Dietetyk a psychodietetyk – jak wybrać odpowiedniego specjalistę do naszego problemu

Dietetyk a psychodietetyk – jak wybrać odpowiedniego specjalistę do naszego problemu

Wiele osób, słysząc słowo „dietetyk”, odczuwa pewien niepokój. Stereotypowo jest to osoba, która ma ocenić nasze odżywianie i narzucić nowe zwyczaje, niekoniecznie w zgodzie z naszymi przyzwyczajeniami i stylem życia. To opinia daleka od prawdy. Dietetycy to znawcy kwestii żywieniowych, których misją jest ustabilizowanie naszego codziennego funkcjonowania w obszarze nawyków związanych z dostarczaniem składników odżywczych organizmowi. Wbrew pozorom, nie są to osoby, których zadaniem jest bezcelowa krytyka. Dobry dietetyk wskaże źródła problemu z regulacją masy ciała czy kierunek zmian nawyków żywieniowych Nie będzie oceniać przy tym ani wyglądu pacjenta, ani jego dotychczasowych przyzwyczajeń.

Do dietetyka warto wybrać się, gdy:

  • masz problem z podjadaniem i myślisz, że jest to problem „w Twojej głowie”, ale jednocześnie wiesz, że nie odżywiasz się prawidłowo;
  • wypróbowane zostały przez Ciebie już wszystkie „diety-cud”, ale ich efekty były równie cudowne, co krótkoterminowe;
  • zdiagnozowano u Ciebie chorobę, która wymaga wprowadzenia modyfikacji diety.

W ten sposób można poprawić jakość swojego życia, którego kluczowym elementem jest przecież prawidłowe odżywianie.

Psychodietetyk to osoba, która posiada elementy wiedzy z zakresu zarówno dietetyki, jak i psychologii. Nie jest jednak reprezentantem obydwu tych zawodów (chyba, że ukończyła studia uprawniające do wykonywania obu tych zawodów). Warto więc sprawdzić czy dana osoba jest dietetykiem i psychodietetykiem, czy może ukończyła psychologię, a następnie rozszerzyła swój zakres kompetencji o psychodietetykę. Dietetyk-psychodietetyk jest świetnym znawcą kwestii żywieniowych, a także zagadnień związanych z motywacją, wsparciem oraz wprowadzaniem nowych nawyków. Jednak nie jest to raczej ekspert od kwestii poważniejszych zaburzeń zdrowia psychicznego i nie podejmuje się rozmowy na temat trudnych sytuacji życiowych. Natomiast psycholog-psychodietetyk świetnie rozumie sferę psychiki , ale ma mniejszą wiedzę na temat m.in. żywienia klinicznego.

Do psychodietetyka warto wybrać się, gdy:

  • teoretycznie wszystko jest w porządku, ale w dalszym ciągu czujesz chęć do podjadania;
  • obawiasz się, że kwestie odżywiania przejęły nad Tobą kontrolę;
  • zajadasz problemy pod wpływem stresu lub nagradzasz się jedzeniem.

Warto podkreślić, że psychodietetyk nie musi prowadzić wyspecjalizowanej, długoterminowej terapii zaburzeń odżywiania i może wskazać, by udać się w tym celu do psychoterapeuty z wiedzą i doświadczeniem w prowadzeniu procesu terapeutycznego określonych zaburzeń.

Dietetycy i psychodietetycy wspierają się i wymieniają doświadczeniami, by odpowiednio wspomagać osoby, które się do nich zgłaszają. Warto zatem korzystać z wiedzy specjalistów obu dziedzin, by uzyskać pełen obraz swojej sytuacji żywieniowej i osiągnąć jak najlepsze efekty.

Piśmiennictwo:

  1. Brytek-Matera A.: Psychodietetyka. PZWL,Warszawa, 2020.
  2. Ciccarelli S.K., White J.N., Domachowski W.(red.): Psychologia. Dom Wydawniczy Rebis, Poznań, 2019.
  3. Ogden J.: Psychologia odżywiania się. Od zdrowych do zaburzonych zachowań żywieniowych. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2011.
  4. Spikmans F. J., Brug J., Doven M. M., Kruizenga H. M., Hofsteenge G. H., van Bokhorst-van der Schueren M. A. Why do diabetic patients not attend appointments with their dietitian?J. Hum. Nutr. Diet. 2003; 16(3): 151–158. doi:1046/j.1365-277x.2003.00435.x.
Czy warto korzystać z porad dietetyka?

