Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej logo
Wyszukiwarka
Zdrowy styl życia zmniejsza ryzyko zgonów wieńcowych

Zdrowy styl życia zmniejsza ryzyko zgonów wieńcowych

W naszym kraju 46% dorosłych umiera z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego. W ostatnich trzech dekadach badania naukowe wykazały, iż zmiana stylu życia może zmniejszyć ryzyko zgonów wieńcowych średnio o 50%.

Na czym polega zdrowy styl życia?

Do istotnych czynników wpływających na zdrowy styl życia zalicza się: „zdrową dietę”, czyli bogatą w warzywa i owoce oraz z ograniczoną ilością tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, niepalenie papierosów, prawidłową masę ciała (BMI poniżej 25 kg/m², oraz obwód pasa u mężczyzn poniżej 94 cm i u kobiet mniej niż 80 cm) i aktywność fizyczną (30 minut przez 5 dni w tygodniu).

Ponadto istotnym czynnikiem jest prawidłowe stężenie cholesterolu w surowicy (poniżej 190 mg/dl; 5,0 mmol/L), stężenie glukozy (poniżej 100 mg/dl; 5,6 mmol/L) i ciśnienie krwi (nie wyższe niż 140/90 mmHg).

Korzyści ze zdrowego stylu życia

Ostatnio grupa ekspertów europejskich oszacowała, iż zmiany w diecie i w czynnikach ryzyka przeprowadzone w 9 krajach europejskich (w tym również w Polsce) mogłyby zmniejszyć ryzyko zgonów w latach 2020-2030 o 30%. Aby osiągnąć taki efekt, liczba osób palących papierosy powinna zmniejszyć się o 15%, spożycie soli należałoby obniżyć o 30%, o 3% należałoby zmniejszyć spożycie kwasów tłuszczowych nasyconych (pochodzenia zwierzęcego) i zastąpić je kwasami wielonienasyconymi (pochodzącymi z tłuszczów roślinnych i ryb) oraz o 15% należałoby zmniejszyć odsetek osób nieaktywnych fizycznie.

Oszacowano, iż liczba zgonów wieńcowych w badanych 9 krajach wyniesie 63 800 rocznie, jeżeli nie będzie zmian w stylu życia, a jeżeli dieta i styl życia zmieni się pozytywnie, to zgonów będzie 37 900. W przypadku Polski liczba zgonów w populacji 25,3 mln w wieku 25-74 lata będzie wynosiła odpowiednio 22 200 bądź 13 600.

Powyższe badania jednoznacznie wskazują, iż zdrowa dieta i styl życia są bardzo ważne w profilaktyce i leczeniu chorób układu krążenia.

Dowiedz się więcej: Zdrowy styl życia zmniejsza ryzyko choroby wieńcowej

  1. O’Flaherty M. i wsp., Exploring potential mortality reductions in 9 European countries by importing diet and lifestyle: A modeling approach. Intern. J. Cardiol., 2016, 207, 286-291.
Zdrowy styl życia zmniejsza ryzyko choroby wieńcowej

Zdrowy styl życia zmniejsza ryzyko choroby wieńcowej

Ocenę przeprowadzono u uczestników trzech dużych badań prospektywnych: Atherosclerosis Risk in Communities (ARIC) – 7814 osób, Women’s Genome Health Study (WGHS) – 22 222 osoby i Malmő Diet and Cancer Study – 2238 osób. Dysponowano wynikami badań genetycznych uczestników odnośnie do związku genomu z ryzykiem choroby wieńcowej. Na ich podstawie opracowano tzw. wielogenowy indeks ryzyka, wyróżniając trzy kategorie: niski (mała predyspozycja genetyczna), pośredni i wysoki (duża predyspozycja genetyczna).

Elementy zdrowego stylu życia

Przyjęto, że na zdrowy styl życia składają się cztery elementy: aktualne niepalenie tytoniu, brak otyłości (BMI mniejsze niż 30 kg/m2), aktywność fizyczna przynajmniej jeden raz w tygodniu i zdrowy sposób żywienia. Ten ostatni uwzględniał przestrzeganie co najmniej połowy cech zdrowej diety, do których zaliczono większą ilość owoców, warzyw, orzechów, pełnego ziarna, ryb i produktów mlecznych oraz mniejszą ilość rafinowanego ziarna, przetworzonego mięsa, napojów słodzonych cukrem, kwasów tłuszczowych trans (tylko w badaniu WGHS) i sodu (tylko w WGHS).

Za korzystny (zdrowy) styl życia uznano obecność co najmniej trzech spośród wymienionych jego elementów, a za niekorzystny – jednego lub żadnego elementu.

