Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej logo
Wyszukiwarka
Dieta dla niejadka

Dieta dla niejadka

Daj dziecku przykład

Nie wszyscy rodzice zdają sobie sprawę jak ważna jest ich rola w kształtowaniu nawyków żywieniowych dziecka już od okresu niemowlęcego. Dziecko uczy się przez naśladownictwo, obserwuje rodziców także w zakresie wyborów żywieniowych. Dobrze aby przynajmniej jeden posiłek był zjedzony wspólnie z całą rodziną. Dziecko ma wtedy okazje do obserwowania co jedzą rodzice. Nawet jeśli dziecko np. nie lubi warzyw to zobaczy, że tata nakłada na talerz surówkę, a mama je brokuły i popija wodą. Nawet jeżeli w danym momencie dziecko odmówi zjedzenia warzyw jest duża szansa, że kolejny obiad lub kolacja zaowocują wyborem właśnie tych produktów. Oprócz aspektu zdrowotnego wspólne posiłki wpływają pozytywnie na relacje między członkami rodziny. Należy także pamiętać o spokojnej atmosferze przy stole. Pośpiech nie sprzyja kształtowaniu zdrowych nawyków żywieniowych.

Nie zmuszaj do jedzenia i rozmawiaj

Nigdy nie zmuszajmy dziecko do jedzenia, nie stosujmy kar, nie starajmy się wymuszać jedzenia np. jak zjesz obiad to pójdziemy na spacer lub jak zjesz surówkę to dostaniesz deser. Takie komunikaty spowodują jedynie efekt odwrotny do zamierzonego a mianowicie jedzenie kojarzyć się będzie dziecku ze stresem i tym bardziej pogłębiać się będzie niechęć do określonych potraw. Należy rozmawiać z dzieckiem na temat zdrowego jedzenia, tłumaczyć na czym polega zdrowe odżywianie. Już 3- latek rozumie, że brzuszek dobrze pracuje jak się je warzywa i owoce.

Daj dziecku wybór

Dobrym pomysłem dla niejadka będzie danie mu możliwości wyboru. Pytania jednak muszą dawać możliwość wyboru z dwóch maksymalnie z trzech potraw. Nie pytajmy dziecka czy zjesz warzywa na obiad? albo co zjesz na obiad? tylko zapytajmy: czy na obiad zjesz brokuły czy marchewkę? lub czy chcesz kanapkę z ogórkiem czy pomidorem? Dziecko chętniej zje warzywo, które wcześniej samo wybrało. Dobrym pomysłem dla niejadka będzie odwołanie się do bohaterów bajek, którzy są silni i zdrowi ponieważ jedzą zdrowe produkty.

Częstym błędem popełnionym przez rodziców jest utrwalanie niechęci dziecka do określonej potrawy. Unikajmy stwierdzeń: Jaś nie będzie jadł brokułów bo nie lubi lub Dzisiaj ugotuję ziemniaki bo Agatka nie lub kaszy gryczanej. Takie komunikaty wygłoszone w obecności dziecka tylko utwierdzają go w jego nawykach żywieniowych.

Gotuj razem z dzieckiem

Dzieci uwielbiają wspólne gotowanie. Nawet największy niejadek chętnie przygotuje potrawę dla rodzeństwa, taty i mamy. Niech nie zniechęca nas bałagan w kuchni, który zapewne będzie po gotowaniu naszej pociechy. Stwórzmy miłą atmosferę w kuchni, umówmy się, że dzisiaj razem zrobimy sałatkę na kolację, którą potem wszyscy zjedzą ze smakiem. Chwalmy dziecko za najmniejszą pomoc: przy udekorowaniu kanapek lub nakryciu stołu. W przypadku starszych dzieci możemy umówić się, że każdy członek rodziny raz w tygodniu przygotuje drugie śniadanie dla wszystkich. Niech dziecko w swoim dniu wybierze składniki kanapek oraz dodatki. Pochwalmy dziecko  i podkreślmy że dzięki niemu mieliśmy udany dzień w pracy. Dobrym pomysłem są także wspólne zakupy warzyw i owoców podczas których dziecko wybierze sobie ulubione produkty.

Nie przekarmiaj!

Efekt który chcemy uzyskać – zjedzenie przez dziecko pełnowartościowego posiłku, możemy osiągnąć jeśli dziecko nie podjada miedzy posiłkami. Trudno wymagać aby dziecko zjadło np. obiad jeśli godzinę wcześniej jadło drożdżówkę i popiło słodkim napojem. Racjonalne żywienie powinno uwzględniać 5 posiłków w ciągu dnia. Dbajmy aby dziecko miało określone przerwy między posiłkami. Ciągłe dojadanie czasami produktów o niskiej wartości odżywczej powoduje, że dziecko nie zje wartościowego posiłku. Ważne jest także odpowiednie dostosowanie porcji do wieku dziecka. Często zdarza się, że dziecko otrzymuje większe porcje niż potrzebuje. Może prowadzić to do zniechęcenia i odmowy jedzenia.

