Pojęcie motywacji jest powszechnie używane w komunikacji i w pracy z osobami potrzebującymi pomocy. Jednak czy wiemy co dokładnie oznacza ten termin?

Co to jest motywacja? 

Motywację definiuje się jako stan gotowości do podjęcia określonego działania, który dyktowany jest zaspokojeniem pewnej potrzeby. Nieco odmienne wyjaśnienie tego pojęcia proponują w swojej książce Miller i Rollnick, którzy motywację przedstawiają, nie jako samą gotowość do działania, ale jako proces interpersonalny, będący skutkiem interakcji między ludźmi. Definicja ta zakłada zatem, że motywacja sama w sobie nie wychodzi z wnętrza człowieka, nie jest też człowiekowi dana na stałe. Jest stanem nabytym, na który wpływają (wzmacniają lub obniżają go) interakcje z innymi. Oznacza to, że jeżeli w danym momencie wcale nie jesteśmy zmotywowani do czegoś, to kontakt z drugim człowiekiem może z nas tę motywację wydobyć. Ponadto, według Millera i Rollnicka motywacja to proces dosyć złożony i opieranie go na samej gotowości jest dużym uproszczeniem. Zakładają oni, że aby zaistniała motywacja potrzebne są trzy kluczowe czynniki, które występują w jednym czasie i wzajemnie na siebie oddziałują.

Z czego składa się motywacja?

Abyśmy mogli mówić o procesie motywacji, muszą zaistnieć trzy niezbędne czynniki:

• chęć
• ufność
• gotowość

Chęć oznacza nic innego jak ważność zmiany, czyli określa czy dana zmiana jest dla nas istotna, czy nie. Wydaje się to być bardzo zrozumiałe. Jeżeli na czymś nam zależy, czyli coś ma dla nas dużą ważność, łatwiej nam będzie ponieść pewne koszty, ograniczenia i wyrzeczenia, aby przeprowadzić zmianę i osiągnąć zamierzony cel.

Tą składową motywacji można również rozumieć jako rozbieżność pomiędzy stanem obecnym, a tym do czego dążymy. Im ta rozbieżność jest większa, tym stan obecny zaczyna nam coraz bardziej przeszkadzać, irytować i męczyć, a to sprawia, że zdecydowanie chętniej rozpoczniemy zmianę niż w sytuacji, kiedy obecna sytuacja jest dla nas komfortowa i nam nie przeszkadza.

Ufność wydaje się być najważniejszym, a zarazem najbardziej trudnym dla nas do osiągnięcia komponentem motywacji. Rozumiana jest jako nasza wiara w to, że jesteśmy w stanie przeprowadzić zmianę i osiągnąć zamierzony cel. Załóżmy, że chcemy ograniczyć jedzenie słodyczy. Jeżeli nie wierzymy w to, że jesteśmy w stanie to zrobić, mała jest szansa na osiągnięcie celu. Poczucie ufności zależy od stopnia naszej samoskuteczności, która zwiększa prawdopodobieństwo osiągniecia zmiany. Jeżeli chcesz ograniczyć spożywanie słodyczy, jednak w głowie pojawia Ci się myśl “Chciałbym, ale chyba mi się nie uda”, to znak, że zanim zabierzesz się za realizację wyznaczonego planu musisz popracować nad swoją ufnością.

Gotowość. Gdy zmianę zaczynamy słowami „od jutra przestaję jeść słodycze” oznacza to, że NIE jesteśmy jeszcze na nią gotowi. Możemy chcieć tej zmiany i wierzyć w jej powodzenie, ale brak gotowości poskutkuje tym, że będziemy odkładali ją w czasie i oszukiwali siebie oraz innych. To samo jest w sytuacji gdy w naszej głowie pojawiają się myśli „chcę to zrobić, ale jeszcze nie teraz”. Jest to wyraźny sygnał, że tym momencie małe są szanse na osiągnięcie sukcesu.

Po czym więc poznać, że jesteśmy gotowi na przeprowadzenie zmiany? Gotowością wykazujemy się wtedy, gdy działania ku zmianie wprowadzamy od razu i  chcemy rozpocząć je jak najszybciej.

Oczywiście trzy wyżej wymienione komponenty motywacji są ściśle ze sobą powiązane i wzajemnie na siebie oddziałują. Brak lub niedostateczny poziom jednego z nich sprawi, że motywacja będzie niekompletna i niewystarczająca do tego, aby wprowadzić działania ku zmianie. Trudno sobie przecież wyobrazić osiągnięcie celu u osoby, która ma w sobie gotowość i chęć, a nie wierzy w powodzenie zmiany.

Dlatego przed rozpoczęciem działania warto zadać sobie trzy weryfikujące pytania:

1. Czy chcę przeprowadzić zmianę?
2. Czy wierzę, że mi się uda?
3. Czy jestem gotowy do przeprowadzenia zmiany?

Jeżeli wszystkie odpowiedzi  brzmią „tak”, to znak, że mamy duże szanse na osiągnięcie zamierzonego celu.

Zmotywowany – czyli jaki?

Wielu z nas motywacja kojarzy się tylko z samą gotowością do zmiany. Pomijamy  równe ważne aspekty takie jak: chęć oraz poczucie ufności, a także cały aspekt interpersonalny, który wg Millera i Rollnicka ma znaczący wpływ na pojawienie się motywacji.

Zmotywowani jesteśmy wówczas gdy w jednym czasie chcemy zmiany, wierzymy w jej powodzenie i jesteśmy gotowi do tego, aby od razu wprowadzić ją w życie. Jeżeli któryś z tych czynników nie występuje, warto zastanowić się który to z nich, już na samym początku. Czy w tym momencie nie chcemy zmiany, nie wierzymy w swoją skuteczność, czy nie jesteśmy przygotowani na wdrożenie nowych zachowań. To bardzo ważna informacja, dzięki której, możemy dalej badać na co należy zwrócić uwagę w naszym procesie motywacyjnym. Aby to zrobić spróbujmy poszukać odpowiedzi na pytanie: Co sprawia, że:

• w tym momencie nie chcę zmiany?
• wierzę, że jestem w stanie jej dokonać?
• nie jestem gotowy przyjąć zmiany?

Ta wiedza pozwoli nam znaleźć powód i przyczynę braku lub niewystarczającego poziomu jednej ze składowych motywacji. Jeżeli jesteśmy już świadomi zakłóceń w procesie motywacyjnym, kolejnym etapem rozważań może być zadanie sobie pytania „Co musi się stać lub czego potrzebuję, aby chcieć zmiany, wierzyć w nią i być na nią gotowy”. Odpowiedź sprawi, że dowiemy się co jest konieczne w naszym przypadku do tego, aby motywacja do konkretnej zmiany pojawiła się oraz czy nasze potrzeby do osiągniecia stanu motywacji są realne do spełnienia.

Zaprezentowany wyżej model to jedna z form obserwacji siebie, która może okazać się pomocna przy ocenie naszej zdolności do wprowadzenia konkretnej zmiany. Pozwala ona nam wychwycić, czy rzeczywiście jesteśmy zmotywowani do tego co zakładamy i czy dana zmiana w tym momencie jest dla nas realna do wykonania.