Nasiona roślin strączkowych w diecie dzieci
Dostarczenie odpowiedniej ilości energii, niezbędnych makro i mikroskładników jest kluczowe dla prawidłowego rozwoju dziecka. Światowa Organizacja Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO) rekomenduje wyłączne karmienie piersią przez pierwsze pół roku życia. Po ukończeniu 6 miesiąca życia zalecane jest rozpoczęcie rozszerzania diety z kontynuacją karmienia na żądanie. Według rekomendacji Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci z 2021 r. wprowadzanie produktów uzupełniających powinno rozpocząć się wtedy, gdy dziecko wykazuje umiejętności niezbędne do spożycia nowych pokarmów, czyli zwyczajowo pomiędzy 17 a 26 tygodniem życia. Rozszerzanie diety dziecka powinno rozpocząć się stopniowo od podawania pojedynczych produktów o odpowiedniej konsystencji. Bardzo ważna jest wówczas obserwacja reakcji malucha po spożyciu każdego nowego produktu.
Dlaczego warto wprowadzić do diety dziecka nasiona roślin strączkowych?
Nasiona roślin strączkowych, do których należą: soja, fasola, soczewica, ciecierzyca, bób oraz groch, charakteryzują się wysoką wartością odżywczą.
Strączki, podobnie jak mięso, ryby, jaja, mleko i przetwory mleczne, są dobrym źródłem białka (zawierają go średnio 25 %). Z tego względu zaliczane są do tej samej grupy produktów spożywczych.
Skład aminokwasowy białka roślin strączkowych jest zbliżony do białka zwierzęcego. Różni się jednak zawartością niektórych aminokwasów. Strączki zawierają mniej metioniny, a więcej lizyny i tryptofanu. W celu uzyskania pełnej puli aminokwasów należy komponować dietę tak, aby każdego dnia były w niej obecne także produkty zbożowe (Czytaj więcej).
Konieczność wprowadzania produktów uzupełniających podyktowana jest m.in. potrzebą dostarczania większej ilości żelaza. Nie tylko mięso czy ryby są dobrym źródłem tego składnika mineralnego. Produkty roślinne, w tym nasiona roślin strączkowych, także zawierają w swoim składzie żelazo. Jest ono jednak gorzej przyswajalne niż to z produktów odzwierzęcych. Chcąc poprawić przyswajalność żelaza ze strączków należy połączyć je w jednym daniu z produktami będącymi dobrym źródłem witaminy C m.in. z warzywami (np. papryką) czy owocami (np. malinami). Przyswajalność żelaza z nasion roślin strączkowych zwiększa również ich odpowiednie przygotowanie m.in.: mielenie, moczenie i kiełkowanie. Oprócz białka i żelaza strączki są także cennym źródłem witamin z grupy B oraz składników mineralnych takich jak: wapń, magnez, cynk, potas, selen. Strączki to również bogate źródło błonnika pokarmowego, który wpływa korzystnie na m.in. pracę układu pokarmowego. Warto od najmłodszych lat dbać o urozmaicenie diety maluszków, uczyć, że niezbędne makroskładniki, witaminy i składniki mineralne można dostarczyć także poprzez spożywanie produktów roślinnych.
Jak podawać nasiona roślin strączkowych? Od których zacząć?
Nasiona roślin strączkowych warto wprowadzać stopniowo nie tylko w diecie małych dzieci. Nawet u dorosłych, którzy są nieprzyzwyczajeni do takich produktów, mogą one wywołać np. wzdęcia. Strączki zawierają sporo błonnika, a także substancji wzdymających, dlatego warto serwować je małymi porcjami i po wcześniejszym odpowiednim przygotowaniu (ugotowaniu i rozdrobnieniu np. w postaci puree). Część nasion roślin strączkowych, jak m.in. ciecierzyca czy fasola, wymaga wcześniejszego namoczenia i dłuższego czasu gotowania. Wyjątek stanowi czerwona soczewica, która nie musi być namaczana, a sam proces jej gotowania trwa jedyne 15 minut (o tym jak odpowiednio przygotować nasiona roślin strączkowych przeczytasz tutaj). Dodatkowo czerwona soczewica jest łatwiej strawna od pozostałych strączków, więc to od niej warto rozpocząć wprowadzanie tych produktów do jadłospisu dziecka. Na etapie rozszerzania diety o nasiona roślin strączkowych, tak jak każdy nowy produkt, warto je podawać samodzielnie w celu obserwacji reakcji maluszka po ich spożyciu. Przy dobrej tolerancji można wkomponować strączki do posiłku np. w postaci pasty kanapkowej, jako dodatek do zupki czy pieczonych kotlecików.
