
4.    Cruchet S., Lucero Y., Cornejo V.: Truths, Myths and Needs of Special Diets: Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder, Autism, Non-Celiac Gluten Sensitivity, and Vegetarianism. Ann Nutr Metab.; 2016. 68 Suppl 1:43-50.
5.    Menal-Puey S., Marques-Lopes I.: Development of a Food Guide for the Vegetarians of Spain. J Acad Nutr Diet.; 2017. Oct;117(10):1509-1516.
6.    Schürmann S., Kersting M., Alexy U.:Vegetarian diets in children: a systematic review. Eur J Nutr.; 2017. Aug;56(5):1797-1817.
7.    Desmond M., Książyk J.: Czy dieta wegetariańska jest zdrowa dla dziecka? 2014. mp.pl z dnia 31.01.2018.
8.    Desmond M., Książyk J.: Czy prawdziwy jest pogląd, że u dzieci z rodzin wegetariańskich rzadziej występuje otyłość? Jaki wzrost osiągają te dzieci? 2014. mp.pl z dnia 31.01.2018.
9.    Desmond M., Książyk J.: Czy dziecko na diecie wegetariańskiej wymaga dodatkowej suplementacji (witaminy, minerały)? Czy zależy to od rodzaju diety? 2014. mp.pl z dnia 31.01.2018.
10.    Książyk J.: Czy u dzieci stosujących specjalne diety (np. wegetariańską lub z eliminacją białek mleka krowiego) konieczna jest suplementacja witamin i minerałów? 2014. mp.pl z dnia 31.01.2018.
11.    Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B. i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa; 2017.

 

Postępowanie w ostrej biegunce u małych dzieci

Postępowanie w ostrej biegunce u małych dzieci

W największej liczbie przypadków biegunkę można leczyć w domu, jednak w niektórych okolicznościach wymaga pobytu w szpitalu. Należy zgłosić się do lekarza w przypadku każdej z wymienionych sytuacji współtowarzyszącej biegunce: dziecko ma mniej niż 2 miesiące, cierpi na chorobę przewlekłą (np. cukrzycę), ma przedłużające się wymioty, dużą objętość biegunkowych stolców i w opinii członka rodziny może być odwodnione. W przypadku oceny odwodnienia można kierować się utratą masy ciała, jeśli wynosi powyżej 10% oznacza stan ciężki, który wymaga hospitalizacji. Lekarz po zebraniu wywiadu i ocenie dodatkowych parametrów, m.in. stanu ogólnego, wyglądu oczu i śluzówek, sposobu oddechu, elastyczności skóry czy tzw. powrotu włośniczkowego, może stwierdzić o konieczności hospitalizacji.

Każda biegunka może doprowadzić do odwodnienia. Im mniejsze dziecko, tym szybciej może nastąpić. Dlatego podstawowym krokiem w postępowaniu będzie podaż doustnego płynu nawadniającego (DPN). Jest tak samo skuteczne, jak nawadnianie dożylne. DPN powinien mieć w składzie sód (sól), nie musi zawierać glukozy czy innych składników (np. aminokwasów lub składników mineralnych). Jeśli dziecko ma powyżej 2 lat i łagodnie nasiloną biegunkę można podawać rozcieńczony sok jabłkowy, a później inne ulubione napoje. Dobowa podaż płynów zależy od masy ciała dziecka i wynosi:

  • przy masie 1-10 kg – 100 ml na każdy kilogram masy ciała,
  • przy masie 10-20 kg – 1000 ml + 50 ml na każdy kilogram powyżej 10 kg,
  • przy masie > 20 kg – 1500 ml + 20 ml na każdy kilogram powyżej 20 kg.

Po każdym biegunkowym stolcu (lub wymiotach) należy podać dodatkowo 5-10 ml DPN na każdy kilogram masy ciała dziecka. Najlepiej, żeby płyny podawać w małej objętości, mogą być podawane przez słomkę albo strzykawką.  

