suplementy diety - Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej

Suplementy diety – czy pomagają w zachowaniu zdrowia i mogą chronić przed chorobami, w tym nowotworami?

Autor dr Katarzyna Wolnicka | 16.12.2021 | Zasady zdrowego żywienia

Rynek suplementów diety

Rynek suplementów diety w 2021 roku osiągnął wartość 6 mld złotych. Badania rynku wykazują, że popularność niektórych suplementów diety wzrosła w czasie pandemii i dotyczyła głównie preparatów wzmacniających odporność – najczęściej z witaminą D, cynkiem i witaminą C. Według danych z ARC Rynek głównymi powodami stosowania suplementów przez konsumentów są w następującej kolejności: profilaktyka, osłabienie, chęć poprawy stanu skóry i włosów, zalecenia lekarza, choroba, sport, uzupełnianie niedoborów, chęć obniżenia masy ciała. Według sondażu ARC Rynek, przeprowadzonego jesienią 2020 roku 64 proc. dorosłych zażywało suplementy diety w ciągu ostatnich 12 miesięcy, większość regularnie. Tylko co trzecia osoba stosowała je po konsultacji z lekarzem.

Co to są suplementy diety?

Suplementy diety mogą zawierać witaminy, składniki mineralne, zioła, enzymy, błonnik, wyciągi roślinne, aminokwasy, antyoksydanty i inne substancje. Są one produkowane i sprzedawane w różnej formie – kapsułek, tabletek, drażetek, saszetek z proszkiem, ampułek z płynem, butelek z kroplomierzem czy w innych podobnych postaciach. Celem suplementów diety jest uzupełnienie normalnej diety. Stanowią skoncentrowane źródło witamin lub składników mineralnych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny fizjologiczny.

Z a s a d y stosowanie suplementów diety:

Nie zaleca się stosowania suplementów w celu zapobiegania chorobom. Należy dążyć do zaspokojenia potrzeb żywieniowych w celu zachowania zdrowia wyłącznie poprzez różnorodną, prawidłowo skomponowaną w oparciu o zalecenia Talerza Zdrowego Żywienia dietę. Wyniki raportu ekspertów Amerykańskiego Instytutu Badań nad Rakiem (American Institute of Cancer Research, AICR) „Dieta, żywienie, aktywność fizyczna a nowotwory” (Diet, Nutrition, Physical Activity and Cancer: a Global Perspective), prowadzą naukowców do stwierdzenia, że suplementy nie są zalecane w zapobieganiu nowotworom. Suplementy diety nie przedłużają życia, a wręcz mogą je skrócić, jeśli są przyjmowane w dużych ilościach – wnioskują naukowcy w Annals of Internal Medicine. Autorzy komentują, że pomimo obserwacji, że niektóre pojedyncze składniki odżywcze wykazują działanie mogące przyczynić się do wydłużenia życia, muszą one jednak pochodzić z diety.

W niektórych przypadkach, suplementy mogą być nawet szkodliwe. Na przykład niektóre zioła w dużym stężeniu mogą uszkadzać wątrobę. Często zdarza się, że konsumenci łączą ze sobą kilka suplementów, co może spowodować przekroczenie zalecanej ilości spożycia danego składnika i w niektórych przypadkach skutki uboczne.

Dlatego nie powinno się przyjmować suplementów w celu leczenia czy zapobiegania chorobom bez konsultacji z lekarzem czy dietetykiem. Lekarz lub specjalista dietetyk może podpowiedzieć, czy dany składnik odżywczy nie występuje w codziennej diecie w wystarczającej ilości i czy jest potrzeba jego uzupełniania.

Dawkowanie przyjmowanego suplementu powinno być oparte na tym, jak dużo danego składnika znajduje się w diecie, włączając w to ilości zawarte w żywności wzbogaconej. Jeśli rozpoczyna się przyjmowanie suplementu, warto zabrać ze sobą jego opakowanie i pokazać je podczas wizyty u lekarza. Spożywanie zbyt dużej ilości jakiegokolwiek składnika odżywczego może spowodować problemy zdrowotne.

