Owoce pigwy są zdecydowanie większe, kształtem podobne do jabłka lub gruszki, bardziej aromatyczne, zaś pigwowca są bardziej kwaśne i przypominają małe, też żółte, zniekształcone jabłka, pokryte plamkami. Zarówno pigwa, jak i pigwowiec mają podobne zastosowanie kulinarne.

Czym jest pigwa?

Pigwa pospolita może być wysokim krzewem lub niewielkim drzewem o wysokości od 3 do 5 metrów. Jest gatunkiem samopylnym, co oznacza, że nie trzeba sadzić jej z innymi odmianami w pobliżu. Istnieją różne jej odmiany, takie jak: Bereczki, Champion, Konstantynopol, Portugal, Lescovac, Vranja, z Mołdawii, Cydonia, Mamut. Ze względu na kształt owoców odmiany pigwy możemy podzielić na dwie grupy: odmianę jabłkową oraz gruszkową, które różnią się także czasem dojrzewania. Obszarem jej pochodzenia jest południowo-zachodnia Azja, a obecnie rośnie w całej Europie, w tym w Polsce, gdzie często nazywana jest polską cytryną. Pigwa ze względu na płytki system korzeniowy lubi żyzną ziemię, ochronę przed wiatrem, światło i jest wrażliwa na działanie skrajnych temperatur, łatwo ulega przemrożeniu. Trzeba także zadbać o jej nawodnienie. Pigwa to roślina, która może być szczepiona na innym pniu, np. na podkładkach gruszy kaukaskiej, lub jarzębiny, bądź po prostu na siewkach pigwy. Ma duże, owalne liście w kolorze ciemnozielonym. Kwitnie w maju bladoróżowymi bądź białymi kwiatkami, z których po zapyleniu powstają duże żółte owoce (o średnicy do 6 cm) w kształcie gruszki lub jabłka, nadające się do zbioru późną jesienią, tj. od końca września do końca października. Owoce pigwy są bardzo aromatyczne, ich miąższ jest kwaśny, a nawet gorzki, twardy, z dużą ilością komórek kamiennych, które nadają cierpkość.  Pokryte są owłosioną skórką. Ze względu na kwaśny smak i twardość są one rzadko jedzone na surowo. Dopiero obróbka termiczna powoduje jej zmięknięcie, a dodatek cukru zabarwienie na czerwono.

Co to jest pigwowiec?

Pigwowiec jest krzewem dorastającym do ok. 2-3 metrów wysokości. Naturalnie występuje we wschodniej Azji. Ze względu na łatwą adaptację do każdego rodzaju gleby oraz wysoką odporność na przemarzanie, pigwowiec uprawiany jest obecnie w wielu krajach na całym świecie. Występują trzy podstawowe jego odmiany: chiński, japoński i pośredni.  Pigwowiec chiński rośnie do ok. 2 metrów wysokości. Kwitnie na pędach na czerwono, różowo lub biało a owoce są małe podłużne i twarde. Pigwowiec japoński, jak sama nazwa wskazuje, pochodzi z Japonii. Posiada ok. 1 metr wysokości. Z jego pędów wyrastają małe kolce i żółto-pomarańczowe kwiaty z czerwonymi plamkami o wyjątkowo pięknym zapachu, z których powstają płasko-kuliste owoce. Pigwowiec pośredni, inaczej pigwowiec wspaniały powstał z połączenia japońskiego z chińskim. Osiąga wysokość do 1 metra i rozrasta się wszerz a z gałęzi wyrastają ostre ciernie. Kwiaty pigwowca pośredniego posiadają barwę mocno karmazynową, czerwoną lub pomarańczową. Pigwowiec późną jesienią rodzi niewielkie, okrągłe owoce, o średnicy do 4 cm. W wielu krajach pigwowiec znajduje zastosowanie także jako roślina ozdobna z uwagi na piękne obfite kwitnienie na przełomie marca i kwietnia w intensywnych kolorach: czerwonym, pomarańczowym i różowym.