Czy warto korzystać z porad dietetyka?

Dietetyk – zgodnie z definicją Europejskiej Federacji Stowarzyszenia Dietetyków EFAD (European Federation of the Associations of Dietitians) – jest specjalistą z oficjalnie potwierdzonymi kwalifikacjami, który wykorzystuje naukę o żywieniu do edukowania grup ludzi oraz pacjentów indywidualnych zarówno w okresie zdrowia, jak też choroby.

 

Obecnie w Polsce kształcenie dietetyków odbywa się na uczelniach wyższych. Absolwent kierunku dietetyka potrafi dokonać oceny stanu odżywienia oraz sposobu żywienia i zapotrzebowania na makro- i mikroskładniki odżywcze pacjentów. Potrafi rozpoznawać, zapobiegać i leczyć niedożywienie, nadwagę i otyłość.

Dietetyk może również planować i wdrażać oparte na podstawach naukowych żywienie indywidualne, zbiorowe i lecznicze dla zróżnicowanych pod względem wieku, zawodu oraz  warunków życia grup ludności.

Rolą dietetyka jest także profilaktyka i leczenie dietetyczne chorób żywieniowozależnych. Dietetyk ustala dietę, a następnie nadzoruje realizację jej założeń.

Istotne znaczenie ma kształtowanie prawidłowych zachowań żywieniowych u pacjentów – ze szczególnym uwzględnieniem wyboru odpowiednich produktów, planowania posiłków i zastosowania właściwej technologii sporządzania potraw.

Ważną rolę odgrywa także edukowanie pacjenta w zakresie zasad prawidłowego żywienia oraz korekcja nieprawidłowych nawyków żywieniowych. Dietetyk może stosować również żywienie kliniczne z wykorzystaniem diet naturalnych oraz produktów leczniczych specjalnego żywieniowego przeznaczenia. Ma to szczególne znaczenie w leczeniu chorób przebiegających z niedożywieniem lub powstających na tle wadliwego żywienia i innych chorób.

Poza tym zadaniem dietetyka jest prowadzenie oświaty zdrowotnej w zakresie zasad prawidłowego żywienia (edukacja żywieniowa), prowadzenie dokumentacji dotyczącej żywienia pacjentów oraz realizacja badań z zakresu oceny sposobu żywienia
i stanu odżywienia.

O efektach pracy dietetyków świadczą np. badania Finnish Diabetes Prevention Study FDPS, w których wykazano, że zindywidualizowane i regularne porady dietetyczne motywują pacjentów do zmiany stylu życia. Pacjenci, którzy mieli 7 porad w pierwszym roku, a później korzystali z konsultacji co 3 miesiące, po nieco ponad trzech latach uzyskali redukcję ryzyka rozwoju cukrzycy o 58% w odniesieniu do pacjentów, którzy otrzymywali tylko ogólne porady i ulotkę. 

Skuteczność zaleceń dietetyków potwierdziły także badania prowadzone przez Towarzystwo Dietetyczne stanu Massachusetts. Wykazano w nich, że porady dietetyczne i zastosowanie diety zgodnie z zaleceniami dietetyka przez pacjentów z hipercholesterolemią są skutecznym sposobem redukcji stężenia cholesterolu w osoczu. W konsekwencji obniżyło to koszty leczenia w porównaniu do kosztów leczenia farmakologicznego.

Na uwagę zasługują także badania prowadzone w grupie 464 otyłych pacjentów, (BMI>30 kg/m2), którzy zostali podzieleni na 2 grupy. W grupie będącej pod opieką zespołu interdyscyplinarnego  28% pacjentów utraciło ponad 10% masy ciała.  Natomiast u pacjentów, którzy stosowali niskoenergetyczną dietę równoważną podstawowej przemianie materii (białko 0,8 g/kg m. c., węglowodany 60-65% udziału energii, tłuszcze do 30% energii, sól do 3g/d) tylko 16,4% osób osiągnęło taki wynik.