Niekorzystne działanie niektórych składników suplementów diety

Suplementy mogą również wchodzić w negatywne interakcje z lekami, w tym z chemioterapią. Najczęściej składniki suplementów diety wpływają na wchłanianie i metabolizm leków, ale również może dochodzić do synergicznych interakcji między nimi. Na przykład wapń może wchodzić w interakcje z niektórymi antybiotykami i lekami zawierającymi hormony tarczycy obniżając ich wchłanianie i tym samym zmniejszając skuteczność leczenia.

Interakcje leków z wyciągami roślin związane są ze składnikami w nich zawartymi, takimi jak: flawonoidy, furanokumaryny, alkaloidy, terpeny, glikozydy, antocyjaniny, katechiny, aminy biogenne, saponiny, antrachinony, antranole i wiele innych. Zioła czy inne rośliny zawierające, np.: antrachinony czy antranole poprzez zwiększanie perystaltyki jelit mogą zmniejszać wchłanianie niektórych leków. Inne rośliny czy zioła zawierające śluzy mogą również, poprzez zmniejszenie dostępu leku do śluzówki jelita, wpływać na zmniejszenie wchłaniania leków. Niektóre składniki ziół i innych roślin wpływają na metabolizm substancji czynnej leku, powodując zmniejszenie lub zwiększenie stężenia leku we krwi, wpływając na efektywność farmakoterapii.

Istnieją mocne dowody z badań klinicznych, że suplementy beta-karotenu w dużych dawkach mogą zwiększać ryzyko zachorowania na raka płuc u niektórych osób. Z kolei nadmiar witaminy C przyjmowanej przez dłuższy czas może u niektórych osób powodować kamicę układu moczowego. Zbyt duże ilości wapnia i witaminy D mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia kamieni nerkowych. Wysokie dawki witaminy E mogą prowadzić do udaru spowodowanego krwawieniem w mózgu. Witamina K może zakłócać działanie przeciwzakrzepowe leków rozrzedzających krew. Z badań wynika, że suplementacja wysokich dawek witaminy C i witaminy E dwa razy dziennie nie tylko nie zapewniała korzyści sercowo-naczyniowych ale znacząco zwiększyła śmiertelność z wszystkich przyczyn w porównaniu z placebo.

Chroń swoje zdrowie za pomocą zrównoważonej diety

Dla większości ludzi, dostarczanie składników pokarmowych (witamin, składników mineralnych i aminokwasów), flawonoidów i błonnika z pełnowartościowej, zdrowej diety najlepiej chroni zdrowie.

W korzystnej dla zdrowia żywności, m.in.: produktach zbożowych z pełnych ziaren (pieczywo razowe, kasze gruboziarniste, ryż brązowy, makaron razowy, płatki owsiane), warzywach, owocach, nasionach roślin strączkowych, orzechach i pestkach (dyni, słonecznika) – składniki odżywcze w naturalny sposób uzupełniają się.

Kto odnosi korzyści ze stosowania suplementów diety:

Niektórzy odnoszą korzyści ze stosowania suplementów jako uzupełnienia naturalnej diety, np.:

