Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej logo
Wyszukiwarka
Nawyki żywieniowe dzieci w wieku wczesnoszkolnym

Nawyki żywieniowe dzieci w wieku wczesnoszkolnym

Jednym z badań dostarczających informacji o nawykach żywieniowych dzieci w wieku wczesnoszkolnym jest międzynarodowe badanie WHO European Childhood Obesity Surveillance Initiative (COSI). Celem badania jest uzyskanie danych dotyczących rozpowszechnienia nadmiernej masy ciała wśród dzieci oraz sposobu odżywiania i aktywności fizycznej dzieci, czasu spędzanego przed ekranem czy snu. Uzyskane informacje umożliwiają krajom uczestniczącym w badaniu wyznaczanie celów krajowych, monitorowanie trendów w czasie, dokonywanie porównań między krajami oraz w miarę upływu czasu ocenę skuteczności działań profilaktycznych w zakresie otyłości. Badanie jest realizowane co kilka lat od 2007 roku.

W ostatniej edycji badania (2015 – 2017 r.) uczestniczyły 23 kraje europejskie, w tym Polska. Przeanalizowano dane od prawie 132,5 tys. dzieci w wieku 6-9 lat, w tym od prawie 3 tys. polskich ośmiolatków. Wyniki badania opublikowano w 2020 roku w czasopiśmie Nutrients.

Jakie nawyki żywieniowe prezentują polskie dzieci? 

Uzyskane dane wskazują, że śniadanie spożywała codziennie większość dzieci (84,5%). Codzienne spożywanie warzyw i owoców było zdecydowanie mniej powszechnym nawykiem – mniej więcej co trzeci ośmiolatek (36,6%) jadł codziennie świeże, nieprzetworzone owoce, zaś zaledwie 23% – warzywa. Niestety znaczny odsetek dzieci – 74%, raz w tygodniu i częściej sięgał po słodycze (cukierki, batoniki, czekoladki), a co drugi ośmiolatek (54,4%) pił słodkie napoje. 22,5% dzieci raz w tygodniu i częściej jadło słone przekąski (czipsy, prażynki, popcorn, orzeszki).

Dane z innych krajów

W badaniu, oprócz Polski, brały udział kraje takie jak: Bułgaria, Czechy, Rumunia, Rosja (dane tylko z Moskwy), Dania, Irlandia, Litwa, Łotwa, Albania, Chorwacja, Włochy, Malta, Czarnogóra, Portugalia, San Marino, Hiszpania, Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan, Gruzja i Turcja.

Odsetki dzieci prezentujących analizowane nawyki żywieniowe różniły się między krajami. Codzienne spożywanie śniadań najczęściej było deklarowane w Portugalii (96,4%), a najrzadziej w Kazachstanie (48,9%). Najwięcej dzieci jadło codziennie owoce w San Marino (80,8%), najmniej w Kirgistanie (18,1%), a jeśli chodzi o warzywa – najwięcej w San Marino (74,3%), najmniej w Hiszpanii (9,1%). Spożywanie słonych przekąsek raz w tygodniu i częściej deklarowało najwięcej dzieci z Malty (92,3%), najmniej – dzieci z Moskwy (9,2%). Krajem o najwyższym odsetku dzieci jedzących słodycze raz w tygodniu i częściej była także Malta (96,1%), a o najniższym odsetku – Portugalia (32,2%). Słodkie napoje raz w tygodniu i częściej piło najwięcej dzieci z Czech (81,8%), a najmniej – z Irlandii (12%).

Średnio 78,8% wszystkich dzieci uczestniczących w badaniu jadło codziennie śniadanie, 42,5% – jadło codziennie owoce, a 22,6% – warzywa. W przypadku nawyków niepożądanych – prawie 42% raz w tygodniu lub częściej spożywało słone przekąski, niemal 67% – słodycze, a 44,6% – słodkie napoje.

Polskie dzieci, w porównaniu do średniej, chętniej spożywały śniadania i rzadziej sięgały po słone przekąski. Niestety nieco rzadziej sięgały codziennie po owoce, a chętniej spożywały słodycze i słodkie napoje.