Korzystny styl życia – mniejsze ryzyko zachorowania

Stwierdzono, że korzystny styl życia łączył się ze znacznie mniejszym zagrożeniem wystąpienia epizodów wieńcowych niezależnie od kategorii ryzyka genetycznego. U osób z dużym ryzykiem genetycznym, przestrzegających zasad zdrowego stylu życia, ryzyko epizodów wieńcowych było mniejsze o 46% w porównaniu z tymi, których styl życia był niekorzystny.

Dowiedz się więcej: Zdrowy styl życia zmniejsza ryzyko zgonów wieńcowych

We wniosku z pracy autorzy napisali, że „[…] czynniki genetyczne i związane ze stylem życia były niezależnie od siebie związane z podatnością na chorobę wieńcową. Wśród osób z wysokim ryzykiem genetycznym korzystny styl życia wiązał się z mniejszym prawie o 50% ryzykiem choroby wieńcowej niż wśród osób prowadzących niezdrowy styl życia”. Wyniki tej analizy, według autorów, słusznie wspierają wysiłki publicznych służb zdrowia na rzecz zdrowego stylu życia dla każdego i dostarczają dowodu, że  żyjąc zdrowo, można poważnie zredukować ryzyko genetyczne.

Dowiedz się więcej: North Karelia Project – jak odżywianie wpływa na choroby układu krążenia

Khera A. V., Emdin C. A., Drake I. i wsp., Genetic risk, adherence to healthy life style and coronary disease. New England Journal of Medicine, 2016; doi: 10.1056/NEJMoa1605086.

Alkohol i choroby układu sercowo-naczyniowego

Alkohol i choroby układu sercowo-naczyniowego

Duże spożycie alkoholu, tzn. 30-40 g czystego etanolu dziennie, wiąże się ze zwiększonym ryzykiem choroby wieńcowej, podczas gdy mniejsze niż 30 g – z działaniem ochronnym przeciw tej chorobie, u obu płci.

Ze względów etycznych (możliwość rozwoju alkoholizmu i znana szkodliwość alkoholu związana z ryzykiem innych chorób) nie przeprowadzono długo trwającego badania klinicznego, w którym porównywano by wpływ alkoholu na występowanie choroby wieńcowej i zgony z tej przyczyny w dwóch grupach ludzi, jednej z zaleceniem spożywania alkoholu i drugiej – abstynenckiej. Z tego powodu wpływ alkoholu na ryzyko choroby wieńcowej, jak i innych chorób, jest oceniany na podstawie badań epidemiologicznych. Najlepiej takich, gdzie porównuje się pijących z osobami zachowującymi abstynencję przez całe życie, a nie tymi, którzy aktualnie nie piją, albowiem powodem takiego niepicia mogą być różne choroby.

Alkohol po zawale i po udarze

U osób, które przebyły zawał serca, małe spożycie alkoholu zmniejsza również ryzyko zgonów z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego, ale w większym stopniu u pacjentów z mniejszym uszkodzeniem mięśnia sercowego. Dotyczy to także osób po udarze niedokrwiennym mózgu, przy tym efekt prewencyjny jest jednak mniejszy.

Wśród mechanizmów ochronnego działania małych ilości alkoholu (1-2 drinki dziennie) w odniesieniu do choroby wieńcowej z jej powikłaniem, jakim jest zawał serca, wymienia się zwiększenie stężenia cholesterolu frakcji HDL („dobry” cholesterol), efekt przeciwkrzepliwy i antyoksydacyjny (hamowanie utleniania LDL w ścianach tętnic). Utlenienie cząsteczek LDL, tzw. oksydacyjna modyfikacja, sprawia, że przyczyniają się one do powstania miażdżycy. Na obecnym etapie wiedzy jest jednak podważana rola antyoksydantów zawartych w winie, zwłaszcza czerwonym, w hamowaniu rozwoju miażdżycy (w tym choroby wieńcowej) ze względu na ich zbyt małą zawartość.

Nadużywanie alkoholu zwiększa zagrożenia

Z dużym naciskiem należy stwierdzić, że nadużywanie alkoholu (spożywanie dużej ilości) łączy się ze zwiększonym ryzykiem choroby wieńcowej i jej powikłaniami (zawałem serca), jak również z zagrożeniem udarem krwotocznym mózgu, poprzez działanie aterogenne (przyczynia się do powstawania blaszek miażdżycowych w tętnicach) i hipertensyjne (wzrost ciśnienia tętniczego).