 

 

 

 

Czytaj więcej:
Jak zachęcać małe dzieci do spożywania warzyw i nowych potraw
Rola rodzica w kształtowaniu nawyków żywieniowych swoich pociech
Pomysły na zdrowe kanapki

Dlaczego ogranicza się w diecie dzieci podaż kwasów tłuszczowych nasyconych i izomerów typu trans?

Dlaczego ogranicza się w diecie dzieci podaż kwasów tłuszczowych nasyconych i izomerów typu trans?

Kwasy tłuszczowe nasycone są tłuszczami pochodzenia zwierzęcego – zawarte są w maśle, tłustych wyrobach mlecznych (sery, śmietana), żółtku jaj, mięsie, podrobach czy smalcu. Izomery trans kwasów tłuszczowych są natomiast produktem utwardzania olejów roślinnych metodą uwodornienia. Obecne są więc w twardych margarynach kostkowych, wyrobach cukierniczych, słodkich i słonych przekąskach, żywności typu fast-food (burgery, kotleciki i kawałki kurczaka w panierce, frytki). Jeśli w składzie produktu na opakowaniu wymieniony jest tłuszcz utwardzony lub palmowy, to w dużej mierze można przypuszczać, że będzie on tłuszczem typu trans. 

 

Warto śledzić normy żywienia

Polskie Normy żywienia opracowane przez Instytut Żywności i Żywienia (2017) zalecają podaż kwasów tłuszczowych nasyconych oraz typu trans tak niską, jak jest to możliwe przy jednoczesnym zapewnieniu właściwej wartości żywieniowej diety. W przypadku tłuszczu nasyconego można oszacować, że maksymalna jego podaż w grupie dzieci w wieku 1-3 lat powinna wynosić do 11 g/dzień (10% energetyczności). Resztę zapotrzebowania na energię powinny zapewniać tłuszcze nienasycone, pochodzenia roślinnego i zawarte w rybach morskich, owocach morza lub algach.

W 2017 roku opublikowano metaanalizę, czyli badanie naukowe porównujące wyniki innych badań, dotyczącą efektu spożywania nasyconych kwasów tłuszczowych i izomerów trans przez dzieci i młodzież. Okazuje się, że substancje te są odpowiedzialne za wzrost stężenia cholesterolu ogółem, cholesterolu frakcji LDL (tzw. złego cholesterolu) oraz rozkurczowego ciśnienia krwi. W zapobieganiu chorobom sercowo-naczyniowym, a tym samym zwiększonej śmiertelności, spożycie wspomnianych grup tłuszczów powinno być jak najniższe. Również przegląd rekomendacji z 2017 roku potwierdza rolę diety i ograniczonego spożycia tłuszczu nasyconego i trans przez dzieci w wieku 1-3 lat, jako czynników mogących mieć wpływ na programowanie metaboliczne i zapobieganie chorobom cywilizacyjnym.

W urozmaiconej diecie małych dzieci powinien dominować tłuszcz pochodzenia roślinnego, ale nie unikniemy tego, że część tłuszczu będzie pochodzenia zwierzęcego. Oleje i oliwa powinny być dodatkiem do posiłków, jako składnik zup, surówek i sałatek. Źródłem tłuszczu mogą być też warzywa (awokado, oliwki – najlepiej z oliwy, a nie słonej zalewy) oraz orzechy, nasiona lub pestki. Te ostatnie mogą być podawane dzieciom pod postacią past lub kremów, a starszym – w całości (należy uważać na ryzyko zachłyśnięcia!). Ważnym źródłem tłuszczu powinny być tłuste ryby. Można je serwować od czasu rozszerzania diety niemowląt 1-2 razy w tygodniu pod postacią pulpetów, past, jako składnik zup czy dodatek do sosów. Z uwagi na zanieczyszczenie rtęcią powinno unikać się podawania dzieciom mięsa z ryb drapieżnych (rekin, miecznik, płytecznik, makrela królewska, tuńczyk). Tłuszcz będzie dostarczany też z mięsem (ale powinno odkrawać się widoczny tłuszcz i zdejmować skórę z drobiu), jajkami, mlekiem (nie zaleca się podawania dzieciom odtłuszczonych produktów mlecznych) i masłem.

Smażenie nie jest zalecane jako podstawowa obróbka technologiczna. Powinno wykorzystywać się przede wszystkim gotowanie w wodzie i na parze, duszenie oraz pieczenie w naczyniach żaroodpornych.

