Dieta w profilaktyce pierwotnej, czyli zmniejszająca ryzyko choroby wieńcowej i zawału serca

Kiedy Badanie Siedmiu Krajów wykazało, że dieta śródziemnomorska znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej (choroba niedokrwienna serca, ChNS), czyli jest skuteczna w profilaktyce pierwotnej a tym samym zmniejsza ryzyko wystąpienia zawału serca, lekarze i naukowcy postanowili sprawdzić, czy dieta śródziemnomorska może przynieść korzyści także osobom po zawale serca, czyli w profilaktyce wtórnej.

Badanie z Lyon (Lyon Diet Heart Study)

W tym celu przeprowadzono badanie o nazwie Lyon Diet Heart Study w mieście Lyon we Francji. Lyon wybrano dlatego, że występowało tam bardzo dużo zawałów serca, co wiązano z tym, dieta jego mieszkańców obfitowała m.in. w masło, śmietanę, tłuste mięso, czyli produkty zawierające dużo nasyconych kwasów tłuszczowych powodujących miażdżycę a spożywano tam mało m.in. owoców, warzyw i nasion roślin strączkowych, czyli produktów zawierających składniki przeciwmiażdżycowe.

W badaniu wzięło udział 605 pacjentów, przebywających w szpitalu z powodu zawału serca.

• 303 pacjentów, zaliczono do grupy kontrolnej, przy wyjściu ze szpitalu otrzymali oni standardowe zalecenia dietetyczne od prowadzącego lekarza, takie same, jakie są przekazywane wszystkim pacjentom po zawale serca (tradycyjna zachodnia dieta niskocholesterolowa). Pacjenci z tej grupy nie mieli żadnych dodatkowych porad dietetycznych od zespołu prowadzącego badanie z Lyon.
•  302 pacjentów, zaliczono do grupy eksperymentalnej, czyli badanej i poproszono ich o zmianę diety na śródziemnomorską i szczegółowo udzielono im porady dietetycznej, którą indywidualnie dostosowano do każdego pacjenta.

Jakie produkty zalecono pacjentom z grupy eksperymentalnej, aby zmodyfikowali swoją dotychczasową dietę na śródziemnomorską?

• zwiększenie spożycia zielonych warzyw liściastych, korzeniowych, strączkowych, pełnoziarnistych produktów zbożowych, ryb,
• jedzenie owoców przynajmniej jeden raz dziennie
• jako tłuszczu dodanego do sałatek i przygotowywania posiłków, używanie tylko oleju rzepakowego i oliwy z oliwek
• wybieranie, przynajmniej częściowo drobiu zamiast mięsa czerwonego
• unikanie śmietany i masła a zastąpienie go specjalnie przygotowaną na potrzeby badania margaryną Canola  na bazie oleju rzepakowego. Ponieważ olej ten jest bogaty w kwas alfa-linolenowy, więc margaryna również zawierała dużą ilość tego kwasu, znacznie większą, niż oliwa z oliwek (4,8% vs 0,6%).

Jak pacjenci z grupy eksperymentalnej i kontrolnej  w praktyce dostosowali swoją dietę do zaleceń? Przed rozpoczęciem badania dieta pacjentów z obydwu grup była podobna. Pacjenci z grupy eksperymentalnej dostosowali swoją dietę do zalecanej śródziemnomorskiej już po 2 miesiącach od rozpoczęcia badania i dzięki temu:

• zmniejszyli spożycie tłuszczu ogółem, nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu.

Pacjenci z grupy kontrolnej w dalszym ciągu:

• spożywali znacznie więcej (niż pacjenci z grupy eksperymentalnej) m.in. – masła, śmietany, tłustych wędlin i podrobów.
• spożywali znacznie mniej owoców, warzyw strączkowych
• mieli w diecie za dużo, w stosunku do zaleceń, tłuszczu ogółem, tłuszczów nasyconych i cholesterolu.