Ponadto spożywanie trzech i więcej drinków dziennie może prowadzić do arytmii nadkomorowej (zaburzenia rytmu serca) oraz tzw. kardiomiopatii rozstrzeniowej. Jest ona następstwem toksyczności alkoholu dla komórek mięśnia serca, zmniejsza zdolność lewej komory do skurczów, co jest powodem niewydolności serca. Kliniczne i mierzalne objawy alkoholowej kardiomiopatii występują po latach przewlekłego nadużywania alkoholu.

Tę część artykułu można podsumować stanowiskiem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wyrażonym w dokumencie „Global Status Report on Alcohol 2011” i powtórzonym w wersji z 2014 r.: „Związek pomiędzy spożyciem alkoholu i chorobami sercowo-naczyniowymi jest złożony. Małe i umiarkowane picie alkoholu może mieć korzystny wpływ na zachorowalność i umieralność z powodu choroby wieńcowej i udaru niedokrwiennego mózgu. Jednakże korzystny kardioprotekcyjny efekt picia znika w przypadku dużego spożywania”.

Jeśli nie pijesz, nie pij profilaktycznie

Na uwagę zasługuje stanowisko Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) i innych towarzystw na temat napojów alkoholowych w dokumencie „Wytyczne postępowania w prewencji chorób sercowo-naczyniowych w praktyce klinicznej” z roku 2016: „wypijanie 3 lub więcej napojów alkoholowych dziennie wiąże się z podwyższonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych. Wyniki z badań epidemiologicznych świadczą o niższym ryzyku tych chorób w przypadku umiarkowanego (1 lub 2 drinki/dzień) spożycia alkoholu, w porównaniu z osobami niepijącymi”. Jednak eksperci napisali też: „Ponadto w niedawno opublikowanym badaniu z randomizacją, obejmującym analizy z 59 badań epidemiologicznych, poddano w wątpliwość jakikolwiek korzystny efekt umiarkowanego spożycia alkoholu. Zasugerowano, że najniższe ryzyko zdarzeń sercowo-naczyniowych występuje u abstynentów, a każda ilość alkoholu wiąże się z podwyższonym ciśnieniem krwi i wskaźnikiem masy ciała”.

Można więc wnioskować, że autorzy „Wytycznych” odnoszą się ostrożnie do korzystnej roli alkoholu, spożywanego nawet w umiarkowanej ilości, w odniesieniu do kardioprotekcji. W zaleceniach dotyczących zdrowych wyborów żywności w celu zmniejszenia ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego, zaleca się tym, którzy piją napoje alkoholowe, umiarkowanie w ich spożyciu (10 g/dzień dla kobiet i 20 g/dzień dla mężczyzn). Zawartość czystego alkoholu w 330 ml piwa wynosi 12 g, w kieliszku wina (150 ml) – 14,5 g i w kieliszku wódki (25 ml) – 10 g. Pacjenci, którzy mają zwiększone stężenie triglicerydów, powinni unikać alkoholu. Oznacza to, że abstynenci nie powinni spożywać alkoholu w celu prewencji chorób sercowo-naczyniowych.

Poza tym dobrze wiadomo, że spożycie alkoholu wiąże się z ryzykiem nowotworów, marskości wątroby, zapalenia trzustki, wypadkowością i samobójstwami. Dlatego napoje alkoholowe nie są zalecane, co najwyżej dopuszczone w ograniczonej ilości dla osób, które zwyczajowo je spożywają.

Zobacz więcej…

Sprawdź ile kalorii ma alkohol – Infografika

  1. Roercke M., Rhem J., Alcohol consumption, drinking patterns and ischemic heart disease: a narrative review of meta-analyses and a systematic review and meta-analysis of the impact of heavy drinking occasions on risk for moderate drinkers. BMC Medicine, 2016, 12, 182.
  2. Klatsky A.L., Alcohol and cardiovascular diseases: where do we stand today. J. Intern. Med., 2015, 278, 238-250.
  3. Stockley C.S., The relationship between alcohol, wine and cardiovascular diseases – a review. Nutr. Aging, 2015, 3, 55-88.
  4. Piepoli M.F., Hoes A.W., Agewall S. i wsp. ,Task Force Members, 2016 European Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice: the Six Joint Task Force of European Society of Cardiology and other Societies on cardiovascular disease prevention in clinical practice. Eur. Heart J., 2016, 37, 2315-2381.
  5. Holmes M.V., Dale C.E., Zuccolo L. i wsp. Association between alcohol and cardiovascular disease: Mendelian randomisation analysis based on individual data. Brit. Med. J., 2014, 349, 41-46.