W diecie dzieci przekąski słodkie i słone oraz gotowe wyroby cukiernicze i żywność typu fast-food powinny być ograniczane. Najlepiej zastępować je owocami (owoce na surowo, w sałatce, szaszłyki owocowe, owoce suszone, ale także podawane jako mus czy składnik domowych lodów), domowymi deserami (koktajle mleczno-owocowe, jogurt lub twarożek z owocami czy bakaliami, budyń, kisiel, galaretka), własnymi wypiekami (domowe ciasta, ciasteczka, babeczki, drożdżówki, batoniki). Dobrą przekąską będą orzechy (włoskie, laskowe, ziemne, nerkowce, macadamia, pekan, pinii), migdały, pistacje, pestki słonecznika lub dyni, „orzeszki” sojowe lub z upieczonej po ugotowaniu ciecierzycy, domowy popcorn, surowe warzywa do chrupania czy chociażby pieczone lub suszone warzywne chipsy.. Promowanie zdrowych nawyków żywieniowych od najmłodszych lat, połączone z edukacją poprzez zabawę, stanowi ważne ogniwo w profilaktyce zdrowia.  

 

Czytaj więcej:

Baza izomerów trans

Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla dzieci i młodzieży

Tłuszcze roślinne i zwierzęce w żywieniu dzieci i młodzieży. Praktyczne wskazówki, mgr Klaudia Kopczyńska

  1. Te Morenga L., Montez J.M.: Health effects of saturated and trans-fatty acid intake in children and adolescents: Systematic review and meta-analysis. PLoS One.; 2017. Nov 17. 12(11):e0186672.
  2. Zalewski B.M., Patro B., Veldhorst M. et al: Nutrition of infants and young children (one to three years) and its effect on later health: A systematic review of current recommendations (EarlyNutrition project). Crit Rev Food Sci Nutr.; 2017. Feb 11. 57(3):489-500.
  3. Teegala S.M., Willett W.C., Mozaffarian D.: Consumption and health effects of trans fatty acids: a review. J AOAC Int.; 2009. Sep-Oct. 92(5):1250-7.
  4. Szajewska H., Socha P., Horvath A. i in.: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Pediatria; 2014. 11: 321-338.
  5. Jarosz M. [red.]: Normy żywienia dla populacji Polski. Instytut Żywności i Żywienia. Warszawa; 2017.
  6. Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B. i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2017.
Odpowiednie odżywianie a wyniki w nauce

Odpowiednie odżywianie a wyniki w nauce

Glukoza

Glukoza jest niezbędna do pracy mózgu, ponieważ swobodnie przechodzi przez barierę krew-mózg i dostarcza energii potrzebnej do wszystkich jego funkcji: myślenia, zapamiętywania, rozwiązywania problemów.

Dobrym źródłem glukozy są węglowodany złożone zawarte w produktach zbożowych (chleb, ryż, kasze, makarony, płatki) oraz w warzywach. Glukoza występuje również w węglowodanach (cukrach) prostych, które występują w takich produktach, jak: słodycze, miód, dżem, owoce, soki owocowe.

Najbardziej polecane jest jednak jedzenie węglowodanów złożonych, ponieważ wchłaniają się wolno z przewodu pokarmowego i przez kilka godzin będą dostarczać glukozy niezbędnej do pracy mózgu.

Pamiętaj jednak, że jedzenie cukrów prostych sprzyja także rozwojowi otyłości. Obniżenie poziom glukozy we krwi powoduje natomiast niepokój, pojawiają się zaburzenia koncentracji, nerwowość, zaburzenia snu.

Żelazo

Najważniejszą funkcją żelaza jest transport tlenu do wszystkich komórek organizmu. Niedobór tego pierwiastka powoduje anemię, której skutkiem jest niedotlenienie organizmu, co z kolei powoduje obniżenie zdolności koncentracji i sprawności umysłowej, zaburzenia pamięci. U niemowląt i dzieci niedokrwistość z niedoboru żelaza powoduje gorszy rozwój psychomotoryczny oraz upośledzenie zdolności poznawczych.

Witaminy z grupy B

Witaminy z grupy B (zwłaszcza B6, B12 i foliany), przyczyniają się do optymalnego działania centralnego układu nerwowego, ponieważ pełnią funkcje pomocnicze przy wytwarzaniu neuroprzekaźników. Ponadto foliany są niezbędne do rozwoju mózgu, przez wpływ na syntezę nukleotydów i transkrypcję DNA. Niedobów tych witamin może prowadzić do anemii mającej podobne skutki, jak anemia z niedoboru żelaza. Niedobór witaminy B12 może też powodować degenerację włókien nerwowych i nieodwracalne uszkodzenia mózgu. Wyniki badań wskazują również, że niedobory witamin B6, B12 i folianów stanowią czynnik ryzyka wystąpienia choroby Alzheimera.

