Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej logo
Wyszukiwarka
Dieta eliminacyjna u matki karmiącej piersią a ryzyko alergii pokarmowej u dziecka

Dieta eliminacyjna u matki karmiącej piersią a ryzyko alergii pokarmowej u dziecka

Karmienie piersią uznawane jest jako najsilniejszy czynnik protekcyjny wystąpienia alergii pokarmowej i atopowego zaplenia skóry. W mleku kobiecym identyfikuje się składniki korzystnie wpływające na układ odpornościowy u dziecka co stanowi jeden z istotnych czynników zmniejszających ryzyko wystąpienia alergii pokarmowej. Według stanowiska Amerykańskiej Akademii Pediatrii (AAP) 2019 wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 3-4 miesiące życia znamiennie zmniejsza ryzyko wystąpienia atopowego zaplenia skóry w pierwszych 2 latach życia, natomiast mimo istotnych innych korzyści kontynuacji karmienia piersią nie stanowi już istotnego czynnika ochronnego w kontekście alergii pokarmowej.

Dieta kobiety w okresie laktacji

Karmienie piersią daje wiele korzyści zdrowotnych zarówno dziecku jak i jego matce. Mleko kobiece dostosowane jest do potrzeb żywieniowych niemowlęcia do 6 miesiąca życia pod warunkiem, że sposób żywienia karmiącej matki jest prawidłowy.  Zaleca się, by codzienny sposób żywienia kobiety w okresie laktacji opierał się na zaleceniach zdrowego żywienia, w tym charakteryzował się spożywaniem umiarkowanych ilości różnorodnych produktów bez eliminacji produktów o potencjalnym działaniu alergennym i stosowaniem zbilansowanej diety. Dietę eliminacyjną u kobiety karmiącej można stosować ze wskazań medycznych czy to ze względu na alergię pokarmową u kobiety lub ze względu na potwierdzoną lub podejrzenie alergii pokarmowej u dziecka. Dieta eliminacyjna u matki karmiącej piersią powinna być stosowana pod kontrolą lekarza i dietetyka ze względu na ryzyko niedoborów pokarmowych podczas dłuższego jej stosowania

Dieta eliminacyjna matki a ryzyko alergii dziecka

Zgodnie z aktualnymi rekomendacjami w trakcie laktacji nie zaleca się stosowania żadnych ograniczeń dietetycznych ani diet eliminacyjnych jako metody zapobiegania alergii u dziecka. Nie udowodniono wpływu eliminacji z diety kobiety karmiącej piersią składników potencjalnie alergizujących na ryzyko rozwoju alergii u zdrowego niemowlęcia. Według stanowiska Polskiej Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji dieta matki w okresie ciąży i podczas karmienia piersią nie wpływa na ryzyko wystąpienia astmy, egzemy lub innych objawów alergii u niemowląt. Eksperci podkreślają, że kobiety w ciąży i karmiące piersią nie muszą zatem prewencyjnie unikać spożywania produktów alergennych w obawie przed wystąpieniem alergii u dzieci.

W opublikowanym w 2014 roku przeglądzie systematycznym, do którego włączono 42 prace, pojawiła się próba odpowiedzi na pytanie, czy dieta matki w czasie ciąży i laktacji wpływa na rozwój choroby atopowej u potomstwa. Nie znaleziono powtarzalnych i spójnych powiązań między dietą matki a wystąpieniem atopii u dzieci. Zwrócono jednak uwagę na korzyści płynące ze stosowania diety opartej na wzorcach śródziemnomorskich, bogatej w owoce, warzywa, ryby oraz ze spożywania żywności zawierającej witaminę D.

Według aktualnego stanowiska AAP 2019 brak jest dowodów naukowych potwierdzających ograniczenia dietetyczne matek podczas ciąży i laktacji w celu zapobiegania chorobie atopowej, a dotychczasowe badania nie potwierdziły ochronnego wpływu stosowania diety eliminacyjnej  u matki (w tym wykluczenia mleka krowiego, jaj i orzeszków ziemnych) w czasie ciąży lub laktacji na rozwój choroby atopowej u niemowląt. Pomimo danych potwierdzających, że dieta prenatalna jest jednym z istotnych czynników żywieniowych wystąpienia choroby atopowej skóry to nie istnieje zasadność stosowania w tym okresie diety eliminacyjnej.

Profilaktyka pierwotna alergii pokarmowej

Profilaktyka pierwotna alergii dotyczy dzieci z grupy ryzyka rozwoju alergii pokarmowej, głównie obciążonych atopią, których chociaż jedno z rodziców lub rodzeństwa ma potwierdzoną chorobę atopową. W tej grupie ryzyko rozwoju alergii szacuje się na około 40%, gdy jedno z rodziców ma schorzenie alergiczne, wzrasta ono do 60-80% jeśli oboje rodzice są chorzy. Do 2008 roku funkcjonowały zalecenia profilaktyczne, zgodnie z którymi kobiety ciężarne obciążone atopią powinny w ostatnim trymestrze ciąży ograniczyć w diecie spożycie produktów potencjalnie alergizujących, głównie mleka, jaj, orzechów i ryb. Jednakże wyniki badań przeprowadzonych u kobiet z dużym ryzykiem atopii u ich dzieci, nie potwierdziły by stosowanie diet eliminacyjnych w czasie ciąży obniżało ryzyko wystąpienia wyprysku atopowego czy astmy w pierwszych 12–18 miesiącach życia dziecka.