kobiety w ciąży, które mają zwiększone zapotrzebowanie na kwas foliowy w prewencji wad cewy nerwowej u dzieci,
osoby powyżej 50 roku życia, które mogą mieć problemy z przyswajaniem naturalnie występującej witaminy B12,
niektórzy wegetarianie, w szczególności stosujący wegańską dietę, którzy w ogóle nie spożywają pokarmów pochodzenia zwierzęcego mogą potrzebować suplementu witaminy B12 lub żywności wzbogaconej w witaminę B12,
osoby starsze, które są narażone na osteoporozę mogą potrzebować suplementów wapnia,
osoby starsze, które spożywają zbyt małe ilości pożywienia a ich diety są niedoborowe,
osoby, których dieta jest nieprawidłowo zbilansowana lub monotonna, które stosują dietę z istotnymi ograniczeniami bądź eliminującą niektóre składniki pokarmowe,
osoby, które rzadko są wystawione na działanie światła słonecznego mogą wymagać suplementacji witaminą D oraz większość osób w naszej szerokości geograficznej w okresie jesienno-zimowym (promienie UV z promieni słonecznych wyzwalają syntezę witaminy D w skórze),
osoby o ciemnej karnacji, otyłe lub starsze mogą również potrzebować suplementacji witaminą D,
osoby, które mają problemy zdrowotne ograniczające zdolność organizmu do spożywania lub wchłaniania wystarczającej ilości składników, np. osoby cierpiące na anemię, mogą potrzebować suplementów żelaza,
osoby jedzące zbyt mało ryb mogą potrzebować suplementacji wielonienasyconymi kawasami tłuszczowymi n-3 (PUFA n-3),
osoby chorujące na nowotwory mają regularnie wykonywane badania, które wykrywają potencjalne niedobory. W takich przypadkach lekarz zaleci stosowanie odpowiednich suplementów diety. U pacjentów nowotworowych może rozwinąć się niedobór np. witaminy B12, która jest istotna w przeciwdziałaniu niedokrwistości.

Tak więc nawet jeśli przyjmujesz suplementy, pamiętaj, aby dobrze się odżywiać, regularnie ćwiczyć i współpracować z lekarzem, aby utrzymać cholesterol, ciśnienie krwi i poziom cukru we krwi pod kontrolą. Podczas wizyt kontrolnych u lekarza, badań przesiewowych i leczenia, pamiętaj, aby powiedzieć mu o wszystkich przyjmowanych suplementach. Wiele osób niechętnie mówi lekarzom, że stosuje terapie alternatywne lub uzupełniające, ale pełne ujawnienie tych informacji jest ważne dla zdrowia, zwłaszcza że suplementy mogą wchodzić w niekorzystne interakcje z lekami, a ich nadmiar może nie być korzystny dla zdrowia.

Suplementacja diety sportowca

Autor dr n. o zdr. Damian Parol | 23.12.2018 | ABC Żywienia, Dietetyka sportowa

Suplementy dla sportowców cieszą się dużą popularnością, a ich producenci często obiecują bardzo dużo po ich zastosowaniu. Jednocześnie ostatni raport Najwyższej Izby Kontroli wskazuje na duży problem z jakością suplementów. W związku z tym należy ostrożnie wybierać marki i preparaty suplementów oraz stosować tylko te których działanie zostało potwierdzone w dobrze zaprojektowanych badaniach naukowych.

Suplementy diety dla sportowców możemy podzielić na środki ergogeniczne oraz żywność dla sportowców. Kwestia żywności dla sportowców jest dość jasna. Wchodzące w jej skład produkty takie jak słodycze sportowe, żele i batoniki energetyczne, odżywki węglowodanowe i białkowe oraz preparaty tłuszczu. Znajdują one miejsce w diecie sportowca, jeśli jest to podyktowane kontekstem całej diety lub aspektami praktycznymi. Rzadko takie produkty są niezbędne, ale często są przydatne.

Kwestia jest bardziej złożona przy środkach ergogenicznych. Słowo ergogeniczny można przetłumaczyć jako pracotwórczy i tą nazwą określa się substancje, które mogą podnosić wydolność sportowców. Większość z oferowanych suplementów nie wykazuje obiecywanego po nich efektu, dlatego zawsze należy być sceptycznie nastawionym wobec zapewnień producentów i sprzedawców. Suplementy, których skuteczność potwierdzają badania zostały wymienione poniżej.

