To prawda, że od momentu zerwania z nałogiem przybywa niechcianych kilogramów. U większości byłych palaczy w ciągu roku dochodzi do zwiększenia masy ciała o 4 do nawet 7 kg. Jednak proces ten można odwrócić.

Najtrudniejsze pierwsze miesiące po rzuceniu palenia

Zmiany masy ciała w trakcie prób zerwania z nałogiem zależą od wieku, płci, cech osobniczych i genetycznych, a także poziomu aktywności fizycznej, która uważana jest za główny czynnik stabilizacji masy ciała.

Stwierdzono, że przyrost masy ciała jest największy w ciągu pierwszych trzech miesięcy od rzucenia palenia, po czym tempo wzrostu spada.

Szkodliwe skutki palenia tytoniu

Ludzie często zaczynają palić w przekonaniu, że papierosy pozwolą im zachować szczupłą sylwetkę. Niestety szkodliwe skutki nikotyny znacznie przewyższają potencjalne korzyści związane ze spadkiem masy ciała – osoby palące są znacznie bardziej narażone na rozwój nowotworów, cukrzycy typu II, stłuszczenia wątroby, osteoporozy czy niewydolności nerek. Nawet u szczupłych palaczy, którzy palą wiele lat, dochodzi do poważnych zaburzeń.

Zaprzestanie palenia tytoniu prowadzi do wielu pozytywnych zmian zdrowotnych, m.in. do poprawy wydolności narządowej, mniejszego ryzyka wystąpienia zawału serca, nowotworów, szybszej regeneracji skóry. Poprawia się ogólne samopoczucie i nastrój. Jednak najważniejsza korzyść, jaką niesie porzucenie nałogu, co podkreśliła grupa ekspertów w jednym z badań opublikowanych w The New England Journal of Medicine, to fakt, że osoba, która przestaje palić w wieku 40 lat, żyje później około 9 lat dłużej niż nałogowi palacze i lepiej znosi proces starzenia się.

Jak działa nikotyna?

Nikotyna przypomina budową chemiczną cząsteczkę acetylocholiny – neuroprzekaźnika, który wpływa na poziom dopaminy, serotoniny, noradrenaliny i endorfin, czyli hormonów odpowiadających za nasze samopoczucie i zadowolenie. Działa więc w mózgu na układ nagrody, który ma ścisły związek z ośrodkiem stresu. Chętnie sięgamy po kolejnego papierosa, ponieważ związki chemiczne zawarte w dymie powodują wzrost poziomu adrenaliny, a dzięki temu zwiększa się cyrkulacja krwi i limfy poprawiając nasze samopoczucie i nastrój. Efekt jest jednak krótkoterminowy.

Gdy odchodzimy od nałogu, poziom równowagi naszego nastroju jest zaburzony. Podwzgórze – obszar mózgu, który jest dyspozytornią gospodarki hormonalnej – stara się uregulować procesy zakłócone nikotyną, jednak wymaga to czasu, stąd obniżony nastrój, znużenie, irytacja, rozdrażnienie, problemy z koncentracją.

Palenie tytoniu a odżywianie

Papierosy zmniejszają naszą wrażliwość smakową, co może przyczyniać się do niedoborów pokarmowych i niechęci do spożywania wartościowych produktów spożywczych. Niektórzy ludzie zastępują pełnowartościowy posiłek znanym połączeniem, jakim jest kawa i papieros. Tymczasem, gdy rezygnujemy z posiłku złożonego z niezbędnych składników odżywczych, konsekwencją są nie tylko niedobory pokarmowe, ale i spadek masy ciała. Palenie tytoniu przyśpiesza bowiem proces lipolizy (utraty tkanki tłuszczowej).

Niestety, długotrwała adaptacja układu nerwowego do nikotyny przyczynia się do wzmożonej produkcji trójglicerydów i wolnych kwasów tłuszczowych we krwi, co może być przyczyną podwyższonego stężenia cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL, zwanego złym cholesterolem, i trójglicerydów. Może być także przyczyną rozwoju cukrzycy typu 2, udaru mózgu, niewydolności nerek, zespołu metabolicznego, osteoporozy czy niedoczynności tarczycy. Zwiększa także ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych (miażdżyca, zawał mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu serca, choroby naczyń obwodowych).

Zaburzenia układu endokrynologicznego pod wpływem palenia tytoniu

Zaburzenia w działaniu układu endokrynologicznego można rozpoznać m.in. wtedy, gdy szybko przybieramy na wadze. Zmęczenie, zaparcia czy niezdolność do utraty nadprogramowych kilogramów związane są z zaburzeniem funkcjonowania tarczycy, która reguluje tempo przemiany materii. Nikotyna zwiększa konwersję tyroksyny (T4) do trójjodotyroniny (T3), dlatego następuje obniżenie przemiany materii i tempo metabolizmu spada.

U palących zdrowych osób, u których nie stwierdzono problemów z pracą tarczycy, skutki nagłej „niedoczynności” tarczycy są chwilowe, podobnie jak zwiększenie masy ciała, dlatego tak istotne jest prawidłowe żywienie w okresie odchodzenia od nałogu, aby uregulować rozchwiany metabolizm.

Nikotyna wpływa również negatywnie na proces metylacji DNA i może w niebezpieczny sposób zaburzyć proces ekspresji genów (czyli odkodowania informacji zawartych w genach). Każdy defekt w procesie metylacji uznawany jest za marker chorobotwórczy, nie tylko tak ciężkich chorób jak zespół Downa czy rozszczep kręgosłupa, ale również cukrzycy, osteoporozy, otyłości czy zaburzeń emocjonalnych. Osoba paląca może więc przekazać uszkodzone geny swemu potomstwu, jak również – poprzez zmiany w kodzie DNA spowodowane paleniem – sama zachorować. Wykazano znaczny pozytywny wpływ właściwego odżywiania, zapobiegający modyfikacjom epigenetycznym oraz rozwojowi niektórych nowotworów.

U palaczy często stwierdza się niedobór witamin, szczególnie witaminy C, E, beta-karotenu, kwasu foliowego, a także magnezu, wapnia, selenu i cynku, stąd też niezbędne jest stosowanie prawidłowo zbilansowanej diety podczas walki z nałogiem.

Przeczytaj także część II artykułu: Dieta byłego palacza i aktywność fizyczna