Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej logo
Wyszukiwarka
Jaki powinien być poziom aktywności fizycznej dzieci i młodzieży szkolnej?

Jaki powinien być poziom aktywności fizycznej dzieci i młodzieży szkolnej?

Aktywność fizyczna potrzebna jest wszystkim, ale szczególnie niezbędna jest dla dzieci, nastolatków i młodzieży, gdyż zapewnia ona prawidłowy rozwój zarówno fizyczny, jak i umysłowy, ale także gwarantuje prawidłową postawę ciała i właściwy stan zdrowia. Odpowiedni poziom aktywności fizycznej przyczynia się do właściwego rozwoju i utrzymania stanu układu ruchu (kości, mięśni, stawów), układu sercowo-naczyniowego (serca, płuc), właściwej koordynacji i kontroli ruchu, a także ułatwia utrzymanie zdrowej, właściwej masy ciała. Aktywność fizyczna wiąże się także z korzyściami psychologicznymi u młodych ludzi, takich jak poprawa kontroli nad objawami lęku i depresji, pomaga w rozwoju społecznym poprzez stwarzanie możliwości do autoekspresji, oraz pomaga budować pewność siebie i właściwe interakcje społeczne.

 

Ogólnoświatowe rekomendacje dotyczące niezbędnej, minimalnej dawki aktywności fizycznej dla wszystkich grup wiekowych, w tym również dzieci i młodzieży, ogłaszane są przez Światową Organizację Zdrowia (z j. ang. World Health Organization, WHO). W przypadku dzieci i młodzieży w wieku od 5 do 17 lat aktywność fizyczna obejmuje szerokie spektrum zachowań: zabawy i gry ruchowe, przemieszczanie się czyli ruch lokomocyjny, prace domowe, szkolne lekcje wychowania fizycznego, a także wszystkie inne wspólne aktywności ruchowe z rodziną, szkołą i znajomymi. W celu poprawy wydolności krążeniowo-oddechowej oraz usprawnienia funkcjonowania mięśni i zdrowia kości u dzieci i młodzieży WHO wystosowała następujące zalecenia:

  • co najmniej 60 minut aktywności fizycznej o umiarkowanej lub wysokiej intensywności, przy czym każda ilość dodatkowej aktywności fizycznej, przekraczająca zalecane minimalne 60 minut, zapewnia dodatkowe korzyści zdrowotne,
  • większość dziennej aktywności fizycznej dzieci i młodzieży powinny stanowić umiarkowanie intensywne ćwiczenia aerobowe (czyli tlenowe), do których należy włączyć ruch o intensywnym natężeniu, wymagający większych nakładów energetycznych,
  • co najmniej 3 razy w tygodniu aktywności ruchowe winny być ukierunkowane na wzmacnianie i kształtowanie mięśni i kości, a zatem idealne dla dzieci będą gry i zabawy grupowe lub indywidualne z piłką, bieganie, skakanie, jazda na rowerze, rolkach, czyli zajęcia zwiększające siłę, szybkość i gibkość.

 

Powyższe zalecenia WHO kieruje do wszystkich zdrowych dzieci niezależnie od kraju ich pochodzenia, warstwy społecznej czy też odmiany. Jeśli to możliwe, również dzieci i młodzież niepełnosprawna, powinny spełniać te zalecenia, choć oczywiście zajęcia ruchowe w ich przypadku winny być ukierunkowane na konkretne schorzenia i powinny być konsultowane z lekarzami prowadzącymi. U dzieci, których poziom dziennej aktywności ruchowej nie spełnia zalecanego przez WHO minimum, należy zacząć od niewielkiej ilości aktywności fizycznej i stopniowo zwiększać czas jej trwania, częstotliwość i intensywność w czasie. Jak wskazują wyniki badań dzieci i młodzieży z całego świata, wypełnianie zaleceń WHO dotyczących minimalnego poziomu aktywności fizycznej pomaga dzieciom i młodzieży w zapobieganiu nadwagi i otyłości, choć w niektórych krajach problematyczne zdaje się być utrzymanie zalecanych poziomów aktywności w sezonach zimowych.