Kreatyna

Jest to substancja, która występuje w mięśniach i po związaniu z fosforem stanowi źródło łatwo dostępnej energii podczas krótkotrwałego wysiłku. Kreatyna znajduje zastosowanie szczególnie w sportach siłowych, ze względu na to, że czas pracy w tych sportach jest bardzo krótki. Przyjmowanie kreatyny sprzyja budowaniu siły i masy mięśniowej. W sportach wytrzymałościowych jej zastosowanie jest dyskusyjne.

Beta-alanina

Beta-alanina jest niezbędna do wytworzenia dipeptydu o nazwie karnozyna. Peptyd ten posiada zdolności antyoksydacyjne i buforujące. Dzięki temu pomaga kontrolować obniżające się w czasie wysiłku pH komórki mięśniowej oraz stres oksydacyjny. Znajduje zastosowanie przede wszystkim w sportach o średnim czasie trwania (m.in. biegach średnich), ale bywa też stosowana w kulturystyce i sportach wytrzymałościowych.

Środki alkalizujące

Należy do nich kilka substancji, które pomagają utrzymywać pH krwi na niskim poziomie podczas wysiłku. Najpopularniejszym i najlepiej przebadanym jest wodorowęglan sodu. Mimo udowodnionej skuteczności suplementacja środkami alkalizującymi cieszy się umiarkowaną popularnością, ponieważ wymaga przyjmowania dużych dawek, a to z kolei może powodować kłopoty żołądkowo-jelitowe.

Kofeina

Kofeina jest popularną substancją stymulującą. Poza poprawą koncentracji może również korzystnie wpływać na szereg parametrów związanych z wydolnością fizyczną. Kofeina w postaci tabletek lub po prostu kawy jest obecnie stosowana w niemal każdym sporcie.

Sok z buraka

Sok z buraka jest stosowany w sporcie ze względu na to, że zawarte w nim azotany są prekursorami tlenu azotu. A tek korzystnie wpływa na rozszerzenie naczyń krwionośnych, funkcjonowanie mięśni i mitochondriów. Największą popularność azotany zdobyły w sportach wytrzymałościowych, ale najnowsze prace sugerują stosowanie soku z buraka również w sportach siłowych i siłowo-wytrzymałościowych

Literatura

Thomas DT, Erdman KA, Burke LM. American College of Sports Medicine Joint Position Statement. Nutrition and Athletic Performance. Med Sci Sports Exerc. 2016;48(3):543-568. doi:10.1249/MSS.0000000000000852.
Lanhers C, Pereira B, Naughton G, Trousselard M, Lesage F-XX, Dutheil F. Creatine Supplementation and Upper Limb Strength Performance: A Systematic Review and Meta-Analysis. Sport Med. 2016;47(1):1-11. doi:10.1007/s40279-016-0571-4.
European Food Safety Authority. Creatine in combination with resistance training and improvement in muscle strength: evaluation of a health claim pursuant to Article 13(5) of Regulation (EC) No 1924/2006. EFSA J. 2016;14(2):4400. doi:10.2903/j.efsa.2016.4400.
Berti Zanella P, Donner Alves F, Guerini DE Souza C. Effects of beta-alanine supplementation on performance and muscle fatigue in athletes and non-athletes of different sports: a systematic review. J Sports Med Phys Fitness. July 2016. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27377257. Accessed July 11, 2016.
Domínguez R, Cuenca E, Maté-muñoz JL, et al. Effects of Beetroot Juice Supplementation on Cardiorespiratory Endurance in Athletes . Nutrients. 2017;9(43):1-18. doi:10.3390/nu9010043.
Ormsbee M, Lox J, Arciero P. Beetroot juice and exercise performance. Nutr Diet Suppl. 2013:27. doi:10.2147/NDS.S52664.
Helms ER, Aragon A a, Fitschen PJ. Evidence-based recommendations for natural bodybuilding contest preparation: nutrition and supplementation. J Int Soc Sports Nutr. 2014;11(1):20. doi:10.1186/1550-2783-11-20.
Peeling P, Binnie MJ, Goods PSR, Sim M, Burke LM. Evidence-based supplements for the enhancement of athletic performance. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2018;28(2):178-187. doi:10.1123/ijsnem.2017-0343.
Krysztofiak H, Krzywański J, Frączek B, et al. Wspólne Stanowisko Centralnego Ośrodka Medycyny Sportowej i Komisji Medycznej Polskiego Komitetu Olimpijskiego: Stosowanie suplementów diety i żywności funkcjonalnej w sporcie. Rekomendacje dla polskich związków sportowych. 2012.
Grgic J, Trexler ET, Lazinica B, Pedisic Z. Effects of caffeine intake on muscle strength and power: A systematic review and meta-analysis. J Int Soc Sports Nutr. 2018;15(1). doi:10.1186/s12970-018-0216-0.
Domínguez R, Cuenca E, Maté-muñoz JL, et al. Effects of Beetroot Juice Supplementation on Cardiorespiratory Endurance in Athletes . Nutrients. 2017;9(43):1-18. doi:10.3390/nu9010043.
Naderi A, de Oliveira EP, Ziegenfuss TN, et al. Timing, optimal dose and intake duration of dietary supplements with evidence-based uses in sports nutrition. J Exerc Nutr Biochem. 2016;44(0):1-42. doi:10.20463/jenb.2016.0031.