Wartości odżywcze pigwy i wpływ na zdrowie

Owoce pigwy zawierają bardzo dużo cennych witamin, takich jak: witamina C (15 mg w 100 g owoców), A, z grupy B (B1, B2, B3, B6, kwas foliowy), kwasy organiczne oraz składników mineralnych: wapń, żelazo, fosfor, magnez, potas, sód, cynk, miedź oraz selen. Pigwa jest także bogatym źródłem błonnika pokarmowego, w tym pektyn oraz taniny, polifenoli, procyjanidyny, kwasu chlorogenowego. Ze względu na dużą zawartość witaminy C owoce pigwy mogą wspierać odporność organizmu, dlatego też od dawna były stosowane na przeziębienie czy grypę i warto po nie sięgnąć zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym.  Witamina C wspiera także wchłanianie żelaza, dlatego też pigwa polecana jest osobom z niedokrwistością lub anemią, a zawartość witaminy B6 wspiera dodatkowo produkcję czerwonych krwinek. Obecność witamin z grupy B wpływa także pozytywnie na układ nerwowy. Występowanie polifenoli oraz witaminy A nadaje pigwie wartości antyoksydacyjnych, zmniejszających działanie wolnych rodników i tym samym opóźniających proces starzenia organizmu. Witamina A zawarta w pigwie wspomaga proces widzenia a także pozytywnie wpływa na skórę i paznokcie. Polifenole także regulują ciśnienie krwi oraz wspierają układ immunologiczny. Owoców pigwy nie powinno się obierać ze skórki przed obróbką, gdyż to właśnie w niej jest zawartych najwięcej przeciwutleniaczy. Ze względu na wspomaganie utrzymania prawidłowego poziomu glukozy, zmniejszenia ilości „złego” cholesterolu (LDL) we krwi pigwa spożywana regularnie pomaga zapobiegać cukrzycy a także chorobom układu sercowo-naczyniowego (miażdżycy, nadciśnieniu). Obecność błonnika w owocach pigwy reguluje pracę układu pokarmowego, zapobiega zaparciom oraz wzdęciom i wywołuje uczucie sytości, które pośrednio korzystnie wpływa na redukcję masy ciała.  Rozpuszczalna frakcja błonnika – pektyny pomagają usuwać toksyny z jelit. Także spożywanie nasion pigwy pozytywnie wpływa na dolegliwości żołądkowe, np. wyciąg z nich działa jak środek przeczyszczający. W nasionach tych obecny jest także olej zawierający kwas linolowy, oleinowy i palmitynowy, który wykorzystuje się w przemyśle kosmetycznym do produkcji preparatów łagodzących stany zapalne skóry i podrażnienia oraz oczyszczania twarzy. W kosmetyce wykorzystuje się nie tylko nasiona, ale także owoce pigwy do produkcji kremów i maseczek, preparatów do pielęgnacji włosów ze względu na zawartość witaminy A, polifenoli, kwasów organicznych, które odmładzają skórę, a także regenerują włosy. 

Zastosowanie pigwy w kuchni

Dojrzałe owoce pigwy mają kwaśny i cierpki smak oraz wyrazisty aromat. W postaci surowej są rzadko spożywane, natomiast można dodać je do herbaty w celu uzyskania lekkiego, kwaśnego posmaku bądź przygotować sok, syrop czy konfiturę. Doskonale nadają się na dżemy, konfitury, powidła oraz jako dodatek poprawiający smak gotowanych jabłek i gruszek. Pigwę można także ususzyć i robić z niej napar bądź dodawać do herbaty. Ze względu na dużą zawartość pektyn z owoców pigwy po rozdrobnieniu i zagotowaniu można robić świetne galaretki z dodatkiem innych słodkich owoców. Z przetartych owoców lub pestek pigwy wykonuje się także okłady i maceraty.

Przepisy z pigwy

Chipsy z pigwy

Należy dokładnie umyć owoce pigwy, usunąć gniazda nasienne i pokroić w plastry. Można suszyć w suszarce do owoców przez około 8 godzin lub w piekarniku w temperaturze około 50 – 60 stopni Celsjusza przez kilka godzin.

Pestki z pigwy na refluks

Z pestek pigwy można zrobić napar lub macerat. Aby powstał napar należy wydobyć świeże pestki z owoców i wsypać je do słoika. Następnie zalać wrzątkiem, zakręcić słoik i kilkakrotnie nim wstrząsnąć w celu wymieszania. Po kilku godzinach napar jest gotowy do spożycia. Macerat różni się tym od naparu, że świeże pestki zalewa się zimną wodą i odstawia na 8 – 12 godzin w ciemne miejsce. Po tym okresie możemy go stosować.

