Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej logo
Wyszukiwarka
Organizacja żywienia w szkołach europejskich oraz wpływ wybranych rozwiązań na sposób żywienia dzieci.

Organizacja żywienia w szkołach europejskich oraz wpływ wybranych rozwiązań na sposób żywienia dzieci.

We wszystkich państwach objętych raportem WHO (28 państwach członkowskich UE oraz Norwegii i Szwajcarii) istnieją wytyczne dotyczące żywności w szkołach, jednak standardy żywieniowe przyjmują różną formę. W zależności od kraju polityka żywieniowa w szkołach obejmuje m.in. dbałość o jakość posiłków serwowanych dzieciom podczas pobytu w szkole, wygląd stołówki, a także produkty dostępne w sklepikach szkolnych, automatach z żywnością i napojami, czy elementy edukacji żywieniowej wprowadzane do szkół oraz szkolenia personelu. W wielu krajach funkcjonują wytyczne dotyczące dostępności napojów. W większości promowany jest darmowy dostęp do wody pitnej przy jednoczesnym ograniczeniu dostępności lub zakazie napojów słodzonych cukrem. 

Organizacja żywienia zbiorowego w szkołach w Europie

W Wielkiej Brytanii kładzie się duży nacisk na prawidłowo zbilansowane pod względem wartości odżywczej i estetycznie podane posiłki. Posiłki w szkolnych stołówkach muszą spełniać wymagania dla 14 różnych składników odżywczych. W ciągu dnia musi być serwowana uczniom przynajmniej jedna porcja warzyw i jedna porcja owoców, a tłuste ryby, takie jak łosoś czy makrela muszą być zapewnione co ​​najmniej raz na trzy tygodnie. Dodatkowo uczniowie powinni mieć zapewniony dostęp do darmowej wody pitnej. Francja natomiast posiada standardy prawne określające częstotliwość podawania określonych grup produktów, np. gotowane warzywa powinny być serwowane min. 10 razy, nasiona roślin strączkowych – 10 razy, świeże owoce – min. 8 razy w miesiącu. W Austrii zaleca się podawanie określonej ilości owoców (co najmniej 3 rodzajów) na każdej przerwie. Natomiast w Finlandii zaleca się serwowanie świeżo upieczonego chleba tak często, jak jest to możliwe. We Francji prawo określa wielkość porcji posiłku, która zależy od dania i wieku ucznia oraz że każdy posiłek szkolny musi składać się z dania głównego zawierającego mięso, rybę, jaja, podroby lub ser oraz z przystawki, produktu mlecznego i przekąski lub deseru. W Danii określono wymagania co do wartości energetycznej posiłków. Zgodnie z tymi wymaganiami mały posiłek (dla dzieci w wieku 7-10 lat) powinien zapewnić 1800-2100 kJ, natomiast duży (dla dzieci w wieku 11-15 lat) – 2200-2500 kJ. Dodatkowo, stworzono 185 przepisów na posiłki zawierające odpowiednią ilość energii i składników odżywczych. W Czechach zwraca się uwagę na niekorzystny wpływ zdrowotny tłuszczu zwierzęcego oraz pozytywy olejów roślinnych. W ramach polityki żywieniowej w szkołach m.in. w Chorwacji, Estonii, Finlandii określono maksymalną dawkę tłuszczów nasyconych równą 10% dziennego zapotrzebowania energetycznego. Natomiast ograniczenie co do zawartości kwasów tłuszczowych trans w diecie ucznia wprowadziły m.in. Bułgaria, Słowenia i Hiszpania.

Nie tylko wartość odżywcza…

Zalecenia szkolnej polityki żywieniowej dotyczą nie tylko wartości odżywczej i zalecanych grup produktów żywnościowych, ale również prezentacji serwowanych posiłków. W Finlandii szczególną uwagę przywiązuje się do smaku, temperatury i prezencji serwowanych potraw.

Wytyczne dotyczące samej stołówki posiadają m.in. Niemcy, gdzie zaleca się jasne kolory, odpowiednie światło, atrakcyjne wykończenie (rośliny, zdjęcia, dekoracja stołu), łatwe do czyszczenia podłogi i meble oraz przestrzeń równą 1,4 – 1,7 m2 na osobę. Podobnie na Malcie zaleca się jasne murale o tematyce żywnościowej, nowe stoły i krzesła oraz muzykę w tle. W finlandzkich szkołach zaleca się, by stołówka zapewniała przyjemne, spokojne otoczenie pozwalające uczniom odprężyć się, zrozumieć rolę posiłku oraz spędzić czas wspólnie z rówieśnikami. Mówi się o miejscach w miłej lokalizacji, czystych, dobrze oświetlonych, z małymi stołami.

W niektórych krajach za ważny element szkolnej polityki żywieniowej uznaje się szkolenia personelu w zakresie prawidłowego żywienia. Większość krajów Europy, z wyjątkiem Cypru, Czech, Irlandii, Litwy, Holandii, Norwegii, Portugalii i Anglii, posiada wymagania dotyczące szkoleń pracowników gastronomii w szkołach.