Suplementy diety – moda czy konieczność?

Autor dr inż. Katarzyna Stoś, prof. nadzw. NIZP-PZH | 29.11.2017 | ABC Żywienia, Fakty i mity

Co to jest suplement diety?

Suplementy diety to środki spożywcze, których celem jest uzupełnienie codziennej diety. Mogą być one skoncentrowanym źródłem witamin, składników mineralnych lub innych substancji wykazujących wartość odżywczą czy wywołujących określony efekt fizjologiczny.

Suplementy diety sprzedawane są w formie umożliwiającej dawkowanie – najczęściej są to kapsułki, tabletki, drażetki, saszetki z proszkiem, ampułki z płynem, butelki z kroplomierzem lub inne postaci płynów czy proszków przeznaczonych do spożywania w małych odmierzonych ilościach jednostkowych.

Składniki suplementów diety

Istnieje wiele substancji, które mogą występować w suplementach diety. Największą grupę stanowią produkty witaminowo-mineralne. Często składnikami suplementów diety są również aminokwasy, kwasy tłuszczowe, błonnik pokarmowy, luteina, probiotyki i prebiotyki oraz produkty pochodzenia roślinnego.

Suplementy diety mogą stanowić jeden ze sposobów racjonalizacji żywienia, w szczególności zaś wykorzystywany do zwalczania niedoborów witamin i składników mineralnych.

Należy jednak podkreślić, że suplementy diety nie mogą być stosowane jako substytut zróżnicowanej diety.

Sposób znakowania, prezentacja i reklama suplementów diety nie mogą przypisywać tym produktom właściwości zapobiegania, leczenia lub wyleczenia chorób człowieka, ani sugerować takich właściwości.

Kiedy stosować suplementy diety?

Na podstawie obecnego stanu wiedzy można rozważyć przyjmowanie suplementów diety przez:

osoby dorosłe spożywające diety niskoenergetyczne;
osoby starsze i osoby stosujące diety z ograniczeniami bądź wyłączeniem z diety niektórych składników pokarmowych;
kobiety po menopauzie (przy niedoborze wapnia i witaminy D);
kobiety ciężarne – zaleca im się suplementację diety w kwas foliowy, żelazo i jod oraz w uzasadnionych przypadkach inne witaminy i składniki mineralne. Ponadto u kobiet spożywających np. małe ilości ryb zaleca się suplementację diety w kwas dokozaheksaenowy – DHA.