Wartości odżywcze pigwowca i wpływ na zdrowie

Owoce pigwowca są także cennym źródłem witamin: C, A, z grupy B (B1, B2, B9), składników mineralnych: cynk, fosfor, magnez, potas, a także polifenoli, antocyjanów, flawonoidów oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych a także kwasów organicznych. Ze względu na zawartość tych substancji owoce te mogą pozytywnie wpływać na układ odpornościowy oraz krążenia, przeciwdziałać starzeniu, a także wspomagać leczenie stanów zapalnych. W porównaniu z innymi owocami wykazują silne działanie antyoksydacyjne (przeciwutleniające).

Zastosowanie pigwowca nie tylko w kuchni             

Owoce pigwowca dojrzewają pod koniec września, toteż jego zbiory trwają do końca października, nawet do pierwszych przymrozków. Zerwane owoce przechowujemy przez kilka dni w zaciemnionym miejscu. Owoce pigwowca są bardzo kwaśne. Można zrobić z nich sok, który doskonale zastąpi sok z cytryny. Są one cennym surowcem na jesienne przetwory typu dżemy, powidła, konfitury, kompoty, a nawet lody. Ze względu na twardość owoców i kwaśny smak rzadko spożywane są na surowo. Nasiona pigwowca świetnie nadają się do wyrobu oleju o żółtej barwie i charakterystycznym, przyjemnym zapachu, który charakteryzuje się długim okresem trwałości.

Pigwowiec znajduje także zastosowanie w kosmetyce, do produkcji kremów, emulsji, balsamów oraz szamponów.

Ze względu na swoje piękne, obfite i kolorowe kwiaty, które pojawiają się już na przełomie marca i kwietnia a drugi raz kwitną niekiedy jesienią, pigwowiec może również mieć charakter dekoracyjny. Z krzewów można formować także kolorowe żywopłoty, które trudno sforsować z uwagi na kolce i gęstą strukturę. Warto jednak pamiętać, że nie można ich mocno przycinać z uwagi na fakt, iż kwiaty kwitną tylko na pędach dwuletnich i starszych. W Japonii wykorzystuje się te krzewy do formowania drzewek bonsai. Także małe, twarde owoce mogą mieć charakter ozdobny, gdyż dzięki zbitemu miąższowi nie gniją ani nie pleśnieją.

Przepisy z pigwowca

Sałatka z grillowanej cukinii, czosnku i pigwowca

Składniki:

1. Cukinia 2 sztuki
2. Główka czosnku
3. 2 – 3 pomidory
4. 2 pigwowce
5. Suszona bazylia

Przygotowanie

1. Cukinię umyć, osuszyć i pokroić w plasterki grubości około 1 cm.
2. Całą główkę czosnku przekroić na pół.
3. Plasterki cukinii oraz przepołowioną główkę czosnku ułożyć na rozgrzanej patelni grillowej i grillować po kilka minut z każdej strony.
4. Pomidory umyć, pokroić w ósemki i posypać bazylią.
5. Owoce pigwowce porządnie umyć, usunąć pestki i zetrzeć na średnich oczkach tarki.
6. Do salaterki przełożyć plastry cukinii, ząbki czosnku, cząstki pomidorów, dodać starty pigwowiec, doprawić bazylią i całość wymieszać.
7. Można podawać z razowymi tostami. Smacznego!

Praktyczne wskazówki

Owoce pigwy jak i pigwowca są dosyć kwaśne, dlatego też do przetworów z nich dodaje się dosyć dużo cukru. Z tego względu, mimo wysokiej zawartości cennych substancji prozdrowotnych na ilość spożywanych przetworów powinni uważać m.in. osoby z cukrzycą. Osoby te mogą stosować np. soki z pigwy lub pigwowca zamiast cytryny bądź w innej postaci, niezawierającej cukru.

Piśmiennictwo:

1. i J. (red.) Szweykowscy: Słownik botaniczny. Warszawa: 2003. ISBN83-214-1305-6.
2. Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
3. Pigwowiec w odmianach. [dostęp 2008-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu(2 kwietnia 2008)].
4.  J.G. Vaughan, C.A. Geissler: Rośliny jadalne. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001, s. 68. ISBN 83-7255-326-2.
5. Stanisław Kohlmünzer: Farmakognozja: podręcznik dla studentów farmacji. Wyd. V unowocześnione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003, s. 669. ISBN 83-200-2846-9.
6. Cydonia Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-20].