Wyniki Badania Lyon Diet Heart Study

Badanie z Lyon było zaplanowane na 5 lat a pierwsza szczegółowa analiza została wykonana po 27 miesiącach. Uzyskane po tym czasie wyniki były wielką pozytywną niespodzianką dla badaczy. Okazało się, że już po 27 miesiącach w grupie pacjentów, którzy zastosowali dietę śródziemnomorską nastąpiło:

• zmniejszenie liczby zgonów ogółem i ponownych zawałów serca o ponad 70% w stosunku do pacjentów z grupy kontrolnej, których dieta odbiegała od diety śródziemnomorskiej,
•  zmniejszyło się ryzyko nagłej śmierci sercowej, która jest najczęstszą przyczyną zgonów pacjentów z chorobą wieńcową (chorobą niedokrwienną serca, ChNS).

Okazało się, że dieta śródziemnomorska zastosowana u osób po zawale serca, nie tylko zmniejsza ryzyko drugiego zawału, ale także przedłuża życie tym osobom. Badanie z Lyon dostarczyło, jak do tej pory najlepszych na świecie wyników dotyczących korzyści zastosowania diety w celu zmniejszenia zgonów ogółem i zapobiegania zawałom serca.

Zalecenia Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego

Od czasu Badania z Lyon dieta śródziemnomorska jest złotym standardem dietetycznym polecanym przez lekarzy również pacjentom po zawale serca.  W zaleceniach Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) znajdują się m.in następujące stwierdzenia:

• Dieta śródziemnomorska jest najlepiej przebadaną dietą.
• W badaniach wykazano, że lepsze stosowanie się do diety śródziemnomorskiej wiąże się ze zmniejszeniem zarówno zapadalności jak i śmiertelności z powodu chorób sercowo-naczyniowych.
•  Również u pacjentów z grupy wysokiego ryzyka stosowanie diety śródziemnomorskiej zmniejsza ryzyko choroby sercowo-naczyniowej.
•  Dieta śródziemnomorska skutecznie zmniejsza występowanie chorób sercowo-naczyniowych w ramach prewencji pierwotnej i wtórnej.

ESC podkreśla także, że w celu stymulowania świadomości zdrowotnej pracowników we wszystkich firmach zaleca się stosowanie spójnej i wyczerpującej polityki zdrowotnej i edukacji żywieniowej.

Praktyczne wnioski dotyczące diety dla osób po zawale serca

• Jedz kilka razy dziennie warzywa, w tym zielonolistne i o różnych kolorach
• Jedz kilka razy w tygodniu suche nasiona roślin strączkowych  (fasolę, groch, soję lub soczewicę), nie tylko w zupie, ale także jako dodatek do drugiego dania, do surówek i sałatek lub w postaci past
• Jedz codziennie jakiś owoc  starając się zachować ich różnorodność,
• Wybieraj pełnoziarniste produkty zbożowe, np. płatki owsiane i inne zbożowe, kasze gruboziarniste jak kasza gryczana, jęczmienna, ryż brązowy, makaron pełnoziarnisty , pieczywo z mąk z pełnego przemiału,
• Wybieraj niskotłuszczowe produkty mleczne: chude mleko, jogurt, kefir, maślankę, chude sery twarogowe
• Śmietanę zastąp chudym jogurtem lub kefirem
• Jedz kilka razy w tygodniu ryby, najlepiej tłuste morskie, wybierając mięso sięgaj po jego chude gatunki np. drób, indyk.  
• Do surówek, sałatek i przygotowywania potraw preferuj olej rzepakowy, olej lniany (ponieważ oleje te zawierają dużo kwasu α-linolenowego), lub oliwę z oliwek
• Jeśli smarujesz pieczywo, wybieraj margarynę miękką, natomiast staraj się unikać masła
• Jako przekąskę wybieraj niesolone orzechy, najwięcej korzystnego kwasu α-linolenowego zawierają orzechy włoskie