Jeśli uda się zapewnić odpowiednie nawodnienie, można pomyśleć o właściwym żywieniu. Nie zaleca się stosowania specjalnych diet w czasie ostrej biegunki (np. łatwostrawnej, bez laktozy, zatwardzającej). Na pewno warto ograniczyć podaż napojów o dużej zawartości cukru (np. soków), ponieważ mogą wzmagać biegunkę. Karmienie piersią powinno być utrzymane, a żywienie dostosowane do wieku dziecka. Trzeba wziąć pod uwagę fakt, że w czasie biegunki, a tym bardziej biegunki przebiegającej z gorączką i wymiotami, apetyt może być zmniejszony i nie powinno się karmić dziecka na siłę. Można podawać produkty dobrze w danym momencie tolerowane i chętnie zjadane.

Podaż niektórych preparatów farmaceutycznych może wspomóc leczenie biegunki. Skutecznie działają niektóre szczepy probiotyków, wskazuje się przede wszystkim dwa: bakterie Lactobacillus rhamnosus GG (LGG) i drożdże Saccharomyces boulardii. Bardzo ważna jest ich odpowiednia ilość w preparacie – zbyt niska po prostu nie zadziała (w przypadku LGG powyżej 1010 na dobę, a w przypadku drożdży 250-750 mg na dobę). Najlepiej stosować je 5-7 dni. Można rozważyć również stosowanie smektynu dwuoktanościennego. Nie zaleca się podawania na własną rękę węgla aktywowanego czy innych leków przeciwbiegunkowych, które w przypadku choroby przebiegającej z biegunką mogą utrudnić jej rozpoznanie.

  1. Alfredo Guarino A., Ashkenazi S., Gendrel D. et al.: European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition/European Society for Pediatric Infectious Diseases Evidence-Based Guidelines for the Management of Acute Gastroenteritis in Children in Europe: Update 2014. JPGN; 2014. 59: 132-152.
  2. Freedman S.B., Willan A.R., Boutis K. et al.: Effect of dilute apple juice and preferred fluids vs electrolyte maintenance solution on treatment failure among children with mild gastroenteritis: a randomized clinical trial. JAMA; 2016 May 10;315(18):1966-74. 
  3. Szajewska H., Wanke M., Patro B.: Meta-analysis: the effects of Lactobacillus rhamnosus GG supplementation for the prevention of healthcare-associated diarrhea in children. Aliment Pharmacol Ther.; 2011. Nov. 34(9):1079-87.
  4. Feizizadeh S., Salehi-Abargouei A., Akbari V.: Efficacy and safety of Saccharomyces boulardii for acute diarrhea. Pediatrics; 2014. Jul.134(1):e176-91.
  5. Das R.R., Sankar J., Naik S.S.: Efficacy and safety of diosmectite in acute childhood diarrhea: a. 2015. Jul.100(7):704-12.

 

Żywienie dzieci w wieku 1-3 lat

Żywienie dzieci w wieku 1-3 lat

  • zróżnicowanie – posiłki przygotowywane są z udziałem warzyw, owoców, produktów zbożowych, chudych mięs, tłustych ryb, jaj, produktów mlecznych, warzyw strączkowych, olejów roślinnych, orzechów i nasion,
  • przewaga gotowania na parze lub wodzie, duszenie i pieczenie (zamiast smażenia),
  • stosowanie naturalnych przypraw, w tym ziołowych i warzywnych w rozsądnych ilościach,
  • ograniczenie wykorzystywania produktów wysokoprzetworzonych oraz jedzenia gotowych przekąsek słonych i słodkich,
  • woda mineralna niskozmineralizowana jako dominujący płyn.

Im dieta innych członków rodziny jest zdrowsza, tym jest bardziej odpowiednia dla małego dziecka. Kontynuowane są prawidłowe zachowania i nawyki żywieniowe co sprzyja zdrowiu w późniejszym życiu. 

