Próchnica jest chorobą charakteryzującą się demineralizacją i rozpadem proteolitycznym (tj. spowodowanym rozkładem białek) twardych tkanek zęba. W Polsce częstość jej występowania należy do najwyższych w Europie. Ocenia się, że próchnicę ma ponad 90% dorosłych Polaków. Często dotyczy ona już małych dzieci – w grupie 3-latków choruje na nią nawet 60%.

Musimy postarać się zmienić tę niekorzystną statystykę, zwłaszcza, że w innych krajach to się udało!

Wiemy, że z chorym, zaatakowanym próchnicą zębem koniecznie trzeba iść do stomatologa. Zdajemy sobie sprawę, że warto regularnie sprawdzać stan naszych zębów. Ale czy staramy się, żeby próchnica w ogóle się nie pojawiła?

Zapobieganie jej nie jest takie trudne! Jednym z ważnych czynników zapobiegających chorobie jest właściwe odżywianie. Kolejnym – właściwa higiena jamy ustnej.

Jeśli chcesz wiedzieć, w jaki sposób dieta może pomóc w walce z próchnicą, zapoznaj się z dalszą częścią artykułu. Stosując się do prezentowanych w nim zaleceń, ograniczysz ilość wizyt u stomatologa i unikniesz nieprzyjemnego i kosztownego leczenia.

Kiedy rozwija się próchnica?

Na rozwój próchnicy ma wpływ indywidualna podatność zęba, która zależy m.in. od budowy anatomicznej, stopnia mineralizacji czy wytrzymałości na działanie szkodliwych czynników.

W jamie ustnej występuje około 300 gatunków bakterii, z których część powoduje fermentację węglowodanów. W jej wyniku powstają kwasy uszkadzające szkliwo zębów. Bakterie z jamy ustnej na powierzchni zębów tworzą płytkę nazębną, mającą postać żółtego nalotu. Żeby jednak doszło do fermentacji, potrzebują one węglowodanów, które pochodzą z naszego pożywienia. Ważne jest również, ile czasu węglowodany zalegają w jamie ustnej i jak długo kwasy mają kontakt z zębami.

Ślina oczyszcza jamę ustną z resztek pożywienia, neutralizuje również szkodliwe kwasy. Jednak przy jej niedostatecznym wydzielaniu próchnica może postępować bardzo szybko. Ślina dostarcza też składników mineralnych potrzebnych do remineralizacji zębów (czyli naprawy uszkodzeń). Kwaśne środowisko hamuje jednak ten proces.

Czynniki żywieniowe sprzyjające próchnicy

Podstawowe znaczenie w rozwoju próchnicy ma czas pozostawania pożywienia w jamie ustnej. Niektóre produkty przylegają do zębów i trudno je usunąć. Zbyt krótkie przerwy pomiędzy posiłkami powodują, że do jamy ustnej częściej trafiają węglowodany, które są rozkładane przez bakterie i mniej czasu pozostaje na zneutralizowanie przez ślinę powstających kwasów. Obniżone pH (czyli środowisko kwaśne) w jamie ustnej utrzymuje się około godziny po posiłku zawierającym węglowodany.

Próchnicy sprzyja zatem spożywanie produktów bogatych w węglowodany, przy tym częstość ich spożywania ma tu większe znaczenie niż ilość. Niekorzystnie działają przede wszystkim produkty i napoje zawierające cukry proste (takie jak glukoza, fruktoza, sacharoza, maltoza), do których należą: cukier, miód, słodycze, słodzone napoje, ale także soki owocowe i owoce. Znacznie mniejsze właściwości próchnicotwórcze wykazuje laktoza, obecna w mleku i przetworach mlecznych.

Obecnie wiadomo, że również produkty zawierające skrobię (w tym pieczywo, mąka, ryż, ziemniaki) mogą przyczynić się do wytwarzania kwasów przez bakterie.

Także kwasy zawarte w słodzonych napojach, sokach owocowych, owocach mogą pośrednio sprzyjać próchnicy poprzez uszkodzenie szkliwa i zwiększenie podatności zębów na rozwój próchnicy.

Musisz wiedzieć, że nie wszystkich tych produktów należy unikać lub ograniczać ich spożycie. W Twojej diecie powinny znaleźć się owoce, sporządzane z nich soki czy produkty zbożowe (zwłaszcza pełnoziarniste), należy jednak spożywać je z odpowiednią częstotliwością i dbać o higienę jamy ustnej (ideałem byłoby mycie zębów po posiłku). Będące z kolei źródłem laktozy produkty mleczne zawierają inne cenne dla zębów składniki i są uważane za produkty pomocne w walce z próchnicą.

Czynniki żywieniowe pomagające chronić zęby przed próchnicą

Zawarte w pożywieniu składniki odżywcze biorą udział w procesach wzrostu i mineralizacji zębów. Są to: wapń, witamina D, fosfor i fluor. W trosce o zdrowe zęby warto dostarczać je z pożywieniem.

Witamina D obecna jest przede wszystkim w rybach morskich, oleju rybnym i maśle, ponadto dodawana jest do margaryn. Aby zapewnić organizmowi odpowiednią ilość tej witaminy, bardzo ważna jest umiarkowana ekspozycja na promieniowanie słoneczne.

Najlepszym źródłem wapnia są: mleko i produkty mleczne, zawarty jest on również w produktach roślinnych (m.in. w warzywach liściastych, pełnoziarnistych produktach zbożowych), z których jednak jest gorzej przyswajalny.

Fosfor jest obecny w wielu produktach spożywczych. W naszej diecie najwięcej go dostarczają produkty mleczne, zwłaszcza sery, mięso, jaja i pełnoziarniste produkty zbożowe.

Fluor znajdujący się w naszej diecie pochodzi przede wszystkim z produktów zbożowych, bogatym jego źródłem jest herbata i ryby morskie. Pierwiastek ten zawarty jest również w wodzie pitnej, ale jego ilości są dosyć zróżnicowane, w zależności od regionu.

Istotne znaczenie przy zapobieganiu próchnicy ma również woda. Pomaga ona pozbyć się resztek pożywienia z jamy ustnej, jest też potrzebna, żeby organizm mógł wytworzyć odpowiednią ilość śliny.