Obecne rekomendacje AAP 2019 oraz Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej (EAACI), nie zalecają stosowania diety eliminacyjnej u kobiet w czasie ciąży lub laktacji, mimo ryzyka rodzinnego alergii pokarmowej u dziecka. Według wytycznych EAACI najlepszym sposobem zapobiegania alergii jest wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 4–6 m.ż. dziecka. Jeżeli niemowlę z obciążeniem rodzinnym alergią musi być dokarmiane lub niemożliwe jest karmienie naturalne należy przez pierwsze 4–6 miesięcy stosować preparaty mlekozastępcze o udokumentowanej badaniami klinicznymi zmniejszonej alergennowości. Według zaleceń EAACI należy unikać podawania pokarmów uzupełniających w pierwszych 4 miesiącach, jednocześnie zaleca się, by w kolejnych miesiącach życia dziecka obciążonego rodzinnie atopią nie opóźniać wprowadzania pokarmów potencjalnie alergizujących.

Podsumowując, nie ma zasadności stosowania diety eliminacyjnej produkty alergenne  w okresie ciąży i laktacji jako działań prewencyjnych alergii pokarmowej i choroby atopowej u dziecka. Warto podkreślić, że nawet w przypadku występowania u dziecka kolki niemowlęcej nie zaleca się prewencyjnego stosowania diety bezlaktozowej i bezmlecznej u matki karmiącej, podobnie nie ma podstaw do przerwania karmienia piersią z powodu kolki niemowlęcej. Zasadne jest zastosowanie diety eliminacyjnej u matki karmiącej jedynie w przypadku alergii pokarmowej matki lub dziecka, ewentualnie w okresie diagnozy alergii pokarmowej u niemowlęcia. 

Czytaj także:

Jak przechowywać pokarm kobiecy odciągnięty na potrzeby własnego dziecka?​

Co może jeść kobieta karmiąca? Wszystko!

  1. Frank R. Greer, Scott H. Sicherer, A. Wesley Burks: „The Effects of Early Nutritional Interventions on the Development of Atopic Disease in Infants and Children: The Role of Maternal Dietary Restriction, Breastfeeding, Hydrolyzed Formulas, and Timing of Introduction of Allergenic Complementary Foods” PEDIATRICS Volume 143, number 4, April 2019:e20190281
  2. Breastfeeding series. Breastfeeding in the 21st century. The Lancet 2016; 21; 387 (10033) :2087-90.
  3. Borszewska-Kornacka M., Rachtan-Janicka J., Wesołowska A. i wsp.: Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji Standardy Medyczne/Pediatria 2013, 10,  265-279
  4. Szajewska H., Horvath A., Rybak A. i wsp.: Karmienie piersią. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne/Pediatria 2016, 13, 9-24
  5. Szajewska H., Socha P. , Andrea Horvath A i wsp.: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne/Pediatria, 2014, 11, 321-338
  6. Netting MJ, Middleton PF, Makrides M. Does maternal diet during pregnancy and lactation affect outcomes in offspring? A systematic review of food-based approaches. Nutrition 2014;30:1225-1234
  7. Jeleń K., Wiens F., Paluszyńska D.: Odżywianie w okresie ciąży i laktacji a ryzyko wystąpienia choroby atopowej u dziecka. Standardy Medyczne/Pediatria, 2015, 12,  587-592
  8. American Academy of Pediatrics, Comitee on Nutrition. Hypoalergenic in‑ fants formulas. Pediatrics 2000;106:346-349
  9. Wang Y, Allen KJ, Koplin JJ.: Dietary intervention for preventing food allergy in children. Curr Opin Pediatr. 2017 Dec;29(6):704-710. doi: 10.1097/MOP.0000000000000552.
  10. Muraro A., Werfel T., Hoffmann-Sommergruber K.: EAACI food allergy and anaphylaxis guidelines: diagnosis and management of food allergy. Allergy.2014 Aug;69(8):1008-25. doi: 10.1111/all.12429. Epub 2014 Jun 9.
Co warto wiedzieć o alergii pokarmowej?

Co warto wiedzieć o alergii pokarmowej?

Objawy te przyjmują zawsze tę samą postać i zawsze występują po spożyciu tego pokarmu, na który dana osoba jest uczulona. Spożycie nawet małej ilości pokarmu może wywołać reakcje alergiczne.

Najczęstsze objawy alergii pokarmowej

Najczęstszymi objawami alergii pokarmowej są: objawy żołądkowo-jelitowe (np. biegunki), zmiany skórne (np. egzema, pokrzywka), zaburzenia ze strony układu oddechowego (np. kaszel, nieżyt nosa, astma), zaburzenia układu sercowo-naczyniowego. Najcięższym przypadkiem alergii jest szok anafilaktyczny.