Normy żywienia określają wartości odżywcze, które powinien spełniać jadłospis w poszczególnych fazach życia (tabela 1). Odpowiednią podaż składników odżywczych weryfikuje się również na podstawie masy i wysokości ciała dziecka, które nanoszone są na siatki centylowe przygotowane dla wieku i płci. O nieprawidłowościach będą świadczyły niedobór lub nadmiar masy ciała oraz niedobór wysokości (długofalowe niedobory energii i białka).

 

Tabela 1. Wartości odżywcze diety dzieci w wieku 1-3 lat (podane na dobę).

 

ENERGIA 1000-1300 kcal

BIAŁKO

TŁUSZCZ

WĘGLOWODANY

Wartości gramowe

1,17-1,10 g/ kg masy ciała

33-44 g

Powyżej 130 g

Wartości procentowe (procent energetyczności diety)

Dzieci 12-24 miesiąc:

5-15%

 

Dzieci 24-36 miesiąc:

10-20%

30-40%

45-65%

Dodatkowe zalecenia

 

Ograniczenie podaży: nasyconych kwasów tłuszczowychtypu trans

 

Odpowiednia podaż:

nienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3 (do 2 roku życia 100 mg DHA i powyżej 250 mg DHA i EPA)

Do 10% energetyczności z węglowodanów prostych

 

Do 5% energetyczności z cukrów wolnych

 

Co najmniej 10g błonnika

Źródła

Zwierzęce: mięso, ryby, jaja, mleko i produkty mleczne

 

Roślinne: warzywa strączkowe, orzechy, nasiona

Dodatkowe: masło, oleje roślinne

 

Tłuszcze naturalnie występujące w produktach: mięsie, rybach i nabiale oraz orzechach i nasionach

Warzywa i owoce

 

Produkty zbożowe (pieczywo, kasze, ryż, makaron, naturalne płatki, wyroby mączne)

 

 

 

Po skończeniu 12 miesięcy dziecko nie powinno już pić z butelki ze smoczkiem, a z otwartego kubka. Specjaliści nie zalecają również stosowania kubków niekapków, ewentualnie w okresie przejściowym do 1. roku życia (są o tyle wygodne, że nie pozwalają na wylewanie płynu, ale ich stosowanie może wiązać się z wieloma skutkami ubocznymi). Można podawać już dziecku mleko krowie, ale nie więcej niż 500 ml dziennie i nie powinno mieć zmniejszonej zawartości tłuszczu. Mleka modyfikowane typu Junior (z cyferkami 3 i 4) nie muszą być stosowane, literatura nie wskazuje na ich przewagę w karmieniu dzieci w tej grupie wiekowej. Jako dodatek tłuszczowy można stosować masło i oleje roślinne. Nie zaleca się podaży podrobów. Nadal powinno ograniczać się podaż soli i cukru. Do 24 miesiąca życia kształtuje się umiejętność gryzienia oraz utrwalają się preferencje smakowe, dlatego warto ciągle je wspierać i rozwijać.

U dzieci około 20 miesiąca życia może wystąpić neofobia, czyli czasowa niechęć do jedzenia wybranych produktów i potraw. Odmowa może dotyczyć każdego produktu i wystąpić na sam jego widok. U wrażliwych sensorycznie dzieci reakcja może być bardziej nasilona, a grupa odrzuconych produktów większa. Na szczęście jest to etap przejściowy, ale maksymalnie może trwać do 6 roku życia.

 

 

 

Autorzy infografiki: mgr Marcelina Przeździęk, neurologopeda oraz mgr Ewa Ehmke vel Emczyńska – Seliga, dietetyk.