Witamina D dla wszystkich

Warto także zaznaczyć, że w 2013 r. opublikowano wytyczne dotyczące suplementacji witaminy D dla ogólnej populacji. Zgodnie z aktualnymi wskazaniami zaleca się suplementację witaminy D zarówno u niemowląt, jak i dzieci, młodzieży oraz u osób dorosłych w różnych dawkach w zależności m.in. od wieku, masy ciała, spożywanej diety, syntezy skórnej.

Dowiedz się więcej o suplementach diety

Witaminy i składniki mineralne w suplementach diety – czy więcej znaczy lepiej?

Autor dr inż. Katarzyna Stoś, prof. nadzw. NIZP-PZH | 22.11.2017 | ABC Żywienia, Fakty i mity

Witaminy i składniki mineralne to związki chemiczne niezbędne do funkcjonowania naszego organizmu.

Jakich ilości witamin i minerałów potrzebuje nasz organizm

Naukowcy badają i opracowują tzw. normy dziennego spożycia dla różnych składników żywności, w tym m.in. dla witamin i składników mineralnych. Do celów znakowania żywności zostały opracowane dzienne referencyjne wartości spożycia niektórych witamin i składników mineralnych. Są to naukowe zalecenia dla przeciętnej zdrowej dorosłej osoby o prawidłowej masie ciała i normalnym poziomie aktywności fizycznej.

Zalecane dzienne spożycie witamin i składników mineralnych

Witamina A	800 μg
Witamina D	5 μg
Witamina E	12 mg
Witamina K	75 μg
Witamina C	80 mg
Tiamina	1,1 mg
Ryboflawina	1,4 mg
Niacyna	16 mg
Witamina B₆	1,4 mg
Kwas foliowy	200 μg
Witamina B₁₂	2,5 μg
Biotyna	50 μg
Kwas pantotenowy	6 mg
Potas	2000 mg
Chlorki	800 mg
Wapń	800 mg
Fosfor	700 mg
Magnez	375 mg
Żelazo	14 mg
Cynk	10 mg
Miedź	1 mg
Mangan	2 mg
Fluorki	3,5 mg
Selen	55 μg
Chrom	40 μg
Molibden	50 μg
Jod	150 μg

Suplementy diety: ostrożnie, nie przedawkować

Witaminy i składniki mineralne to bardzo często składniki suplementów diety. Należą do nich: witamina A, D, E, K, B₁, B₂, niacyna, kwas pantotenowy, B₆, kwas foliowy, B₁₂, biotyna, witamina C, oraz składniki mineralne: wapń, magnez, żelazo, miedź, jod, cynk, mangan, sód, potas, selen, chrom, molibden, fluorki, chlorki, fosfor, bor i krzem.

Suplementy mogą być skutecznym uzupełnieniem składników w diecie, ale nie należy kierować się zasadą „im więcej tym lepiej”. Pamiętajmy o istniejącym ryzyku spożycia nadmiernych ilości witamin i składników mineralnych. Stosowanie dużych dawek niektórych witamin nie przynosi korzyści, a może być nawet szkodliwe dla zdrowia.

Niewłaściwe stosowanie suplementów diety np. nieuzasadniona suplementacja, możliwości interakcji z innymi składnikami żywności lub lekami oraz stosowanie większej ilości suplementów diety jednocześnie może wiązać się z ryzykiem wystąpienia niekorzystnych działań.

Nadmiar niektórych witamin – ryzyko dla zdrowia

W krajach europejskich wśród składników, dla których istnieje ryzyko związane z nadmiernym spożyciem i przekroczeniem górnych bezpiecznych poziomów, wymienia się witaminę A, β-karoten, miedź, fluor, jod, żelazo. Należy pamiętać, iż ryzyko zależy od wielu czynników. Może się zmieniać w zależności od czynników środowiskowych, jak i indywidualnych. Stwierdzono np., że u osób palących papierosy suplementacja β-karotenem zwiększała ryzyko występowania raka płuc.

