Charakterystyka diety zachodniej

Dieta zachodnia charakteryzuje się m. in. ubogą zawartością błonnika pokarmowego, a dużą zawartością tłuszczów nasyconych, cukru prostego oraz tłustych produktów mlecznych. W takiej diecie brakuje natomiast warzyw i owoców, chudego nabiału i mięsa, jak również zbożowych produktów pełnoziarnistych. Gotowe produkty mają coraz dłuższą trwałość, są nienaturalnie kolorowe lub mają ulepszoną strukturę. Wiąże się to z dodatkiem różnych emulgatorów, konserwantów, przeciwutleniaczy i barwinków.

Dieta zachodnia nie dostarcza wystarczającej ilości witamin i składników mineralnych potrzebnych do utrzymania dobrostanu organizmu. Warto wspomnieć, że dieta zachodnia stanowi element zachodniego stylu życia, z którym wiąże się również niska aktywność fizyczna. Taka dieta wywołuje ogólnoustrojowy stan zapalny, może prowadzić do nadwagi, otyłość i zespołu metabolicznego oraz ma bezpośredni i pośredni wpływ na strukturę i funkcjonowanie  mózgu.

Błonnik w diecie zachodniej

Zachodni model  żywienia bogaty w czynniki zapalne pozbawiony jest praktycznie warzyw i owoców, przez co nie dostarcza odpowiedniej ilości błonnika niezbędnego do zachowania prawidłowej perystaltyki jelit. Dieta zachodnia opiera się głównie na oczyszczonych produktach zbożowych takich jak pieczywo pszenne, biały ryż, pszenne makarony, drobne kasze itp. Sprzyja to problemom z wypróżnieniami. Mogą pojawić się zarówno biegunki lub zaparcia, jak również bóle brzucha. Ponadto błonnik odgrywa ważna rolę w regulacji gospodarki węglowodanowej oraz lipidowej. Produkty pełnoziarniste bogate w błonnik ograniczają przyswajanie cholesterolu i zmniejszają wzrost stężenia glukozy po posiłku.

Prawidłowa ilość błonnika w diecie zapewnia większe uczucie sytości. Spożywanie warzyw i owoców oraz  pełnoziarnistych produktów zbożowych bogatych w błonnik sprzyja utrzymaniu prawidłowej masy ciała. W przypadku spożywania produktów oczyszczonych uczucie sytości pojawia się później, co sprzyja zwiększonej konsumpcji tych produktów i prowadzi do nadwyżki energetycznej w diecie, czego konsekwencją może być nadwaga i otyłość.

Tłuszcz w diecie zachodniej

Dieta typu zachodniego dostarczająca dużych ilości tłuszczu zwierzęcego, głównie pochodzącego z mięs i przetworów mięsnych, przyczynia się do wzrostu stężenia cholesterolu w organizmie. Innym  źródłem tłuszczu w diecie zachodniej jest tłusty nabiał taki jak sery pleśniowe, topione, sery żółte, a także pełnotłuste mleko, które jest podstawowym składnikiem np. gotowych koktajli smakowych. W diecie zachodniej spożywane są również duże ilości deserów, które są nie tylko źródłem cukru, ale także tłuszczu. Są to  między innymi ciasta z dodatkiem kremów czekoladowych, na bazie śmietany czy sera mascarpone. Dieta zachodnia obfituje również w słone przekąski takie jak chipsy, krakersy, orzechy w panierce, które zawierają nie tylko duże ilości tłuszczu, ale także soli, której nadmierne spożycie prowadzi do nadciśnienia tętniczego krwi. Zwiększa ono z kolei ryzyko wystąpienia udarów mózgu, chorób sercowo-naczyniowych, niewydolności serca oraz nowotworów żołądka.

W diecie zachodniej często wykorzystywanym sposobem obróbki technologicznej jest smażenie w głębokim tłuszczu, np. frytki. Tak przygotowane posiłki są ciężkostrawne i wysokokaloryczne. Dodatkowo w czasie tego procesu wytwarzane są niekorzystne dla zdrowia substancje takie jak izomery trans kwasów tłuszczowych czy akrylamid.

Cukier w diecie zachodniej

Typowa dieta zachodnia charakteryzuje się wysokim spożyciem cukrów prostych pod różną postacią. Głównym problemem jest duże spożycie słodyczy oraz słodzonego nabiału. Nie bez znaczenia dla układu pokarmowego są też zbyt duże ilości gazowanych słodzonych napojów, soków i napojów z dodatkiem cukru lub syropu glukozowo-fruktowego. Zbyt duże ilości cukru mogą prowadzić do nadwagi i otyłości, cukrzycy, a także powodować choroby sercowo-naczyniowe i zwiększać ryzyko zachorowania na niektóre nowotwory.

