Suplementy diety – czy pomagają w zachowaniu zdrowia i mogą chronić przed chorobami, w tym nowotworami?
Rynek suplementów diety
Rynek suplementów diety w 2021 roku osiągnął wartość 6 mld złotych. Badania rynku wykazują, że popularność niektórych suplementów diety wzrosła w czasie pandemii i dotyczyła głównie preparatów wzmacniających odporność – najczęściej z witaminą D, cynkiem i witaminą C. Według danych z ARC Rynek głównymi powodami stosowania suplementów przez konsumentów są w następującej kolejności: profilaktyka, osłabienie, chęć poprawy stanu skóry i włosów, zalecenia lekarza, choroba, sport, uzupełnianie niedoborów, chęć obniżenia masy ciała. Według sondażu ARC Rynek, przeprowadzonego jesienią 2020 roku 64 proc. dorosłych zażywało suplementy diety w ciągu ostatnich 12 miesięcy, większość regularnie. Tylko co trzecia osoba stosowała je po konsultacji z lekarzem.
Co to są suplementy diety?
Suplementy diety mogą zawierać witaminy, składniki mineralne, zioła, enzymy, błonnik, wyciągi roślinne, aminokwasy, antyoksydanty i inne substancje. Są one produkowane i sprzedawane w różnej formie – kapsułek, tabletek, drażetek, saszetek z proszkiem, ampułek z płynem, butelek z kroplomierzem czy w innych podobnych postaciach. Celem suplementów diety jest uzupełnienie normalnej diety. Stanowią skoncentrowane źródło witamin lub składników mineralnych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny fizjologiczny.
Z a s a d y stosowanie suplementów diety:
Nie zaleca się stosowania suplementów w celu zapobiegania chorobom. Należy dążyć do zaspokojenia potrzeb żywieniowych w celu zachowania zdrowia wyłącznie poprzez różnorodną, prawidłowo skomponowaną w oparciu o zalecenia Talerza Zdrowego Żywienia dietę. Wyniki raportu ekspertów Amerykańskiego Instytutu Badań nad Rakiem (American Institute of Cancer Research, AICR) „Dieta, żywienie, aktywność fizyczna a nowotwory” (Diet, Nutrition, Physical Activity and Cancer: a Global Perspective), prowadzą naukowców do stwierdzenia, że suplementy nie są zalecane w zapobieganiu nowotworom. Suplementy diety nie przedłużają życia, a wręcz mogą je skrócić, jeśli są przyjmowane w dużych ilościach – wnioskują naukowcy w Annals of Internal Medicine. Autorzy komentują, że pomimo obserwacji, że niektóre pojedyncze składniki odżywcze wykazują działanie mogące przyczynić się do wydłużenia życia, muszą one jednak pochodzić z diety.
W niektórych przypadkach, suplementy mogą być nawet szkodliwe. Na przykład niektóre zioła w dużym stężeniu mogą uszkadzać wątrobę. Często zdarza się, że konsumenci łączą ze sobą kilka suplementów, co może spowodować przekroczenie zalecanej ilości spożycia danego składnika i w niektórych przypadkach skutki uboczne.
Dlatego nie powinno się przyjmować suplementów w celu leczenia czy zapobiegania chorobom bez konsultacji z lekarzem czy dietetykiem. Lekarz lub specjalista dietetyk może podpowiedzieć, czy dany składnik odżywczy nie występuje w codziennej diecie w wystarczającej ilości i czy jest potrzeba jego uzupełniania.
Dawkowanie przyjmowanego suplementu powinno być oparte na tym, jak dużo danego składnika znajduje się w diecie, włączając w to ilości zawarte w żywności wzbogaconej. Jeśli rozpoczyna się przyjmowanie suplementu, warto zabrać ze sobą jego opakowanie i pokazać je podczas wizyty u lekarza. Spożywanie zbyt dużej ilości jakiegokolwiek składnika odżywczego może spowodować problemy zdrowotne.
Niekorzystne działanie niektórych składników suplementów diety
Suplementy mogą również wchodzić w negatywne interakcje z lekami, w tym z chemioterapią. Najczęściej składniki suplementów diety wpływają na wchłanianie i metabolizm leków, ale również może dochodzić do synergicznych interakcji między nimi. Na przykład wapń może wchodzić w interakcje z niektórymi antybiotykami i lekami zawierającymi hormony tarczycy obniżając ich wchłanianie i tym samym zmniejszając skuteczność leczenia.
Interakcje leków z wyciągami roślin związane są ze składnikami w nich zawartymi, takimi jak: flawonoidy, furanokumaryny, alkaloidy, terpeny, glikozydy, antocyjaniny, katechiny, aminy biogenne, saponiny, antrachinony, antranole i wiele innych. Zioła czy inne rośliny zawierające, np.: antrachinony czy antranole poprzez zwiększanie perystaltyki jelit mogą zmniejszać wchłanianie niektórych leków. Inne rośliny czy zioła zawierające śluzy mogą również, poprzez zmniejszenie dostępu leku do śluzówki jelita, wpływać na zmniejszenie wchłaniania leków. Niektóre składniki ziół i innych roślin wpływają na metabolizm substancji czynnej leku, powodując zmniejszenie lub zwiększenie stężenia leku we krwi, wpływając na efektywność farmakoterapii.