Kiedy może pojawić się alergia pokarmowa?

Alergia pokarmowa może wystąpić w każdym wieku, najczęściej jednak ujawnia się u niemowląt i małych dzieci. Wiąże się to z występującą we wczesnym okresie życia zwiększoną podatnością układu immunologicznego przewodu pokarmowego na nieprawidłowe reakcje. Stosunkowo często jest pierwszym objawem predyspozycji organizmu do innych chorób alergicznych. W wielu przypadkach alergia pokarmowa ustępuje wraz z wiekiem.

Alergia pokarmowa jest jedną z trzech najczęściej występujących chorób alergicznych (po alergiach na pyłki roślinne i roztocza). W całej populacji częstość występowania alergii pokarmowej wynosi 1–2% u ludzi dorosłych i około 8% u dzieci, przy tym zarówno w Europie, jak i na świecie występuje tendencja wzrostowa zachorowań na alergię pokarmową.

Przyczyny alergii pokarmowej

Zasadniczą rolę w występowaniu alergii odgrywają uwarunkowania genetyczne. Ryzyko wystąpienia alergii u dzieci zdrowych rodziców wynosi 5–15%, podczas gdy w przypadku alergii u obojga rodziców wzrasta ono aż do 60–80%.

Drugim, bardzo ważnym czynnikiem odpowiedzialnym za powstawanie alergii jest szybko postępujący rozwój cywilizacyjny oraz – będące jego konsekwencją – coraz większe zanieczyszczenie środowiska naturalnego.

Obserwowany wzrost zachorowań wynika z niekorzystnego współdziałania czynników genetycznych i środowiskowych. Do głównych przyczyn wzrostu zachorowań na alergie pokarmowe należy zwiększenie spożycia niektórych produktów spożywczych (np. egzotycznych owoców i warzyw) oraz częstsze spożywanie żywności zarówno wysoko przetworzonej, jak i wykorzystywanie jej do przygotowywania posiłków (gotowe produkty lub półprodukty).

Alergia a nietolerancja pokarmowa

Bardzo często alergia mylona jest z nietolerancją pokarmową. Przy alergii pokarmowej (np. alergia na orzeszki ziemne czy skorupiaki) po spożyciu określonego pokarmu występuje zazwyczaj ostra i natychmiastowa reakcja układu immunologicznego.

Nietolerancja pokarmowa związana jest z mechanizmami nieimmunologicznymi, do których należą wrodzone i nabyte zaburzenia enzymatyczne w jelicie cienkim. Przykładowo w nietolerancji laktozy występuje brak lub niedobór laktazy – enzymu rozkładającego cukier mleczny. Objawy nietolerancji pokarmowej są rozłożone w czasie i mają miejsce od kilku godzin do kilku dni od spożycia pokarmu.

Jak wybierać bezpieczne produkty?

Osoby z alergią na pokarm, nietolerancją, czy predysponowane do tego typu zaburzeń stanu zdrowia powinny unikać alergenów w takim stopniu, jak to jest możliwe. Podstawą tego jest przejrzyste podawanie informacji na etykietach produktów dotyczących zawartych w nich składników, w tym alergizujących. Można się o nich dowiedzieć, czytając informacje o składzie produktu, umieszczone na opakowaniach.

Dowiesz się, czy produkt zawiera substancje uczulające (alergeny)

Dowiesz się, czy produkt zawiera substancje uczulające (alergeny)

Kiedy producent musi poinformować nas o alergenach w produkcie?

Powinieneś wiedzieć, że obowiązkiem producenta jest zapewnienie wszystkim konsumentom bezpieczeństwa. Dlatego mają obowiązek poinformowania nas o alergenach, które znajdują się w produktach. Wyjątkiem są np. produkty jednoskładnikowe, których nazwa odnosi się bezpośrednio do konkretnego alergenu, np.: orzechy, mleko. Wtedy informacja o alergenie nie musi być podana. Ale są takie produkty, których nazwa – pomimo że są jednoskładnikowe – nie odnosi się wprost do alergenu np. kasza manna, która jest wytwarzana z pszenicy. W tym przypadku producent powinien poinformować nas o alergenie, czyli o pszenicy, używając zwrotu „zawiera pszenicę”. Stworzono listę 14 substancji najczęściej uczulających, mogących powodować niekorzystne reakcje u osób uczulonych lub cierpiących na nietolerancje pokarmowe. Ta lista, oczywiście, nie wyczerpuje listy substancji, które mogą uczulać.

Czy wiesz, że…

W restauracji czy piekarni powinna znajdować się informacja dotycząca alergenów zawartych w wybranych przez Ciebie produkcie czy potrawie. Może być ona umieszczona np. w menu lub na zawieszce dotyczącej produktu. Podobnie, kupując przez Internet, także masz prawo do takiej informacji.