Dieta a choroby zapalne jelit

Wśród wielu czynników środowiskowych dieta odgrywa znaczącą rolę w wystąpieniu i ewolucji zmian związanych z zapaleniem jelit. Dieta bogata w białko i tłuszcze zwierzęce oraz uboga w błonnik pokarmowy i prozdrowotne składniki odżywcze, czyli taka jak zachodni model żywienia, wydaje się mieć kluczowe znaczenie u pacjentów cierpiących z powodu chorób zapalnych jelit.

Choroby zapalne jelit jest to zbiorcza nazwa dla choroby Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i innych nieokreślonych chorób zapalnych jelit. Z biegiem lat zapadalność na te choroby wzrosła. Zgodnie z najnowszą wiedzą choroba Leśniowskiego-Crohna może zajmować każdy odcinek przewodu pokarmowego, od odbytu aż po jamę ustną, zmiany zapalne występują odcinkowo i są pełnościenne. Często obserwuje się w jej przypadku powikłania w postaci ropni, przetok i zwężeń światła przewodu pokarmowego. Z kolei we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego zmiany zapalne rozpoczynają się w odbytnicy i wstępująco zajmują okrężnicę. Mają one charakter ciągły i obejmują jedynie błonę śluzową. Przebieg tych chorób jest wieloletni i polega na naprzemiennym występowaniu okresów zaostrzeń i remisji (okres schorzenia w którym nie występują objawy choroby).

IBS, czyli zespół jelita drażliwego (nadwrażliwego) jest przewlekłą chorobą przewodu pokarmowego o charakterze czynnościowym. Polega ona na nawracających zaburzeniach pracy jelit i ich nadreaktywności, niezwiązanych ze zmianami organicznymi lub biochemicznymi w organizmie.

Do najczęstszych objawów NChZJ (nieswoistych chorób zapalnych jelit) należą: biegunka, ból brzucha o różnym nasileniu, wzdęcia  i chroniczne zmęczenie. Najnowsze badania wskazują, że dieta zachodnia wpływa na zmniejszenie się różnorodności drobnoustrojów jelitowych, co może skutkować większą podatnością na zachorowanie na IBD (choroby zapalne jelit) i inne choroby przewlekłe bądź cywilizacyjne. Jednym z objawów zaostrzenia choroby Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego jest biegunka. W niektórych przypadkach zwiększona częstotliwość wypróżnień może prowadzić do odwodnienia organizmu.  W celu zmniejszenia częstotliwości wyróżnień oraz objętości stolca zaleca się wprowadzenie diety z niższą zawartością błonnika pokarmowego.

Co zamiast diety zachodniej?

Najbardziej polecanym przez specjalistów modelem żywienia jest dieta śródziemnomorska, która charakteryzuje się spożyciem dużej ilości warzyw, owoców, produktów zbożowych z pełnego ziarna, nasion roślin strączkowych, oliwy z oliwek oraz ryb. Z technik kulinarnych zaleca się gotowanie, gotowanie na parze, pieczenie. Dieta śródziemnomorska charakteryzuje się nie tylko wartościowymi produktami spożywczymi, ale także innymi elementami, takimi jak sposób  przygotowywania posiłków i spożywania ich w towarzystwie. Ponadto istnieje coraz więcej dowodów na to, że korzyści płynące ze stosowania diety śródziemnomorskiej korelują ze stylem życia, a zwłaszcza z aktywnością fizyczną. W czasie remisji choroby zalecany model żywienia to właśnie dieta śródziemnomorska.

Piśmiennictwo:

1. Rizello F., Spinsi E. Giovanardi E. i wsp.: Implications of the Westernized Diet in the Onset and Progression of IBD. Nutrietnts 2019 May, 11(5): 1033.
2. Ho S.-M., Lewis J.D, Mayer E.A. i wsp.: Challenges in IBD Research: Environmental Triggers. Inflamm Bowel Dis 2019, 25(Suppl 2): S13–S23.
3. Levine A., Sigall Boneh S.R., Wine E.: Evolving role of diet in the pathogenesis and treatment of inflammatory bowel diseases. Gut 2018, 67: 1726–1738.
4. Gu P., Feanings L.A.: Dining With Inflammatory Bowel Disease: A Review of the Literature on Diet in the Pathogenesis and Management of IBD. Inflamm Bowel Dis 2020 Jan 6, 26(2): 181–191.
5. Richard Hoffman PhD . Implementing the Mediterranean Diet Nutrition in Practice and Public Health . 2023