  1. Szajewska H., Socha P., Horvath A. i in.: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne. Pediatria; 2014. 11: 321-338.
  2. Harris G., Mason S.: Are There Sensitive Periods for Food Acceptance in Infancy? Curr Nutr Rep. 2017; 6(2): 190–196.
  3. Jarosz M. [red.]: Normy żywienia dla populacji Polski. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa; 2017.
  4. Sealy P.A. et al.: Caregiver self-report of children’s use of sippy cup among children 1 to 4 years of AGD. Journal of Pediatric Nursing 2011; 26(3): 200-5
  5. Keim S.A. et al.: Injuries associated with bottles, pacifiers, and sippy cups in the United States, 1991-2010. Pediatrics 2012; 129(6): 1104-10.
  6. Ben-Avraham S. et al.: Bottle and sippy cup use is associated with diet energy intake in toddlers. Matern Child Nutr. 2015; 11(4): 845-58.
  7. Compton R.: Opportunities to increase prevention in dentistry. The Journal of Dental Hygiene 2015; 89(1): 30-32.
  8. Sorenson L.J. et al.: Parent’s knowlegde of children’s oral health and their ability to retain information. Nevada Journal of Public Health 2015; 10-20.
  9. American Academy of Pediatrics: Maintaining and improving the oral health of young children. Pediatrics 2014; 134(6).
  10. A join statement of Health Canada, Canadian Paediatric Society, Dietitians of Canada, and Breastfeeding Committee for Canada: Nutrition for Health Term Infants: Recommendations from 6 to 24 months. 2015
Problem zaparć u dzieci

Problem zaparć u dzieci

Do zaparć czynnościowych mogą predysponować nieprawidłowe nawyki żywieniowe, otyłość lub stres. Dotyczą około 3% dzieci i nawet w 40% przypadków objawy zaczynają występować już w 1. roku życia. Można je zdiagnozować, jeśli w ciągu miesiąca wystąpiły 2 z następujących kryteriów:

  • 2 lub mniej wypróżnień w ciągu tygodnia,
  • zaleganie mas kałowych w odbytnicy,
  • występowanie bolesnych wypróżnień i zbitych stolców,
  • wydalanie mas kałowych o dużej objętości (mogą nawet zatkać muszlę klozetową),
  • jeśli dziecko ma umiejętność kontroli czynności fizjologicznych – co najmniej 1 raz w tygodniu brudzenie bielizny kałem.

Nieleczone zaparcia mogą przybierać na sile, obniżając jakość życia, a co więcej prowadząc do negatywnych konsekwencji zdrowotnych i psychologicznych. Problem nie powinien być bagatelizowany, a pierwsza reakcja powinna być jak najszybsza. Wskazana byłaby pomoc lekarska i dietetyczna, w niektórych przypadkach również psychologiczna.  

Dietetyk powinien przeanalizować dotychczasowy jadłospis dziecka. Należy zwrócić uwagę na odpowiednią podaż płynów oraz błonnika w diecie. Według Kryteriów Rzymskich IV (2016) nie muszą być zwiększone w stosunku do normy. Jednak w dietach wielu dzieci stwierdza się ich niedobór, który może być przyczyną zaparć. Normy żywienia Instytutu Żywości i Żywienia (2017) zalecają dzieciom w wieku 1-3 lat dzienne spożycie (AI) 10 g błonnika i wypijanie 1250 ml płynów. Błonnik w diecie dzieci może pochodzić z warzyw i owoców spożywanych najlepiej na surowo w surówkach, sałatkach i na kanapkach, w przypadku owoców zaleca się też te suszone (morele, śliwki), a warzyw – też strączkowe. Może być dostarczany z naturalnymi płatkami śniadaniowymi (owsiane, żytnie, orkiszowe), pieczywem typu graham lub słonecznikowym, brązowym ryżem czy kaszami (np. gryczaną).