Istnieją mocne dowody z badań klinicznych, że suplementy beta-karotenu w dużych dawkach mogą zwiększać ryzyko zachorowania na raka płuc u niektórych osób. Z kolei nadmiar witaminy C przyjmowanej przez dłuższy czas może u niektórych osób powodować kamicę układu moczowego. Zbyt duże ilości wapnia i witaminy D mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia kamieni nerkowych. Wysokie dawki witaminy E mogą prowadzić do udaru spowodowanego krwawieniem w mózgu. Witamina K może zakłócać działanie przeciwzakrzepowe leków rozrzedzających krew. Z badań wynika, że suplementacja wysokich dawek witaminy C i witaminy E dwa razy dziennie nie tylko nie zapewniała korzyści sercowo-naczyniowych ale znacząco zwiększyła śmiertelność z wszystkich przyczyn w porównaniu z placebo.
Chroń swoje zdrowie za pomocą zrównoważonej diety
Dla większości ludzi, dostarczanie składników pokarmowych (witamin, składników mineralnych i aminokwasów), flawonoidów i błonnika z pełnowartościowej, zdrowej diety najlepiej chroni zdrowie.
W korzystnej dla zdrowia żywności, m.in.: produktach zbożowych z pełnych ziaren (pieczywo razowe, kasze gruboziarniste, ryż brązowy, makaron razowy, płatki owsiane), warzywach, owocach, nasionach roślin strączkowych, orzechach i pestkach (dyni, słonecznika) – składniki odżywcze w naturalny sposób uzupełniają się.
Kto odnosi korzyści ze stosowania suplementów diety:
Niektórzy odnoszą korzyści ze stosowania suplementów jako uzupełnienia naturalnej diety, np.:
- kobiety w ciąży, które mają zwiększone zapotrzebowanie na kwas foliowy w prewencji wad cewy nerwowej u dzieci,
- osoby powyżej 50 roku życia, które mogą mieć problemy z przyswajaniem naturalnie występującej witaminy B12,
- niektórzy wegetarianie, w szczególności stosujący wegańską dietę, którzy w ogóle nie spożywają pokarmów pochodzenia zwierzęcego mogą potrzebować suplementu witaminy B12 lub żywności wzbogaconej w witaminę B12,
- osoby starsze, które są narażone na osteoporozę mogą potrzebować suplementów wapnia,
- osoby starsze, które spożywają zbyt małe ilości pożywienia a ich diety są niedoborowe,
- osoby, których dieta jest nieprawidłowo zbilansowana lub monotonna, które stosują dietę z istotnymi ograniczeniami bądź eliminującą niektóre składniki pokarmowe,
- osoby, które rzadko są wystawione na działanie światła słonecznego mogą wymagać suplementacji witaminą D oraz większość osób w naszej szerokości geograficznej w okresie jesienno-zimowym (promienie UV z promieni słonecznych wyzwalają syntezę witaminy D w skórze),
- osoby o ciemnej karnacji, otyłe lub starsze mogą również potrzebować suplementacji witaminą D,
- osoby, które mają problemy zdrowotne ograniczające zdolność organizmu do spożywania lub wchłaniania wystarczającej ilości składników, np. osoby cierpiące na anemię, mogą potrzebować suplementów żelaza,
- osoby jedzące zbyt mało ryb mogą potrzebować suplementacji wielonienasyconymi kawasami tłuszczowymi n-3 (PUFA n-3),
- osoby chorujące na nowotwory mają regularnie wykonywane badania, które wykrywają potencjalne niedobory. W takich przypadkach lekarz zaleci stosowanie odpowiednich suplementów diety. U pacjentów nowotworowych może rozwinąć się niedobór np. witaminy B12, która jest istotna w przeciwdziałaniu niedokrwistości.
Tak więc nawet jeśli przyjmujesz suplementy, pamiętaj, aby dobrze się odżywiać, regularnie ćwiczyć i współpracować z lekarzem, aby utrzymać cholesterol, ciśnienie krwi i poziom cukru we krwi pod kontrolą. Podczas wizyt kontrolnych u lekarza, badań przesiewowych i leczenia, pamiętaj, aby powiedzieć mu o wszystkich przyjmowanych suplementach. Wiele osób niechętnie mówi lekarzom, że stosuje terapie alternatywne lub uzupełniające, ale pełne ujawnienie tych informacji jest ważne dla zdrowia, zwłaszcza że suplementy mogą wchodzić w niekorzystne interakcje z lekami, a ich nadmiar może nie być korzystny dla zdrowia.