Więcej informacji na temat występowania m.in. nadmiernej masy ciała, stylu życia, zachowań żywieniowych polskich ośmiolatków można znaleźć w krajowym raporcie z badań COSI.

 


Piśmiennictwo
  • Williams J., Buoncristiano M., Nardone P. et al.: A Snapshot of European Children’s Eating Habits: Results from the Fourth Round of the WHO European Childhood Obesity Surveillance Initiative (COSI). Nutrients 2020; 12: 2481; doi:10.3390/nu12082481
  • Mikkilä V., Räsänen L., Raitakari O.T. et al.: Longitudinal changes in diet from childhood into adulthood with respect to risk of cardiovascular diseases: The Cardiovascular Risk in Young Finns Study. Eur J Clin Nutr 2004; 58: 1038–1045
  • Wijnhoven T.M., van Raaij J., Breda J.: WHO European Childhood Obesity Surveillance Initiative. Implementation of Round 1 (2007/2008) and Round 2 (2009/2010). WHO Regional Office for Europe, Copenhagen, Denmark, 2014
  • Fijałkowska A., Oblacińska A., Stalmach M. (red.): Nadwaga i otyłość u polskich 8-latków w świetle uwarunkowań biologicznych, behawioralnych i społecznych. Raport z międzynarodowych badań WHO European Childhood Obesity Surveillance Initiative (COSI), IMiDz, Warszawa, 2017
Wspólne posiłki w domu zapobiegają nadwadze i otyłości u dzieci i młodzieży

Wspólne posiłki w domu zapobiegają nadwadze i otyłości u dzieci i młodzieży

Wykazano, że spożywanie wspólnych posiłków z rodziną skorelowane jest z wyższą jakością diet dzieci i młodzieży. U dzieci, które częściej jadały obiady wspólnie z członkami rodziny, stwierdzono zdrowsze wzorce spożycia żywności, w tym większe spożycie warzyw i owoców, błonnika i mikroelementów, a mniejsze spożycie żywności smażonej, słodzonych napojów, tłuszczów nasyconych i zawierających izomery trans. Zwiększona częstotliwość spożywania rodzinnych obiadów była również związana z wyższym spożyciem wapnia, kwasu foliowego, żelaza, witamin B6, B12, C i E. Dzieci chętniej jedzą to, co jedzą dorośli przy stole. Wspólne posiłki są najlepszą formą kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych.

Spożywanie wspólnych posiłków jest dość powszechne. Zauważa się jednak spadek częstotliwości spożywania posiłków w gronie rodzinnym w momencie rozpoczęcia przez dzieci nauki na poziomie ponadpodstawowym. Najprawdopodobniej ma na to wpływ zwiększenie uniezależnianie dzieci od rodziców. Wraz ze wspomnianą zmianą obserwuje się pogorszenie jakości żywieniowej diet młodzieży, szczególnie w zakresie zmniejszenia częstotliwości spożycia warzyw i owoców oraz zwiększenia częstości opuszczania śniadań i spożycia żywności typu fast food.

 

Częste posiłki w gronie rodzinnym – prawidłowa masa ciała dzieci

W badaniach Instytutu Żywności i Żywienia zaobserwowano, że wraz ze wzrostem liczby posiłków spożywanych z rodziną w ciągu tygodnia malały istotnie wartości BMI dzieci. Korzystne wydaje się więc spożywanie posiłków z rodziną przynajmniej 5-6 razy w tygodniu. Niespożywanie posiłków z rodziną zwiększa ryzyko wystąpienia nadmiernej masy ciała.

Badania IŻŻ  wykazały, że codziennie lub 5/6 dni w tygodniu wspólne posiłki z rodziną spożywa 52,9% badanych dzieci. Wielogodzinne pobyty dzieci i rodziców poza domem nie sprzyjają organizacji wspólnych posiłków. Jest to jednak ważny aspekt edukacji żywieniowej zarówno dla dzieci, jak i opiekunów.

Z przeprowadzonych badań wynika również, że wspólne posiłki spożywa się częściej w rodzinach, w których dzieci mają prawidłową masę ciała.