Tak więc, jeżeli weźmiemy pod uwagę powyższe obserwacje, to odpowiedź na pytanie: „czy warto korzystać z porad dietetyka?”, może być tylko jedna: „na pewno tak”.

Znaczenie dietetyków dostrzegają także coraz powszechniej lekarze. Zdaniem Michała Sutkowskiego, specjalisty medycyny rodzinnej i chorób wewnętrznych, dyrektora NZOZ „Medycyny Rodzinnej”, byłoby dobrze, gdyby w opiece nad chorym z cukrzycą „lekarza rodzinnego wspierał zespół, składający się z pielęgniarki, dietetyka, psychologa, pracownika socjalnego”.

Co ciekawe, potencjał dietetyka w profilaktyce zarówno pierwotnej, jak i wtórnej dostrzegli także eksperci Najwyższej Izby Kontroli, którzy prowadzili w 2018 roku kontrolę w szpitalach.

We wnioskach pokontrolnych ocenianych szpitali napisano, że dietetyk powinien dokonywać oceny stanu odżywienia pacjentów i oceny jakości żywności, brać udział w określaniu zapotrzebowania zleceń diet i planowaniu jadłospisów. Ważne też jest, aby dietetycy – we współpracy z zespołem lekarskim i pielęgniarskim – pełnili podstawową rolę w bezpośrednim kontakcie pomiędzy personelem leczniczym a pacjentami w zakresie żywienia.

Wg raportu NIK, obecność dietetyków jest niezbędna nie tylko przy dystrybucji posiłków, sporządzaniu propozycji diet specjalnych, nadzorowaniu i prowadzeniu specjalnych form leczenia żywieniowego drogą przewodu pokarmowego, ale także w edukowaniu pacjentów.

  1. [online]. [przeglądany 30.10.2018]. Dostępny w: http://www.efad.org/everyone/1179/5/0/32; 23.02.2016.
  2. Pachocka L., Rola dietetyka w ochronie zdrowia publicznego, Żywienie Człowieka i Metabolizm; 2010. nr XXXVII (3).
  3. Pachocka L., Znaczenie dietetyki i rola dietetyka w prewencji i leczeniu – materiały konferencyjne, Żywność, Żywienie, Prawo a Zdrowie; 2001. nr 2.
  4. National Cholesterol Education Program [opis programu], National Heart Lung and Blood Institute. [online]. [przeglądany 30.10.2018]. Dostępny w:  www.nhlbi.nih.gov/about/ncep/ncep_pd.htm; 6.10.2012.
  5. O nas, Polskie Towarzystwo Dietetyki, [online]. [przeglądany 30.10.2018]. Dostępny w: www.ptd.org.pl/index.php/o-nas; 15.10.2012.
  6. McGehee M.M. , Johnson E.Q., Rasmussen H.M., Sahyoun N., Lynch M.M., Benefits and costs of medical nutrition therapy by registered dietitians for patients with hypercholesterolemia. Massachusetts Dietetic Association. “J. Am. Diet. Assoc.”; 1995. Sep. 95(9): 1041-1043.
  7. Davidson J., Delcher H., Englund A., Spin off cost/benefits of expanded nutritional care, J. Am. Diet. Assoc.; 1979. 75 (3): 250-257.
  8. Elley CR, Kerze N., Arroll B., Robinson E. Effectiveness  of counseling patients on physical activity in general practice : cluster randomized controlled trial BMJ; 2003. 326. 793.
  9. Golay A., Buclin S., Ybarra J. New interdisciplinary cognitive-behavioural-nutritional approach to obesity treatment: a 5-year follow-up study. Eating Weight Disord.; 2004. vol 9: N.1.
  10. [online]. [przeglądany 30.10.2018]. Dostępny w: https://www.nik.gov.pl/plik/id,16459,vp,18989.pdf
  11. Rozporządzenie M. Z. z dnia 20 lipca 2011 r. Dz. U. 11.151.896 z dnia 22 lipca 2011 r.