Sposoby i czas podawania posiłków

W Austrii, gdzie zajęcia trwają cały dzień, dzielą się one na nauczanie i zajęcia pozalekcyjne, posiłki podawane są w przerwie zajęć. W Portugalii, gdy zajęcia odbywają się popołudniu oprócz obiadów wydawane są też kolacje. W Niemczech posiłki są podawane pomiędzy 12:30 lub 13:00 do 14:00 a czas na spożycie wynosi 60 minut. Minimalny czas trwania przerwy na obiad to 60 minut, lecz może ona trwać nawet 90 minut. W Anglii posiłek jest zapewniony w klubach śniadaniowych lub w czasie zajęć pozalekcyjnych lub wydawany jako przekąska podczas długiej przerwy. Na Litwie obiad jest podawany podczas długiej przerwy. Na Słowacji stołówek i podają posiłki od 11:30 do 14:30 (w przypadku szkół średnich nawet do 15:00). Na Cyprze przekąski są zapewniane podczas przerw. W Hiszpanii stołówka serwuje posiłek od 12:00 do 13:00 i przeznacza się na niego od 30 minut do 1 godziny. We Francji przerwa na obiad musi trwać przynajmniej 30 minut.

Rekomendacje dotyczące sprzedaży żywności w sklepikach i automatach w krajach Europy

Żywienie w szkole dotyczy nie tylko posiłków serwowanych na stołówce. Dużą rolę odgrywają również sklepiki oraz automaty z żywnością i napojami. Jest to częste źródło drugiego śniadania oraz przekąsek dla uczniów. Niektóre kraje wprowadzają zalecenia i standardy dotyczące dostępnych w tych miejscach produktów. Na Łotwie wydano zakaz sprzedawania w szkołach i przedszkolach żywności zawierającej: sztuczne barwniki, słodziki i kofeinę. We Flandrii, natomiast, kładzie się szczególny nacisk na to, żeby wybór napojów i żywności w automatach był bardziej prozdrowotny. Dostępne powinny być: woda, mleko, soki oraz owoce, wysokobłonnikowe ciastka, produkty mleczne. Dodatkowo zaleca się, by te produkty, żywieniowo korzystniejsze, były promowane poprzez niższą cenę i większą dostępność. Natomiast w szkołach na Węgrzech i w Rumunii zabrania się dystrybucji słodzonych gazowanych napojów. Zalecane i dozwolone są: woda, niesłodzona herbata, mleko o niskiej zawartości tłuszczu i soki owocowe. Dodatkowo na Węgrzech, ale również np. w szkołach w Austrii, Belgii, Czechach i na Łotwie w określonych grupach wiekowych zabrania się lub ogranicza spożycie napojów z kofeiną i/lub alkoholem. Natomiast zalecenia polityki żywieniowej w szkołach m.in. w Norwegii i Hiszpanii mówią o wyeliminowaniu słodyczy (czekolady, ciastek, ciast itp.) z oferty sklepików szkolnych. Dalej posuwa się Grecja i Cypr, gdzie stworzono ściśle określony wykaz dozwolonych słodyczy, które mogą być sprzedawane.

W Szwecji polityka żywieniowa w szkołach zakazuje całkowicie dystrybucji słodyczy, chipsów i słonych przekąsek. Podobnie jest w Anglii. Od 2005 roku zakazano sprzedaży w automatach z przekąskami: napojów, batoników czekoladowych i chipsów. Przekąski typu: orzechy i nasiona mogą być sprzedawane w angielskich szkołach, pod warunkiem, że nie zawierają dodatku soli ani cukru. W szkołach we Francji, również od 2005, istnieje zakaz sprzedaży w automatach napojów oraz batoników czekoladowych. W Hiszpanii zastosowano ciekawe rozwiązanie, zalecając maksymalną wartość kaloryczną dla oferowanych produktów w automacie z przekąskami równą 200 kcal. Natomiast w Portugalii zaleca się, o ile to możliwe, by automaty funkcjonowały poza godzinami serwowania w szkole posiłku.

W Polsce obecnie obowiązuje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca   2016 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach, (Dz. U. z 2015 r. poz. 1256). Określono w nim grupy środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagania co do zawartości w nich cukru, tłuszczu i sodu.

 

Piśmiennictwo:

1. Storcksdieck  S. genannt Bonsmann, Kardakis T., Wollgast J., Nelson M., Caldeira S. : Mapping of National School Food Policies across the EU28 plus Norway and Switzerland JRC  Science  And  Policy  Reports 2014.-

2. Departmental advice for governing Dobies. School food in England. Revised July 214 https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/344684/School_food_in_England-_June_2014-_revised_August_14.pdf.-

3. Arrêté du 30 septembre 2011 relatif à la qualité nutritionnelle des repas servis dans le cadre de la restauration scolaire JORF n°0229 du 2 octobre 2011:16575: http://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000024614763 .-

4. Finnish National Board of Education (2008). School meals in Finland: http://www.oph.fi/download/47657_school_meals_in_finland.pdf .-

5. Posiłki w szkołach w Europie Polskie Biuro Eurydice. Raport. www.eurydice.org.pl

6. Nutrition in schools across Europe: A summary report of a meeting of European Nutrition Foundations, Madrid, April 2010, March 2011, Nutrition Bulletin 36(1)