Z raportu Instytutu Matki i Dziecka wynika, że wśród 13-letnich chłopców obiady wspólne z rodzicami najbardziej regularnie spożywają osoby z masą ciała w normie, najrzadziej dziewczęta z nadmiarem masy ciała. Młodzież z nadwagą i otyłością stanowi grupę, która najrzadziej deklaruje regularne spożywanie kolacji w towarzystwie rodziców. Zwiększona częstotliwość obiadów rodzinnych jest również związana z wyższą jakością diety dzieci. Wspólny posiłek jest dla opiekunów okazją do pokazania dziecku własnych wyborów żywieniowych oraz spożycia pełnowartościowego posiłku. Wybory żywieniowe rodziców, podejście do produktów spożywczych, sposób konsumpcji, zachowanie przy stole będzie naśladowane przez dzieci.

Oprócz aspektu zdrowotnego wspólne posiłki rodzinne wpływają także pozytywnie na relacje między członkami rodziny. Dzieci chętnie uczestniczą w takich posiłkach, ponieważ dają one poczucie przynależności i pogłębiają więź emocjonalną z rodziną. Wykazano również, że spożywanie wspólnych posiłków z rodziną jest skorelowane z mniejszym spożyciem słodkich napojów.

 

Więcej domowych posiłków – mniej żywności typu fast food

Z otyłością wiąże się także częste spożywanie żywności poza domem. Ustalono, że dzieci, które korzystały z placówek gastronomicznych serwujących żywność typu fast food dwa lub więcej razy w tygodniu, były bardziej narażone na wzrost BMI w porównaniu z tymi, które jadły fast food raz w tygodniu, bądź rzadziej. W innym badaniu zaobserwowano, że nastolatki z nadwagą spożywały więcej energii z posiłku typu fast food w porównaniu z ich rówieśnikami o normalnej masie ciała, którym zaserwowano ten sam posiłek. Ogólne spożycie energii w tym dniu było także wyższe w przypadku młodzieży z nadwagą.

 

Czytaj więcej:

Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla dzieci i młodzieży

  1. Neumark-Sztainer D, Hannan P, Story M i wsp. Family meal patterns: association with sociodemographic characteristics and improved dietary intake among adolescents. J Am Diet Assoc 2003, 103: 317-322.
  2. Gillman M, Rifas-Shiman S, Frazier L i wsp. Family dinner and diet quality among older children and adolescents. Arch Fam Med 2000, 9: 235-240.
  3. Neumark-Sztainer D, Story M, Hannan P i wsp. Overweight status and eating patterns among adolescents: where do youths stand in comparison with the healthy people 2010 objectives? Am J Pub Health 2002, 92(5): 844–851.
  4. Niemeier H, Raynor H, Lloyd-Richardson E i wsp. Fast food consumption and breakfast skipping: predictors of weight gain from adolescence to adulthood in a nationally representative sample. J Adolesc Health 2006, 39: 842–849.
  5. Katarzyna Wolnicka, Joanna Jaczewska-Schuetz: Weight status related to eating behaviors of school aged children in Warsaw/Stan odżywienia a nawyki żywieniowe wśród dzieci w wieku szkolnym z Warszawy, Postępy Nauk Medycznych 9/2011, s. 724-731
  6. Thompson OM, Ballew C, Resnicow K i wsp. Food purchased away from home as a predictor of change in BMI z-score among girls. Int J Obes 2004 ,28: 282-289.
  7. Ebbeling C, Sinclair K, Pereira M i wsp. Compensation for energy intake from fast food among overweight and lean adolescents. J Am Med Assoc 2004, 291(23): 2828-2833.
  8. Mikiel-Kostyra K., Oblacińska A: Czynniki biologiczne, behawioralne i psychospołeczne kształtujące masę ciała (BMI) 13-latków. Warszawa, 2010, IMiD
  9. Woodruff SJ, Hanning RM.; Association Between Family Dinner Frequency and Specific Food Behaviors Among Grade Six, Seven and Eight Students from Ontario and Nova Scotia J. Adolesc. Health 2009, 44, 431-36.