Wytyczne WHO pokrywają się z rekomendacjami innych ekspertów, którzy  zalecają, aby minimalna aktywność fizyczna dzieci i młodzieży wynosiła 6 000 kroków dziennie wykonywanych z co najmniej umiarkowaną intensywnością. Niezależnie jednak od technicznych szczegółów podawanych wytycznych, musimy mieć świadomość, że systematyczne zajęcia ruchowe dzieci, różnorodne w swojej formie, odpowiedniej częstotliwości, czasie trwania i intensywności wysiłku, są niezbędne do osiągnięcia przez nie wysokiego poziomu wydolności fizycznej, która zmniejsza ryzyko rozwoju szeregu poważnych schorzeń w wieku dorosłym.

 

 

  1. Ellery CV, Weiler HA, Hazell TJ. Physical activity assessment tools for use in overweight and obese children. Int J Obes (Lond); 2014. 38(1):1-10.
  2. Gomes TN, Katzmarzyk PT, Hedeker D, Fogelholm M, Standage M, Onywera V, i wsp. Correlates of compliance with recommended levels of physical activity in children. Sci Rep.; 2017. 7(1):16507. doi: 10.1038/s41598-017-16525-9.
  3. Kornides ML, Rimm EB, Chavarro JE, Gillman MW, Rosner B, Field AE. Seasonal Variations in Meeting Physical Activity Recommendations and Development of Overweight during Adolescence. Child Obes.; 2018. 14(1):33-40.
  4. Laguna M, Ruiz JR, Lara MT, Aznar S. Recommended levels of physical activity to avoid adiposity in Spanish children. Pediatr Obes.; 2013. 8(1):62-9.
  5. Tudor-Locke C, Craig CL, Beets MW, Belton S, Cardon GM, Duncan S, i wsp. How many steps/day are enough? for children and adolescents. Int J Behav Nutr Phys Act.; 2011. 28;8:78.
  6. Vale S, Trost S, Ruiz JJ, Rego C, Moreira P, Mota J. Physical activity guidelines and preschooler’s obesity status. Int J Obes (Lond); 2013. 37(10):1352-5.
Czy polska młodzież jest mniej aktywna fizycznie od swych rówieśników ze świata?

Czy polska młodzież jest mniej aktywna fizycznie od swych rówieśników ze świata?

Wyniki regularnie prowadzonych międzynarodowych badań HBSC (j. ang. Health Behaviour in School-aged Children) dotyczących zachowań zdrowotnych młodzieży z kilkudziesięciu krajów świata, w tym również z Polski, niestety wskazują na to, że zachowania zdrowotne polskich nastolatków wciąż są niezadawalające. Pod względem większości analizowanych zachowań zdrowotnych jesteśmy przeważnie w trzeciej dziesiątce, w kolejności od najbardziej do najmniej korzystnych wartości, na wszystkie analizowane kraje.

Ostatni raport, obejmujący lata 2010-2014 zatytułowany „Zdrowie i zachowania zdrowotne młodzieży szkolnej w Polsce na tle wybranych uwarunkowań socjodemograficznych” w części dotyczącej poziomu aktywności fizycznej wskazał, że zalecany przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) poziom aktywności fizycznej, potrzebny do prawidłowego rozwoju oraz utrzymania zdrowia deklaruje zaledwie do czwarte polskie dziecko (24,2%). Analizując zmianę w czasie tego odsetka można zauważyć pozytywny trend stopniowego zwiększania frakcji młodzieży spełniającej zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia (około 4% między 2010 r. a 2014 r.) Niepokojące jest jednak, że poprawa dotyczy młodszych grup wieku (11-, 13-latków) a nie 15-latków, u których w badanym okresie odsetek spełniających wymogi WHO wynosi zaledwie ok. 16-18%. Zgodnie z niniejszym raportem jak i szeregiem innych doniesień naukowych, istnieje niepokojąca prawidłowość, mianowicie aktywność fizyczna młodzieży zmniejsza się wraz z wiekiem, a jej poziom jest istotnie niższy wśród dziewcząt niż wśród chłopców. Wśród 15-latków co dziesiąty chłopiec i aż co piąta dziewczynka są prawie całkowicie bierni fizycznie.