Czy małym dzieciom można podawać gotowe przetwory z nasion roślin strączkowych?
Na sklepowych półkach dostępne są nasiona roślin strączkowych w puszce lub słoiku. Mogą one stanowić alternatywę dla tych ugotowanych samodzielnie, zwłaszcza w sytuacji ograniczonego czasu na przygotowanie posiłku. Warto jednak pamiętać, że są to produkty w zalewie, która zawiera zazwyczaj dodatek soli. Zgodnie z aktualnymi zaleceniami w diecie małych dzieci należy unikać produktów słonych i dosalania. W celu oszczędności czasu warto jednorazowo ugotować większą ilość strączków i po przestudzeniu mniejsze porcje zamrozić. W sklepach dostępny jest również szeroki asortyment gotowych dań z nasion roślin strączkowych (kotlety, parówki itp.). Są to jednak produkty bardziej przetworzone, niepolecane małym dzieciom i których w codziennym żywieniu maluchów należy unikać. Według WHO, dzieci powyżej 12. m.ż. mogą otrzymywać posiłki z rodzinnego stołu, jeśli ich jakość jest odpowiednia dla wieku i zapotrzebowania dziecka na składniki odżywcze. Ich przygotowanie powinno być zgodnie z zasadami prawidłowego żywienia – bez dodatku soli, cukru i z zastosowaniem odpowiedniej obróbki termicznej.
Dieta i wiedza rodziców
Ważnym aspektem jest również dieta rodziców i świadomość znaczenia prawidłowego żywienia dla harmonijnego rozwoju dziecka. Na etapie rozszerzania diety i dalszego żywienia rodzice decydują o tym „kiedy i co” dziecko zje, a dziecko decyduje „czy” i „ile” zje. Do prawidłowego rozszerzania diety dzieci niezbędna jest znajomość podstawowych zasad zdrowego żywienia opartych o najnowsze rekomendacje. W tym celu warto porozmawiać z dietetykiem za pośrednictwem Centrum Dietetycznego Online. W poradni można skorzystać z bezpłatnych konsultacji indywidualnych oraz rodzinnych prowadzonych przez specjalistów z odpowiednią wiedzą i doświadczeniem. Konsultacje mają charakter edukacyjny. W ich trakcie można omówić sposób żywienia, zarówno swój jak i dziecka, oraz zyskać lub usystematyzować posiadaną wiedzę na temat żywienia. Nawet krótka edukacja może przynieść pozytywne efekty.
Warto podkreślić, że to przede wszystkim rodzice, inni członkowie rodziny, opiekunowie, a później także rówieśnicy istotnie wpływają na kształtowanie nawyków żywieniowych dzieci. Komponując posiłki dla całej rodziny warto kierować się zasadami prawidłowego żywienia i dbać o różnorodność serwowanych produktów. Preferencje żywieniowe wykształcone w pierwszych latach życia dziecka mają kluczowy wpływ na decyzje przy wyborze żywności w późniejszym wieku.
Literatura
- Szajewska H., Socha P., Horvath A. i wsp.: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne Pediatria 2021, 18: 805–822.
- Szajewska H., Horvath A.: Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży. Medycyna Praktyczna, 2017, 46-50.
- Melina V., Craig W., Levin S.: Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Vegetarian diets. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics 2016, 116 (12): 1970-1980.
- Cofnas N.: Is vegetarianism healthy for children?, Critical Reviews in Food Science and Nutrition 2019, 59 (13): 2052-2060.
- Schürmann , Kersting A., Alexy U.: Vegetarian diet in children: a systematic review. European Journal of Nutrition 2017, 56 (5): 1797-1817.
- Mariotti , Gardner C.D.: Dietary protein and amino acids in vegetarian diets — a review. Nutrients 2019, 11 (11): 2661-2679.
- Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J.: Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy, 2020, 282-284.
- Kunachowicz H., Przygoda B., Nadolna I., Iwanow K.: Tabele wartości odżywczej produktów spożywczych i potraw. Baza danych – wersja pełna. Wyd. 4 rozsz. i uakt. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa, 2017.
- Thirunathan P., Manickavasagan A.: Processing methods for reducing alphagalactosides in pulses. Critical Reviews in Food Science and Nutrition 2018, 5-6, 35-37.