Naukowcy wskazują, iż suplementacja z udziałem Β-karotenu, witaminy E oraz wysokich dawek witaminy A może stwarzać ryzyko dla zdrowia. Inne antyoksydanty, kwas foliowy, witaminy z grupy B oraz suplementy multiwitaminowe i mineralne są nieskuteczne w zapobieganiu śmiertelności lub zachorowalności z powodu chorób przewlekłych.

Należy więc być ostrożnym i świadomym konsumentem, szczególnie gdy stosujemy suplementy diety. Ważne jest uzasadnienie, w tym indywidualna potrzeba dodatkowego uzupełniania naszej diety w witaminy i składniki mineralne.

Wzbogacane produkty spożywcze

Pamiętajmy także, że produkty spożywcze są czasami wzbogacane w witaminy i składniki mineralne. Przykładami mogą być zbożowe produkty śniadaniowe, do których dodawane są najczęściej witaminy grupy B, witamina C, witamina E, wapń i żelazo; produkty mleczne, szczególnie te o obniżonej zawartości tłuszczu, do których dodawane są głównie witaminy A i D oraz wapń.

Urozmaicone posiłki, więcej warzyw i owoców

Decyzja o zażywaniu suplementów powinna być skonsultowana z lekarzem i/lub dietetykiem. Wiemy na pewno, że racjonalny, urozmaicony sposób żywienia powinien być podstawowym źródłem składników pokarmowych, np. podstawowym źródłem witamin antyoksydacyjnych powinny być warzywa i owoce spożywane kilka razy dziennie.

Literatura

Bjelakovic G., Nikolova D., Gluud C., Antioxidant supplements to prevent mortality. JAMA 2013 310 1178-9

Czy suplementy diety są bezpieczne?

Autor dr inż. Katarzyna Stoś, prof. nadzw. NIZP-PZH | 11.10.2017 | ABC Żywienia, Fakty i mity

Bezpieczeństwo suplementów diety

Suplementy diety wprowadzane do obrotu nie mogą stanowić zagrożenia dla zdrowia i życia konsumentów. Istnieje wiele substancji, które mogą występować w suplementach diety. Składnikami suplementów diety są witaminy, składniki mineralne, ale również inne substancje, jak np. aminokwasy, kwasy tłuszczowe, błonnik pokarmowy, luteina, probiotyki i prebiotyki oraz produkty pochodzenia roślinnego.

Do suplementów diety mogą być stosowane następujące witaminy i składniki mineralne: witamina A, D, E, K, B₁, B₂, niacyna, kwas pantotenowy, B₆, kwas foliowy, B₁₂, biotyna, witamina C, oraz składniki: wapń, magnez, żelazo, miedź, jod, cynk, mangan, sód, potas, selen, chrom, molibden, fluorki, chlorki, fosfor, bor i krzem.

Niestety nie ma w krajowych przepisach prawnych listy innych składników, które można stosować do suplementów diety. Składniki oraz ich poziomy zawarte w suplementach diety muszą zagwarantować, że normalne stosowanie tych produktów zgodnie ze wskazaniami producenta będzie bezpieczne dla konsumenta.

Obowiązują ogólne zasady dotyczące bezpieczeństwa żywności. Kluczową rolę odgrywa w tym zakresie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 178 z 2002 r. , które ustanawia m.in. generalne zasady prawa żywnościowego. Jeżeli istnieją jakiekolwiek dowody i wskazania, że produkt żywnościowy (a suplementy diety są produktami żywnościowymi) może stanowić zagrożenie dla zdrowia człowieka, to przewidziano odpowiednie procedury zapobiegające, by taki produkt nie znalazł się w obrocie.

Podkreślmy – procedury zapewniające bezpieczeństwo produktów wprowadzanych na rynek są prawnie zagwarantowane.