Kwasy tłuszczowe n-3

Kwasy tłuszczowe biorą udział w rozwoju centralnego układu nerwowego oraz wpływają na prawidłową pracę i rozwój mózgu. Kwasy tłuszczowe n-3 są niezbędne do zachowania funkcji organizmu człowieka w każdym wieku. Szczególne zapotrzebowanie na te składniki odżywcze występuje w okresie wczesnego dzieciństwa, a wyjątkową rolę przypisuje się kwasowi dokozaheksaenowemu (DHA), który w dużych ilościach odkłada się w rozwijającym się ośrodkowym układzie nerwowym

Jod

Długotrwałe niedobory jodu prowadzą do rozwoju niedoczynności tarczycy i powstawania wola. Zaawansowana niedoczynność tarczycy prowadzi zaś do ospałości, spowolnienia umysłowego, obniżenia wydolności intelektualnej. U dzieci jest też przyczyną opóźnienia rozwoju fizycznego i psychicznego.

Woda

Odpowiednie nawodnienie organizmu ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania organizmu. Dlatego należy pamiętać o konieczności stałego uzupełniania płynów, zanim pojawi się uczucie pragnienia. Wyniki badań wskazują, że odwodnienie powyżej 2% masy ciała może zmniejszać zdolności umysłowe i poznawcze.

Mleko i przetwory mleczne w diecie dziecka

Mleko i przetwory mleczne w diecie dziecka

Białko

Pełnowartościowe białko mleka odpowiada za prawidłową budowę i wzrost wszystkich tkanek organizmu. Białko mleka zawiera aminokwasy egzogenne, czyli takie, których organizm ludzki nie potrafi sam wytwarzać. Dzięki obecności białek, jak immunoglobuliny, lizozym i laktoferyna, mleko wzmacnia naturalną odporność organizmu. Natomiast kazeina, główne białko mleka, jest dla organizmu źródłem związanego z nią wapnia i fosforu.

Wapń i pozostałe składniki mineralne

Jest to pierwiastek niezbędny do budowy układu kostnego i zębów. Dzięki odpowiedniej podaży wapnia z dietą dziecięce kości stają się odporniejsze na wszelkie pęknięcia i złamania. W żadnej innej grupie produktów wapń nie występuje w tak dużej i dobrze przyswajalnej formie, jak w mleku i produktach mlecznych.

W mleku i jego przetworach znajduje się także fosfor, potas, magnez, mangan, cynk i żelazo. Wymienione składniki mineralne warunkują prawidłowy rozwój i funkcjonowanie organizmów dzieci.

Czy wiesz, że…

1 litr mleka, czyli 4 pełne szklanki, pokrywa dzienne zapotrzebowanie starszych dzieci i młodzieży na wapń. Ważne jest jednak by korzystać z różnorodności produktów mlecznych i uwzględniać w dziecięcym jadłospisie różne produkty, tj. jogurt, kefir, maślankę, biały i żółty ser, twarożki.

Witaminy

W mleku i przetworach mlecznych są witaminy z grupy B (głównie witamina B2) oraz rozpuszczalne w tłuszczach witaminy A, E i D, które odpowiadają za regulację wielu ważnych procesów w organizmie. Witamina D pobudza wchłanianie wapnia, a także zapobiega nadmiernemu wydalaniu tego pierwiastka z organizmu. Wpływa na odpowiednią gęstość, kształtowanie się kości i zębów oraz zapobiega krzywicy.

Cukier i tłuszcz mleczny

Mleko swój słodkawy smak zawdzięcza laktozie (nazywanej cukrem mlecznym), która dodatkowo dostarcza organizmowi energii i ułatwia wchłanianie wapnia. Wiele produktów mlecznych dostępnych na rynku zawiera jednak dodatek cukru, co nieraz znacząco podnosi zawartość tego składnika w produkcie. Dlatego zaleca się by w dziecięcych posiłkach uwzględniać naturalne produkty mleczne czyli takie bez dodatku cukru.  Mleko zawiera również łatwostrawny tłuszcz. Najlepiej dla dzieci w wieku przedszkolnym i starszych, wybierać mleko o zawartości tłuszczu do 2%.

Kilka rad

  • Robiąc zakupy, jak najczęściej sięgaj po jogurty, kefiry, maślanki naturalne – można do nich dodać ulubione owoce, orzechy i ziarna, unikasz wtedy cukru, substancji słodzących i barwników.
  • Pamiętaj o  sprawdzeniu terminu przydatności do spożycia mleka lub wybranego produktu mlecznego, ponieważ produkty te szybko się psują i właściwym przechowywaniu tych produktów.
  • Mleko i produkty mleczne są bardzo wszechstronne jeśli chodzi o ich kulinarne wykorzystanie. Można je uwzględniać w wielu potrawach jako podstawę dania lub dodatek. Świetnie sprawdzą się w połączeniach z innymi produktami zalecanymi w żywieniu dzieci typu warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe czy ryby.