Dietę można wzbogacić również w wiórki kokosowe, orzechy, migdały i pestki dyni lub słonecznika. Jeśli chodzi o płyny najlepsza byłaby woda. Jednak jak poradzić sobie z dzieckiem, które wcale nie ma ochoty pić? Przede wszystkim warto pokazać mu ile dziennie powinno wypić. Dzienną porcję wody można wlać do dużej butelki, z której dziecko lub rodzic będą napełniali kubek lub bidon przeznaczony do bezpośredniego picia. Należy zawrzeć umowę, że wypicie wskazanej ilości wody zostanie nagrodzone, np. naklejką, a określona liczba naklejek oznacza większą nagrodę (nie koniecznie materialną, może to być wycieczka w ciekawe miejsce lub nocowanie u dziadków lub cioci). Warto, żeby dziecko piło z kolorowych naczyń, ozdobionych ulubionymi postaciami z bajek.

Można urozmaicić picie, proponując picie przez słomkę lub strzykawkę (tak, dla niektórych dzieci to bardzo ciekawy sposób przyjmowania płynów). Początkowo należy przypominać dziecku co jakiś czas o piciu i podawać mu bidon lub kubek zachęcając do wypicia choć kilku łyków. Trzeba pamiętać o zabieraniu picia ze sobą, jeśli planujemy wyjście z domu. W codziennym jadłospisie dziecka należy zaplanować podaż zup i zup kremów, lepiej nie rezygnować z nich, kosztem jedzenia drugiego dania.

Poza interwencją dietetyczną warto zwrócić uwagę na zwiększoną aktywność fizyczną dziecka. Odpowiednio zaplanowany ruch może być również elementem wspierającym leczenie zaparć. Specjaliści wskazują też na możliwość terapii jaką daje biofeedback. Wspomaganie farmakologiczne dotyczy podaży leków lub probiotyków, które powinien zaproponować lekarz. Lepsze działanie mogą wykazywać suplementy z probiotykami, niż żywność w nie wzbogacana (np. jogurty), a to z uwagi na dawkę bakterii występującą w ostatecznym produkcie.  

  1. Kwiecień J.: Kryteria Rzymskie IV (2016) – aktualne wytyczne rozpoznawania i leczenia czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego u dzieci. Standardy Medyczne Pediatria; 2016. 13: 525–535.
  2. Tabbers M.M., Dilorenzo C., Berger M.Y. i wsp.: Evaluation and treatment of functional constipation in infants and children: evidence-based recommendations from ESPGHAN and NASPGHAN. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr.; 2014. 58: 265–281.
  3. Toporowska-Kowalska E.: Komentarz do „Evaluation and treatment of functional constipation in infants and children: evidence-based recommendations from ESPGHAN and NASPGHAN” Medycyna Praktyczna. Pediatria 2015.
  4. Rajindrajith S., Devanarayana N.M., Crispus Perera B.J. et al.: Childhood constipation as an emerging public health problem. World J Gastroenterol; 2016. Aug 14;22(30):6864-75.
  5. Asakura K., Masayasu S., Sasaki S.: Dietary intake, physical activity, and time management are associated with constipation in preschool children in Japan. Asia Pac J Clin Nutr.; 2017. Jan;26(1):118-129.
  6. Dehghani S.M., Moravej H., Rajaei E. et al.: Evaluation of familial aggregation, vegetable consumption, legumes consumption, and physical activity on functional constipation in families of children with functional constipation versus children without constipation. Prz Gastroenterol.; 2015. 10(2):89-93.
  7. Seidenfaden S., Ormarsson O.T., Lund S.H. et al.: Physical activity may decrease the likelihood of children developing constipation. Acta Paediatr.; 2018. Jan;107(1):151-155.
  8. Scourboutakos M.J., Franco-Arellano B., Murphy S.A. et al.: Mismatch between Probiotic Benefits in Trials versus Food Products. Nutrients.; 2017. Apr 19;9(4). pii: E400.
  9. Jarzebicka D., Sieczkowska J., Dadalski M. et al.: Evaluation of the effectiveness of biofeedback therapy for functional constipation in children. Turk J Gastroenterol.; 2016. Sep;27(5):433-438.
  10. Jarosz M. [red.]: Normy żywienia dla populacji Polski. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa; 2017.
  11. Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B. i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa; 2017.