Warto wiedzieć, jak wygląda wprowadzanie suplementów diety do obrotu w naszym kraju. Przy pierwszym wprowadzeniu przedsiębiorca jest zobowiązany powiadomić Głównego Inspektora Sanitarnego, wypełniając odpowiednie formularze, opisując skład produktu itp. Jeśli Główny Inspektorat Sanitarny ma wątpliwości dotyczące bezpieczeństwa danego suplementu, o którym został powiadomiony, może wszcząć procedurę wyjaśniającą. Regulują to przepisy prawne. Jeżeli Główny Inspektor Sanitarny wszczyna taką procedurę, może poprosić przedsiębiorcę o przedstawienie opinii jednostki naukowej, może poprosić również o opinię Urzędu Rejestracji Leków i Produktów Biobójczych.

Bezpieczeństwo stosowania suplementów diety

Pomimo iż suplementy mogą być skutecznym uzupełnieniem składników w diecie, pamiętajmy o możliwości wystąpienia pewnych zagrożeń przy niewłaściwym ich stosowaniu.

W praktyce przy stosowaniu suplementów nierzadko popełniamy wiele błędów, które mogą stwarzać ryzyko zaburzeń stanu zdrowia. Ponieważ traktowane są jako produkty prozdrowotne, popularne są wśród dbających o odżywianie osób, które włączają je do diety, stosując jednocześnie produkty wzbogacane. Z drugiej strony suplementacja często nie jest stosowana przez osoby, które najbardziej tego potrzebują.

Należy pamiętać o ryzyku spożycia nadmiernych ilości witamin i składników mineralnych, co może wywołać skutki uboczne. Istnieją doniesienia, iż stosowanie dużych dawek niektórych witamin, przekraczających górne bezpieczne poziomy, nie przynosi korzyści, a może być nawet szkodliwe dla zdrowia.

Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy na podstawie danych o spożyciu w krajach Wspólnoty Europejskiej wśród składników, dla których istnieje ryzyko związane z nadmiernym spożyciem i ryzykiem przekroczenia górnych bezpiecznych poziomów wymienia się m. in. witaminę A, β-karoten, miedź, fluor, jod, żelazo.

Należy jednak pamiętać, iż ryzyko zależy od wielu czynników i może się zmieniać w zależności od czynników środowiskowych, jak i indywidualnych. Stwierdzono np., że u osób palących papierosy suplementacja β-karotenem w dawkach od 20 do 50 mg dziennie zwiększa ryzyko występowania raka płuc.

Niewłaściwe stosowanie suplementów diety (w tym nieuzasadniona suplementacja, stosowanie większej ilości suplementów diety jednocześnie, możliwości interakcji z innymi składnikami żywności lub lekami, brak rzetelnej informacji na etykiecie dotyczącej przeciwwskazań do stosowania) może wiązać się z ryzykiem wystąpienia niekorzystnych działań.

Powinniśmy świadomie i ostrożnie stosować suplementy diety. Ważne są potrzeby indywidualne. Z dużą ostrożnością należy reagować na przekaz sugerowany w reklamach takich produktów.

Decyzja o zażywaniu suplementów powinna być skonsultowana z lekarzem i/lub dietetykiem. Przed zaleceniem suplementacji lekarz lub dietetyk powinien przeprowadzić wywiad dotyczący sposobu żywienia, stanu zdrowia, chorób, stosowanych leków, stylu życia, aktywności fizycznej, palenia tytoniu. Należy rozważyć korzyści i zagrożenia związane z ewentualnym stosowaniem suplementu, rozpatrując każdy przypadek indywidualnie.

Zgodnie z obecnym stanem wiedzy, zalecamy racjonalny sposób żywienia, zapewniający pokrycie zapotrzebowania na wszystkie potrzebne składniki pokarmowe, np. na witaminy antyoksydacyjne poprzez spożywanie warzyw i owoców.