Raport wskazał również, że głównymi czynnikami warunkującymi poziom aktywności fizycznej polskiej młodzieży są płeć, wiek oraz zamożność rodziny, tzn. płeć męska, młodszy wiek oraz zamożniejsza rodzina sprzyjają realizowaniu przez młodzież zaleceń dotyczących minimalnej aktywności fizycznej. Interesujące jest również, że miejsce zamieszkania istotnie różnicowało zagrożenie niedoborem aktywności fizycznej, mianowicie środowisko małego miasta bardziej niż wielkomiejskie sprzyjało realizacji zaleceń dotyczących poziomu aktywności fizycznej. A zatem, zachowania nastolatków zależą od warunków zewnętrznych w jakich żyją – otoczenia domowego, szkoły, miejsca zamieszkania, statusu i zamożności rodziny

Porównując aktywność ruchową polskich dzieci do rówieśników z pozostałych krajów objętych badaniami HBSC w oparciu o wymogi WHO dotyczące minimalnej ilości aktywności fizycznej (60 minut dziennie umiarkowanej aktywności fizycznej), wyniki plasują nas na 12 pozycji na 42 analizowane kraje. Odsetki polskich 11-latków wypełniających rekomendowane wymogi wśród dziewcząt wynoszą 27% a wśród chłopców 34%, podczas gdy wśród zajmującej pierwsze miejsce Finlandii odsetki te wynoszą odpowiednio: 34 i 47%. Wśród 13-latków w Polsce wymogi spełnia 19% dziewcząt i 29% chłopców, a w pierwszej w rankingu Albanii odpowiednio: 20 i 38%. Wśród 15-latków polskich tylko 11% dziewcząt i 25% chłopców spełnia kryteria WHO dotyczące dziennej aktywności fizycznej, podczas gdy w pierwszej w kolejności Mołdawii spełnia go odpowiednio 22 i 25% dzieci.

Zajmowana przez polskie dzieci 12 pozycja w rankingu nie powinna cieszyć ani uspokajać osoby dorosłe, gdyż badacze projektu HBSC stwierdzają, że poziom aktywności fizycznej przebadanych na świecie niemal 220 tysięcy uczniów jest bardzo niski i dodatkowo maleje w okresie dojrzewania. Ponadto, jak pokazują wyniki z większości krajów, dziewczęta są istotnie mniej aktywne fizycznie od chłopców, a różnice między płciami nie zmieniają się z biegiem czasu. Sugeruje to konieczność podjęcia szczególnych działań motywujących do ruchu właśnie dziewczęta. Ogólnie, całość działań ze strony dorosłych winna koncentrować się na zwiększaniu aktywności ruchowej dzieci i ograniczaniu zachowań związanych w unieruchomieniem, szczególnie przy wszelkiego typu mobilnych urządzeniach elektronicznych.

  1. [online]. [przeglądany 14 września 2018 r.] Dostępny w: http://www.euro.who.int/en/health-topics/Life-stages/child-and-adolescent-health/health-behaviour-in-school-aged-children-hbsc/growing-up-unequal.-hbsc-2016-study-20132014-survey
  2. [online]. [przeglądany 14 września 2018 r.] Dostępny w: http://www.hbsc.org/
  3. [online]. [przeglądany 14 września 2018 r.] Dostępny w: http://www.hbsc.org/membership/countries/poland.htm
  4. Kleszczewska D, Dzielska A, Nałęcz H, Mazur J.Physical activity, BMI and body weight perception among 15-year-old boys and girls in Poland in the light of international comparisons. Dev Period Med.; 2017. 21(3):235-47.
  5. Mazur J. (red.): Zdrowie i zachowania zdrowotne młodzieży szkolnej w Polsce na tle wybranych uwarunkowań socjodemograficznych. Wyniki badań HBSC 2014. Instytut Matki i Dziecka. Warszawa; 2015.
  6. Suliga E. Parental education and living environmental influence on physical development, nutritional habits as well as level of physical activity in Polish children and adolescents. Anthropol Anz.; 2010. 68(1):53-66.